Ուիքիփետիա

«Վանաձոր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Չ մանր-մունր, փոխարինվեց: : → ։ (3), → (60), → (19), → (4), →
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ}}
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
{{Արևելահայերեն|Վանաձոր}}
| կարգավիճակ = Քաղաք
[[Պատկեր:Vanadzor coa.gif|250px|մինի|աջից|'''Վանաձոր''']]
| հայերեն անվանում = Վանաձոր
| ենթարկում =
| երկիր = Հայաստան
| պատկեր = Vanadzor.jpeg
| պատկերի նկարագրում = Վանաձորի մի մասը բլրի գագաթից
| զինանշան = Vanadzor coa.gif
| զինանշանի լայնութիւն =
| զինանշանի նկարագրում =
| դրոշ =
| դրոշի լայնութիւն =
| դրոշի նկարագրում =
|lat_deg= 40|lat_min= 48|lat_sec=46
|lon_deg= 44|lon_min= 29|lon_sec=18
| CoordAddon =
| CoordScale =
| երկրի քարտեզի չափ = 250
| երկրամասի քարտեզի չափ = 250
| շրջանի քարտեզի չափ =
| երկրամասի տեսակ = Մարզ
| երկրամաս = Լոռու մարզ
| երկրամասը աղիւսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու
| շրջանի տեսակ =
| շրջան =
| շրջանը աղիւսկաում =
| համայնքի տեսակ =
| համայնք =
| համայնքը աղիւսակում =
| երկրի քարտեզ =
| երկրամասի քարտեզ =
| շրջանի քարտեզ =
| ներքին բաժանում =
| ղեկավարի պաշտոն = քաղաքապետ
| ղեկավար = [[Սամվել Դարբինյան]]
| հիմնադրման թվական =
| տվյալ կարգավիճակում = 1828
| առաջին հիշատակում =
| այլ անվանումներ = {{Բն-անվ|1935|Ղարաքիլիս|1993|Կիրովական}}
| տարածք = 25
| կենտրոնի բարձրութիւն = 1 350
| կլիմա =
| պաշտոնական լեզու = Հայերեն
| բնակչութիւն = 117 000
| մարդահամարի թվական = 2008
| խտութիւն = 4,296
| ագլոմերացիա = 130 000
| ազգային կազմ = [[Հայեր]]
| կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]]
| էթնոհորոնիմ = վանաձորցի
| ժամային գոտի = +4
| DST =
| հեռախոսային կոդ = +374 (322)
| փոստային ինդեքս =
| փոստային ինդեքսներ = 2001-2024
| ավտոմոբիլային կոդ = 36
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
| թվային իդենտիֆիկատոր =
| Վիքիպահեստում = Vanadzor
| կայք = http://www.vanadzor.am/
}}
 
'''ՎանաձորըՎանաձոր''', [[Հայաստան]]ի մեծութեամբ երրորդ քաղաքն է եւ հանրապետութեան [[հիւսիս]]ային մասումմասին մէջ կը գտնվէգտնուի [[ԼոռուԼոռիի մարզ]]իմարզի մարզկենտրոնը։կեդրոնը։ Բնակչութիւնը 100,000-իցէն ավելիաւելի է։ Վանաձորի նախկին անունը Կիրովական էր, իսկ քաղաքի հին անունը՝ Ղարաքիլիսա։
 
