|
== Կենսագրութիւն ==
Ծնած է ԲալուԽարբերդ գաւառակի,գաւառի [[ԵփրատՄեզրէ գետքաղաքը, (արեւմտահայերէն)|Եփրատ]]իոր ափինՄամուրէթ-էլ-Ազիզի գտնուողկուսակալութեան Դաւթիկկեդրոնն գիւղը՝ [[Խարբերդ]]:էր։ Վահանի հայրը Ակնի մեծահարուստ Թոթովայենց գերդաստանէն էր, որոնք ԺըԺԸ. դարուն ուրիշ հայ վերապրող ընտանիքներու հետ տեղափոխուած էին Մեզրէ։ Թոթովենցի ընտանիքը ունեցած է երկյարկանի տուն մը Մեզրէէն Խարբերդ տանող մայրուղիին վրայ, որ նշանաւոր էր որպէս հեռու երկիրներէն եկող-անցնող քարաւաններու միակ անցուղին ու իջեւանատեղին։ Քաղաքի Կեդրոնական վարժարանին մէջ աշակերտած է [[Ռուբէն Զարդարեան]]ի։ Տակաւին պատանի՝ [[1908]]-ին, կ'երթայ [[Պոլիս]], յետոյ կ'անցնի Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ, ուր կը ստանայ համալսարանական ուսում Ուիսքոնսընի համալսարանին մէջ։
Թոթովենցի ընտանիքը ունեցած է երկյարկանի տուն մը Մեզրէէն Խարբերդ տանող մայրուղիին վրայ, որ նշանաւոր էր որպէս հեռու երկիրներէն եկող-անցնող քարաւաններու միակ անցուղին ու իջեւանատեղին։ Հետագային Թոթովենց այս մայրուղին նշած է իբրեւ «Հին հռոմէական ճանապարհ»։ Քաղաքի Կեդրոնական վարժարանին մէջ աշակերտած է [[Ռուբէն Զարդարեան]]ի։ Տակաւին պատանի՝ [[1908]]-ին, կ'երթայ [[Պոլիս]], յետոյ կ'անցնի Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ, ուր կը ստանայ համալսարանական ուսում Ուիսքոնսընի համալսարանին մէջ։
[[1915]]-ին կամաւորագրուելովկամաւոր գրուելով կը մեկնի [[Անդրկովկաս]]՝ պատերազմի։ Կռուած է Վանի եւ Էրզրումի մէջ։ Ան զօրավար Անդրանիկի մտերիմներէն էր, անոր թիկնապահ-թարգմանիչը<ref>[http://www.ysu.am/persons/hy/Vahan-Totovenc Վահան Թոթովենց]</ref>: Յովհաննէս Թումանեանի հետ հասարակական լայն գործունէութիւն տարած է, օգնած՝ գաղթականներուն։
Յովհաննէս Թումանեանի հետ հասարակական լայն գործունէութիւն տարած է, օգնած՝ գաղթականներուն։
1917-1918 թուականներուն [[Թիֆլիս (արեւմտահայերէն)|Թիֆլիս]] է, ուր կը գրէ ու կը հրատարակէ պատմուածքներ, կը ստանձնէ խմբագրական պատասխանատուութիւններ։ Կը խմբագրէ [[Անդրանիկ Օզանեան|զօրավար Անդրանիկ]]ի հրատարակած «Հայաստան» օրաթերթը, կը մասնակցի Անդրկովկասի մշակութային կեանքին։
Պատերազմէն ետք Վ.Թոթովենց կը մեկնի Ամերիկա, ուր կ'ապրէին իր հարազատները:
[[ 19221920 Մայիս]] -ին ՊոլիսԹոթովենց է, ուրԿովկասէն կը հրատարակէմեկնի «ՓոթորիկինԿ. մէջ»Պոլիս։ վէպը։Քանի Պոլիսէնմը ետք, կ՚անցնի Միացեալ Նահանգներ։ [[1922]]-ին կը վերադառնայ եւՊոլիս է, իսկ տարուան վերջաւորութեան կը հաստատուի [[Հայաստան]]։ Հոն կը զբաղի առաւելաբար գրականութեամբ։ Կը գրէ պատմուածքներ, վիպակներ, վէպեր՝ մեծ մասը կէս ինքնակենսագրական բնոյթի։ Գրած է նաեւ թատերգութիւններ, ըրած է թարգմանութիւններ։ 1922-ին վերադարձած է հայրենիք եւ նուիրուած խորհրդահայ մշակոյթին: Խմբագրած է «Շեշտ» երգիծական պարբերականը (1923): ▼[[1920 Մայիս]]ին Թոթովենց Կովկասէն կը մեկնի Կ. Պոլիս։
Իր ինքնակենսագրականին մէջ Թոթովենց գրած է. «Ապրեցի այնտեղ ընդամէնը մի քանի ամիս եւ ճանապարհ ընկայ դէպի Հարաւային Եւրոպայի կախարդական ափերը, Արշիպելագոսի կղզիներ»։
[[1925]]-էն [[1932]], [[Երեւան]]ի համալսարանը դասախօսած է [[անգլերէն]] եւ օտար գրականութիւններ։ 1934-ին Մոսկուայի մէջ կը մասնակցի խորհրդային գրողներու Ա. համագումարին։ ▼
▲[[1922]]-ին Պոլիս է, ուր կը հրատարակէ «Փոթորիկին մէջ» վէպը։ Պոլիսէն կը վերադառնայ եւ կը հաստատուի [[Հայաստան]]։ Հոն կը զբաղի առաւելաբար գրականութեամբ։ Կը գրէ պատմուածքներ, վիպակներ, վէպեր՝ մեծ մասը կէս ինքնակենսագրական բնոյթի։ Գրած է նաեւ թատերգութիւններ, ըրած է թարգմանութիւններ։ 1922-ին վերադարձած է հայրենիք եւ նուիրուած խորհրդահայ մշակոյթին: Խմբագրած է «Շեշտ» երգիծական պարբերականը (1923):
[[1925]]-էն [[1932]], [[Երեւան]]ի համալսարանէն ներս դասախօս՝ [[անգլերէն]] լեզուի եւ օտար գրականութիւններու։
▲1934-ին Մոսկուայի մէջ կը մասնակցի խորհրդային գրողներու Ա. համագումարին։
[[1935]]-էն ետք ստալինեան բռնարարքներուն եւ հալածանքներուն ենթակայ, այլ գրագէտներու հետ, կը բանտարկուի (1936) եւ կը գնդակահարուի [[1938]]-ին։
| 