«Վահան Թոթովենց» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

[[Արեւմտեան Հայաստան]]ի Խարբերդ քաղաքը ծնած, [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ |Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ]]ուն մէջ ուսանած եւ [[խորհրդային Հայաստան (արեւմտահայերէն)|խորհրդային Հայաստան]]ի մէջ հաստատուած՝հաստատուած Թոթովենց այն հազուագիւտ հայ գրողներէն է, որու ստեղծագործութիւններուն մէջ համադրուած են արեւմտահայ, սփիւռքահայ եւ խորհրդահայ գրականութեան տարրերը։ Բազմաթիւ այլ մտաւորականներու բախտակից Թոթովենց 1938-ին [[ստալին (արեւմտահայերէն)|ստալին]]եան մաքրագործումներու զոհերէն է։

Ծնած է Բալու գաւառակի, [[Եփրատ գետ (արեւմտահայերէն)|Եփրատ]]ի ափին գտնուող Դաւթիկ գիւղը՝ [[Խարբերդ]]: Վահանի հայրը Ակնի մեծահարուստ Թոթովայենց գերդաստանէն էր, որոնք Ժը. դարուն ուրիշ հայ վերապրող ընտանիքներու հետ տեղափոխուած էին Մեզրէ։

[[1915]]-ին կամաւորագրուելով կը մեկնի [[Անդրկովկաս]]՝ պատերազմի։ Մասնակցած է կամաւորական շարժումին, կռուածԿռուած է Վանի եւ Էրզրումի մէջ։ Ան զօրավար Անդրանիկի մտերիմներէն էր, անոր թիկնապահ-թարգմանիչը<ref>[http://www.ysu.am/persons/hy/Vahan-Totovenc Վահան Թոթովենց]</ref>:

Իր ինքնակենսագրականին մէջ Թոթովենց գրած է. «Ապրեցի այնտեղ ընդամէնը մի քանի ամիս ևեւ ճանապարհ ընկայ դէպի Հարաւային Եւրոպայի կախարդական ափերը, Արշիպելագոսի կղզիներ»։

[[1922]]-ին Պոլիս է, ուր կը հրատարակէ «Փոթորիկին մէջ» վէպը։ Պոլիսէն կը վերադառնայ եւ կը հաստատուի [[Հայաստան]]։ Հոն կը զբաղի առաւելաբար գրականութեամբ։ Կը գրէ պատմուածքներ, վիպակներ, վէպեր՝ մեծ մասը կէս ինքնակենսագրական բնոյթի։ Գրած է նաեւ թատերգութիւններ, ըրած է թարգմանութիւններ։1922թարգմանութիւններ։ 1922-ին վերադարձած է հայրենիք եւ նուիրուած խորհրդահայ մշակոյթին: Խմբագրած է «Շեշտ» երգիծական պարբերականը (1923):

[[Ժդ.դար]]ու վերջը Խարբերդ կ'ապրի տնտեսական եւ մշակութային աննախադէպ զարգացման փուլ մը։ Այդ շրջանին գաւառին մէջ կը գործէր «Եփրատ» քոլէճը իր բարձրագոյն վարժարաններով, իսկ Մեզրէի մէջ՝ «Ազգային Կեդրոնական» վարժարանը։ [[Պսակ վարդապետ]]ի, [[Երուխան (արեւմտահայերէն)|Երուխան]]ի, [[Սիմոն Յակոբեան]]ի, [[Ռուբէն Զարդարեան]]ի եւ այլոց անձնուէր ջանքերով անիկա դարձած է հռչակաւոր կրթութեան օճախ, ուր ընդունուած էր ՎահանԹոթովենց [[1897]]-ին։

Վարժարանին մէջ Թոթովենցան առաւելապէս նուիրուած էր հայերէնի ուսուցման եւ կը գրէր բանաստեղծութիւններ, որոնք լոյս կը տեսնէին դպրոցին ձեռագիր պարբերաթերթին մէջ՝ մօրենական Գույումճեան մականունով։ Վահան իր ուսուցման վերջին տարուան ընթացքին յաճախ կ'այցելէր Խարբերդ քաղաքին մէջ գտնուող [[Թլկատինցի]]ի «Կարմիր դպրոց» անհատական վարժարանը, ուր կը ստանար գրական ուղղութիւն։ Այս տարիքին Թոթովենց խորապէս տարուած էր [[Պետրոս Դուրեան]]ի ու [[Միսաք Մեծարենց]]ի գործերով, որոնք ներշնչման աղբիւր եղած էին գրելու անոր առաջին բանաստեղծական թոթովանքները։