== Պատմութիւն ==
[[Պատկեր:Shahumyan memorial in Vanadzor 01.JPG|250px|մինի|աջից|Շահումյանի հուշարձանը Վանաձորում]]
[[Պատկեր:Artsakh square in Vanadzor 01.JPG|250px|մինի|աջից|<<Սրնգով պատանու>> արձանը Վանաձորում]]
[[Պատկեր:Artsakh square in Vanadzor 04.JPG|250px|մինի|աջից|Վահագնի ծնունդ արձանը Վանաձորում]]
[[Պատկեր:Archangel, Vanadzor.JPG|250px|մինի|աջից|Արձան Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու բակում]]
Քաղաքային բնակավայր է [[1924]] թվականից։ [[1929]]-[[1930]] թվականներին կազմվել է Ղարաքիլիսայի (հետագաիւմ՝ Կիրովական, այնուհետեւ Վանաձոր) առաջին [[հատակագիծ]]ը ([[ճարտարապետ]]ներ՝ [[Կարո Հալաբյան]], [[Միքայել Մազմանյան]], [[Գեւորգ Քոչար]]), որով նախատեսում էր քաղաքի տարածքն ընդլայնել արեւմտյան եւ արեւելյան ուղղութիւններով՝ Դիմաց թաղամասում։ Մինչեւ [[1935]] թվականը կոչվել է Ղարաքիլիսա։ [[1935]] թվականի [[հունվար]]ին Հայկական ԽՍՀ Կենտգործոկոմի նախագահութիւնը որոշում է հեղափոխական [[Սերգեյ Կիրով|Սերգեյ Միրոնովիչ Կիրով]]ի հիշատակը հավերժացնելու նպատակով Ղարաքիլիսա քաղաքը վերանվանել Կիրովական։ [[1939]] թվականին գլխավոր հատակագծով (ճարտարապետներ՝ Ն. Զարգարյան, Ա. Մինասյան) որոշակի է դարձել քաղաքի կերպարը՝ զարգացման նշանակալից հեռանկարներով (արդիւնաբերական կենտրոն եւ ամառանոցային վայր)։ [[1949]] թվականին կազմվել է նոր գլխավոր հատակագիծ (ճարտարապետներ՝ Հ. Դավթեան, Ռ. Գրիգորյան)։ [[1950]]-ական թվականներին կառուցապատվել է Կիրովի անվան (այժմ՝ Հայքի) հրապարակը՝ քաղաքի [[վարչակառավարչական կենտրոն]]ը։ Անսամբլային կառուցապատման ուշագրավ նմուշներ են [[Տիգրան Մեծ պողոտա]]ն, [[Թումանյան փողոց]]ը, [[Շահումյանի հրապարակ]]ը՝ իր արհեստական [[Լիճ|լճ]]երով, եւ քաղաքային կենտրոնական այգին։ [[19-րդ դար]]ում քաղաքում եղել է երկու [[Եկեղեցի|եկեղեց]]ի՝ կառուցված [[1831]] թվականին ([[1828]] թվականի երկրաշարժից քանդված հին եկեղեցու տեղում) եւ [[1895]] թվականին (ռուսական եկեղեցին)։
 
[[1978]] թվականին քաղաքում գործել են արդիւնաբերական 27 ձեռնարկութիւններ։ Այդ ժամանակաշրջանի արդիւնաբերութեան առաջատարը [[Ալեքսանդր Մյասնիկյան]]ի անվան քիմիական գործարանն էր (այժմ մասամբ գործում է «[[Վանաձոր-Քիմպրոմ]]» քիմկոմբինատ ՓԲԸ-ն)։ Ժամանակին քաղաքի խոշոր ձեռնարկութիւններից են եղել քիմիական մանրաթելերի, ճշգրիտ հաստոցների, «Ավտոգենմաշ», «Ավտոմատիկա» [[գործարան]]ները, տրիկոտաժի, [[կահույք]]ի, կարի արտադրական միավորումները։ «Պոլիմերսոսինձ» գիտաարտադրական միավորումն իր բնագավառի առաջատար գիտական կենտրոններից էր։ Հանրապետութիւնում եւ նրա սահմաններից դուրս մեծ համբավ են ունեցել այն ժամանակ Կիրովականի կահույքի, մորթու-մուշտակի, կարի ֆաբրիկաները, [[Լոռի հանքային ջուր|«Լոռի» հանքային ջր]]երի գործարանն ու թեթեւ արդիւնաբերութեան այլ ձեռնարկութիւններ։
 
Նախախորհրդային շրջանում այստեղ գործել են եկեղեցական ծխական (հիմնվել է [[1853]] թվականին), Օրիորդաց ([[1879]]), պետական երկդասյա ռուսական (1897) եւ [[ռուս]] պաշտոնյաների երեխաների ([[1908]]) դպրոցներ։
 
Վանաձորը Հայաստանի Հանրապետութեան երրորդ քաղաքն է (105 000 բնակչութիւն, [[1988]] թվականին՝ 178 000), [[Լոռու մարզ]]ի վարչական եւ տնտեսական մշակութային կենտրոնը։ Միկրոաշխարհագրական դիրքին բնորոշ է այն, որ գտնվում է [[Փամբակ]]ի եւ [[Բազում]]ի լեռնաշղթաների միջեւ ընկած նեղ ու երկարավուն [[գոգավորութիւն]]ում, [[Փամբակ]] եւ [[Տանձուտ]] գետերի միախառնման վայրում։ Քաղաքով են անցնում [[Թբիլիսի-Գիւմրի երկաթուղի]]ն, ինչպես նաեւ մի քանի ավտոխճուղիներ։ [[Ծով]]ի մակերեւույթից բարձր է 1350 մ։ Քաղաքի միջով են հոսում [[Փամբակ (գետ, Լոռու մարզ)|Փամբակ]], [[Տանձուտ գետ|Տանձուտ]] եւ [[Վանաձոր (գետ)|Վանաձոր]] գետերը։ Քաղաքն ունի մեղմ, բարեխառն [[կլիմա]]։ Վանաձորը եւ նրա շրջակայքը հարուստ են հնագիտական հուշարձաններով։ Օրինակ՝ քաղաքի արեւելյան մասում՝ Տանձուտ գետի աջ ափին ([[Դիմաց թաղամաս]]) գտնվել են վաղ [[բրոնզի դարաշրջան]]ից (մեր թվարկութիւնից առաջ [[IV հազարամյակ]]) վաղ հայկական շրջանին (մեր թվարկութիւնից առաջ [[VI-V դարեր]]) վերաբերող բնակատեղիներ եւ այլ հուշարձաններ, որոնցից առանձնապես արժեքավոր են [[Թագավորանիստ]]ը եւ [[Մաշտոցի բլուր]]ը՝ իրենց [[դամբարան]]աշտերով։ Ենթադրվում է, որ նախկին Ղարաքիլիսա (սեւ եկեղեցի) անվանումը թաթարական է եւ դրվել է [[XIII դար]]ի սկզբին ներկայիս Վանաձորի հիւսիսային բլրի վրայի սեւ քարե եկեղեցու անունով։ [[Խաչատուր Աբովյան]]ի վկաիւթեամբ տեղացիները գաղթել են [[Երեւան]]ից։
 
* [[Ղարաքիլիսայի ճակատամարտ]]
 
== Կրթութիւն ==
* [[Վանաձորի պետական մանկավարժական ինստիտուտ]]
[[Պատկեր:Motherhood, Vanadzor.JPG|250px|մինի|աջից|Արձան Վանաձորում]]
[[Պատկեր:Khachqars-vanadzor.jpg|300px|մինի|աջից|Խաչքարեր Վանաձորում]]
[[Պատկեր:Art museum in Vanadzor 02.JPG|300px|մինի|աջից|Վանաձորի Պատկերասրահ]]
 
Վանաձորում գործում են պետական երկու [[բարձրագույն ուսումնական հաստատութիւն]]ներ՝ [[Հայաստանի Պետական Ճարտարագիտական Համալսարանի Վանաձորի մասնաճիւղ]]ը եւ [[Վանաձորի Պետական Մանկավարժական Ինստիտուտ]]ը, ուսումնարաններ, երաժշտական, գեղարվեստի եւ սպորտային դպրոցներ։
 
Վանաձորի պետական մանկավարժական ինստիտուտը բացվել է [[1969]] թվականին, Հայկական հեռակա մանկավարժականինստիտուտի հիման վրա։ Ժամանակին ունեցել է 4 (չորս) ֆակուլտետ՝ պատմա-բանասիրական, [[ֆիզիկա]]-[[մաթեմատիկա]]կան, [[կենսաբանութիւն|կենսաբան]]ական, մանկավարժութեան եւ տարրական կրթութեան մեթոդիկայի (վերջինս՝ հայկական եւ ռուսական բաժիններով) ստացիոնար եւ հեռակա բաժիններ, 17 (տասնյոթ) [[ամբիոն]], 9 (ինը) ուսումնագիտական լաբորատորիա, [[գրադարան]] (շուրջ 16200 հատոր գիրք), մարզական համալիր։ Ինստիտուտը պատրաստում էր [[հայոց լեզու]], [[հայ գրականութիւն]], [[մաթեմատիկա]], [[ֆիզիկա]], [[ուսուցման տեխնիկական միջոցներ]], [[պատմութիւն]], [[կենսաբանութիւն]], [[քիմիա]], [[երգ]]-[[երաժշտութիւն]], գիւղտեխնիկա առարկաների, նախադպրոցական հիմնարկների մասնագետներ, [[դասվար]]ներ։ Հրատարակում էր գիտաշխատութիւնների, գիտական զեկուցումների թեզիսների ժողովածուներ։ [[1970]]-[[1977]] թվականներին ինստիտուտը տվել է 5732 շրջանավարտ (հեռակա՝ 5000)։ Ժամանակին այստեղ սովորելու են եկել նաեւ [[Վրաստան]]ից, [[Աբխազիա]]յից, [[Աջարիա]]յից, [[Ադրբեջան]]ից, [[Հիւսիսային Կովկաս]]ից։
 
[[1982]] թվականին ինստիտուտում բարձրացվեցին հեռանկարում բարձր տեխնոլոգիաների ներդրման, այդ ժամանակահատվածում «[[Ինֆորմատիկա]]» մասնագիտութեան շրջանակներում որակյալ կադրերի պատրաստման խնդիրները։ Այսօր «[[Կիրառական մաթեմատիկա]]» մասնագիտութեան առաջին շրջանավարտները որոշակի դեր ունեն մեր տարածաշրջանում ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրման գործում։
 
Այսօր բուհում ներդրված է կրթութեան եռաստիճան համակարգ։ [[Բակալավրիատ]]ում եւ մագիստրատուրաիւմ առաջին անգամ ընդունելութիւն է կատարված [[2008]] թվականին, [[ասպիրանտուրա]]իւմ՝ [[2006]] թվական։
Առկա ուսուցման համակարգում բակալավրի հիմնական կրթական ծրագրով ուսումնական գործընթաց է կազմակերպվում 29 մասնագիտութիւնների, իսկ մագիստրոսի հիմնական կրթական ծրագրով՝ դեռեւս 4 մասնագիտութիւնների ուղղութեամբ։
Հեռակա ուսուցման համակարգում ներդրված է բակալավրի 25 հիմնական կրթական ծրագիր։
[[2007]] թվականից ներդրվել է կրեդիտային համակարգ։
Բուհում ուսումնական ամենամեծ ստորաբաժանումները ֆակուլտետներն են՝ մանկավարժութեան, ֆիզիկամաթեմատիկական, պատմաաշխարհագրական, [[բանասիրութիւն|բանասիր]]ական, [[կենսաբանաքիմիա]]կան։
Ուսումնագիտական գործընթացը կազմակերպվում է 22 մասնագիտական ամբիոնների միջոցով. թողարկող են 20 ամբիոն։ Բուհը մասնագետներ է պատրաստում հիմնականում Հայաստանի հիւսիսային տարածաշրջանի համար. այսօր տարածաշրջանի հանրակրթութեան բնագավառում աշխատողների շուրջ 70 տոկոսը ՎՊՄԻ-ի շրջանավարտներ են։ ՎՊՄԻ-ի դիպլոմ անցնում է նաեւ աշխատանքային գործունեութեան այլ բնագավառներում։
Պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմը վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում համալրվել է գերազանցապես բուհի շրջանավարտներով. այսօր բուհում դասավանդում է 138 շրջանավարտ, որոնց մեջ մեծ թիվ են կազմում [[գիտութիւնների թեկնածու]]ները, երկուսն ունեն դոկտորի գիտական աստիճան։
[[2010]]-[[2013]] թվականներին լուրջ ֆինանսական ներդրումներ են կատարվել ուսումնական բազայի հարստացման ուղղութեամբ, բնագիտական ուղղութեան ավարտական աշխատանքների, մագիստրական թեզերի կատարման համար ստեղծվել է գիտահետազոտական ժամանակակից լաբորատորիա։
[[2008]] թվականին բացվել է նաեւ [[Սերգեյ Մերգելյան]]ի անվան համակարգչային լսարանը՝ հագեցված բարձրակարգ սարքավորումներով։
[[1988]] թվականի [[դեկտեմբերի 7]]-ի ավերիչ [[երկրաշարժ]]ից հետո մի քանի տարի ուսուցումը կազմակերպվեց տնակային պայմաններում, սակայն տարիներ անց կառուցվեց բուհի նոր մասնաշենքը՝ հագեցած լուսավոր ու ընդարձակ [[լսարան]]ներով, [[ջեռուցման համակարգ]]ով։
Վանաձորի պետական մանկավարժական ինստիտուտը [[ԽՍՀՄ]] տարիներին սերտորեն համագործակցում էր երկրի բազմաթիվ բուհերի եւ գիտահետազոտական ինստիտուտների հետ։ Մեր [[դասախոս]]ները վերապատրաստվում եւ ասպիրանտական կրթութիւն էին ստանում նախկին [[ԽՍՀՄ]]-ի տարբեր հանրապետութիւններում, մասնակցում էին կոնֆերանսների, ծավալում էին համատեղ աշխատանք տարբեր գիտական նախագծերի շուրջ։ Սակայն ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո անհրաժեշտութիւն առաջացավ վերականգնել այդ կապերը։
Այսօր միջազգային կապերի շրջանակներում ՎՊՄԻ-ն համագործակցութիւն է ծավալում [[Ֆրանսիա]]յի, [[Գերմանիա]]յի եւ [[Ռուսաստան]]ի մի քանի հեղինակավոր բուհերի հետ։
[[2010]] թվականին եռակողմ պայմանագիր է կնքվել ՎՊՄԻ-ի, ՌԴ [[Կոստրոմա]]յի պետական համալսարանի եւ Գերմանիայի [[Դարմշտադտ]]ի կիրառական գիտութիւնների ավետարանչական համալսարանի հետ։ Համագործակցութեան համաձայնագիր է ստորագրվել նաեւ Գերմանիայի [[Օսնաբրիւկ]]ի կիրառական գիտութիւնների համալսարանի հետ։ Այս բուհերը պատրաստվում են համատեղ ծրագիր իրականացնել միջմշակութային հաղորդակցութեան շրջանակներում։
Ֆրանսիայի [[Պրովանս]] մարզի Էքս-Մարսելի ակադեմիայի համալսարանական մանկավարժական ինստիտուտի հետ ստեղծված համաձայնագիրը ներառում է ուսանողների, պրոֆեսորադասախոսական եւ վարչական կազմի փոխանակումներ, տարբեր բնույթի դասընթացների կազմակերպում երկու բուհերում։ Նախատեսվում է նաեւ համատեղ ուսումնամեթոդական դասագրքերի ու ձեռնարկների ստեղծում։
 
== Ճարտարապետութիւն ==
* [[Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցի (Վանաձոր)|Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցի]]
[[Պատկեր:Vanadzor new collection.jpg|400px|մինի|աջից]]
 
== Թաղամասեր ==
[[Պատկեր:Vanadzor city hall, Armenia.jpg|300px|մինի|աջից|Հայքի Հրապարակ]]
 
* Լճեր
* Քիմգործարան
* Ցալկուտ
* Տավրոս(Ղշլաղ)
* Երրորդ մաս
* Конго,
* Տարոն-1
* Տարոն-2
* Տարոն-3
* Տարոն-4
* Դիմաց
* Բոշի թաղ
* Բանգլադեշ
* Լագեր
* Սարի թաղ
* Ջունգլիներ
* Բազում
* Խնձորուտ(Սովխոզ)
* Վարդանլու
* Հուշարձան
* Էմտես
* Նաբերեժնի
* Կինոերեւան
* Կայարան
* Հրապարակ
* Արցախ պուրակ
* Մեղրուտ
* Տաքսիներ
 
== Կրոն ==
 
Քաղաքի կենտրոնական մասում կա չորս եկեղեցի
 
== Սոցիալական դրութիւն ==
 
==== Վանաձորի սոցիալական կազմը<br />(2011) ====
 
{| class="wikitable" style="width:80%; height:70px"
|
|-
! N2
! Քաղաքացիների խմբեր
! Քանակ
|-
| 1
| Ընտանիքներ, որոնք նպաստ են ստանում
| 4 475
|-
| 2
| Թոշակառւներ
| 21 472
|-
| 3
| Մարդիկ, ովքեր ստանում են միանվագ օգնութիւն
| 579
|-
| 4
| Գրանցված չաշխատողների քանակ
| 5 154
|-
| 5
| Անաշխատունակ մարդիք
| 880
|}{{-}}
 
==== Քաղաքացիական կարգավիճակի գրանցված ակտեր <br />(2011) ====
 
{| class="wikitable" style="width:40%; height:70px"
|
|-
! N
! Քաղաքացիների<br />տվյալներ
! Քանակ
|-
| 1
| Ծնունդներ
| 1 207
|-
| 2
| Ամուսնութիւններ
| 691
|-
| 3
| Մահ
| 1 077
|-
| 4
| Ամուսնալուծութիւններ
| 187
|-
| 5
| Որդեգրումներ
| 8
|}{{-}}
 
==== Կոմունալ սեփականութիւնը քանակով<br />(2011) ====
 
{| class="wikitable" style="width:70%; height:70px"
|
|-
! N
! Տարածք
! Քանակ
|-
| 1
| Ասֆալտապատ տարածքներ
| 1 246 885 մ²
|-
| 2
| Մայթեր
| 375 330 մ²
|-
| 3
| Պատնեշներ
| 130 000 մ²
|-
| 4
| Էլեկտրասիւներ
| 3 493 հատ
|-
| 5
| Կանաչ գոտիներ
| 139 000 մ²
|-
| 6
| Կամուրջներ
| 58 հատ
|-
| 7
| Հրապարակներ
| 7 հատ
|-
| 8
| Ճարտարապետական կոթողներ
| 12 հատ
|}
 
== Տրանսպորտ ==
 
[[Պատկեր:Vanadzor-railroad.jpg|thumb|right|300px|Վանաձորի երկաթգիծ]]
Վանաձորի սահմաններում է գտնվում նաեւ Գիւմրի-Թբիլիսի երկաթգիծը
 
{|class=toccolours style="text-align:center" align="center"
!colspan=10|Վանաձորի հեռավորութիւնը խոշոր քաղաքներից<ref name="trans">{{cite web
| url = http://www.lardi-trans.com/distance/
| title = Расчёт расстояний между городами
| publisher = Транспортная компания «КСВ 911»
| author =
| date =
| accessdate = 2009-08-13
| archiveurl = http://www.webcitation.org/60tIrKOQf
| archivedate = 2011-08-13
}}</ref>
|-
|||||||[[Ստեփանավան]] ~ 36 կմ<br /> [[Տաշիր]] ~ 47 կմ ||[[Թբիլիսի]] ~ 146 կմ || [[Ալավերդի]] ~ 50 км<br /> [[Նոյեմբերյան]] ~ 100 կմ ||||||
|-
|||||||[[Սպիտակ]] ~ 20 կմ<br /> [[Гюмри]] ~ 57 կմ |||[[Պատկեր:Compass Rose Russian North.svg|200px|center]]|Քամիների քարտեզ|[[Դիլիջան]] ~ 40 կմ <br /> [[Իջեւան]] ~ 78 կմ ||||||
|-
||||||| [[Ապարան]] ~ 50 կմ<br /> [[Աշտարակ]] ~ 100 կմ || [[Երեւան]] ~ 120 կմ<br /> [[Էջմիածին]] ~ 120 կմ ||[[Սեւան]] ~ 80 կմ<br /> ||||||
|-
!colspan=10|
|}
 
== Կլիմա ==
[[Պատկեր:Artekpanoramasmall.jpg|մինի|900px|կենտրոն|Վանաձորի բնութիւնը]]
 
<center>'''Վանաձորի կլիմա'''<ref>[http://www.meteo.fr/test/gratuit/wwis/prev.htm?a=AY&b=67&c=00067&d=C&e= Organisation météorologique mondiale — Climatologie de Vanadzor]</ref></center>
{|width="65%" class="wikitable" style="text-align:center;font-size:87%;line-height:100%"
!style="text-align:right"|Ամիս!!Հունվար!!Փետրվար!!Մարտ!!Ապրիլ!!Մայիս!!Հունիս!!Հուլիս!!Օգոստոս!!Սեպտեմբեր!!Հոկտեմբեր!!Նոյեմբեր!!Դեկտեմբեր!!Տարի
|-
!style="text-align:left"|Առավելագույն միջին(°C)
|style="background:#CCCCFF"|1,5
|style="background:#CCFFFF"|2,8
|style="background:#FFFFFF"|7,0
|style="background:#FFFF99"|13,5
|style="background:#FFCC66"|18,4
|style="background:#FF8000"|21,0
|style="background:#FF8000"|23,3
|style="background:#FF8000"|23,8
|style="background:#FFCC66"|20,5
|style="background:#FFCC66"|16,5
|style="background:#CCFFFF"|9,4
|style="background:#CCCCFF"|4,3
|style="background:#FFFF99"|13,5
|-
!style="text-align:left"|Միջին նվազագույն(°C)
|style="background:#8080FF"|-18,0
|style="background:#8080FF"|-17,0
|style="background:#80CCFF"|-13,0
|style="background:#CCCCFF"|-5,0
|style="background:#CCFFFF"|0
|style="background:#FFFFFF"|4,0
|style="background:#FFFF99"|7,0
|style="background:#FFFF99"|7,0
|style="background:#FFFFFF"|2,0
|style="background:#CCFFFF"|-3,0
|style="background:#80CCFF"|-10,0
|style="background:#8080FF"|-16,0
|style="background:#CCFFFF"|-5,2
|-
!style="text-align:left"|Միջին ջերմաստիճան(°C)
|style="background:#80CCFF"|-8,2
|style="background:#80CCFF"|-7,1
|style="background:#CCFFFF"|-3,0
|style="background:#FFFFFF"|4,2
|style="background:#FFFF99"|9,2
|style="background:#FFCC66"|12,5
|style="background:#FFCC66"|15,2
|style="background:#FFCC66"|15,4
|style="background:#FFFF99"|11,2
|style="background:#FFFFFF"|6,8
|style="background:#CCFFFF"|-0,3
|style="background:#80CCFF"|-5,9
|style="background:#FFFFFF"|4,2
|-
!style="text-align:left"|Տեղումներ(мм)
|style="background:#CCCCFF"|18.0
|style="background:#CCCCFF"|25.0
|style="background:#CCFFFF"|36.0
|style="background:#80CCFF"|63.0
|style="background:#8080FF"|96.0
|style="background:#8080FF"|95.0
|style="background:#80CCFF"|58.0
|style="background:#CCFFFF"|43.0
|style="background:#CCFFFF"|32.0
|style="background:#80CCFF"|47.0
|style="background:#CCFFFF"|33.0
|style="background:#CCCCFF"|19.0
|style="background:#FFFFFF"|565.0
|}
 
==Մշակույթ==
[[Պատկեր:Vanadzor-buildings1.jpg|300px|մինի|աջից|Շառլ Ազնավուրի անվան մշակույթի պալատ]]
[[Պատկեր:Tairov Chateau in Vanadzor 24.JPG|300px|մինի|աջից|Թայրովի առանձնատունը]]
[[Պատկեր:Stepan Zoryan's Museum Vanadzor Ստեփան Զորյանի տուն-թանգարան, ք. Վանաձոր 02.JPG|250px|մինի|աջից|Ստեփան Զորյանի տուն-թանգարան]]
[[Պատկեր:Vanadzor-new-church.jpg|250px|մինի|աջից|Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի եկեղեցի]]
 
===Ռոք-խումբեր===
* [[Լավ Էլի]] - հայկական ալտերնատիվ ռոք-խումբ
* [[Ան Գորդոնախ]] - հայ-շոտլանդական ռոք-խումբ
* [[Lousnelius]] - հայկական ալտերնատիվ ռոք խումբ
* [[Որդան Կարմիր (խումբ)|Որդան Կարմիր]] - հայկական ալտերնատիվ-մետալ խումբ
* [[J.E.M.]] - հայկական ռոք-խումբ
* [[Crash]] - հայկական ռոք-խումբ
* [[Evapple]] - հայկական ալտերնատիվ ռոք-խումբ
 
== Տնտեսութիւն ==
 
=== Արդիւնաբերութիւն ===
[[Պատկեր:Vanadzor-usine.jpg|300px|մինի|աջից|Վանաձորի քիմիական գործարան]]
 
Գործում է քիմիական, սննդի, թեթեւ, մեքենաշինական արտադրութիւններ։ Կա ջերմաէլեկտրակայան։
 
=== Արտադրամասեր ===
* Վանաձորի հագուստի գործարան
* Վանաձորի քիմիական արդիւնաբերութիւն
* Վանաձորի «Գլորիա» կարի արտադրամաս
* Վանաձորի «Բազում ֆիրմա» կարի արտադրամաս
* Վանաձորի «Սարտոն» կարի արտադրամաս
 
=== Բանկեր ===
 
Վանաձորում գործում են հետեւյալ բանկերի մասնաճիւղերը
* «ՎՏԲ բանկ Հայաստան»(3 մասնաճիւղ)
* «Կոնվերս բանկ»(2 մասնաճիւղ)
* «Արարատ բանկ»(2 մասնաճիւղ)
* «Ակբա կրեդիտ ակրիկոլ բանկ»
* «Անելիք բանկ»
* «Բիբլոս բանկ Հայաստան»
* «իւնի բանկ»
* «Պրոկրեդիտ բանկ»
* «Ինեկո բանկ»
* «Արդշինինվեստ բանկ»
* «Ամերիա բանկ»
* «Զարգացման հայկական բանկ»
 
=== Առեւտուր ===
 
Խոշոր առեւտրի կենտրոններն են՝
 
* «Բեկո»
* «Արայ»
* «Վեգա»
* «Տաշիր պիցցա»
* «Իդեալ համակարգ»
* «Ջազվե»
 
== Ծառաիւթիւնների ոլորտ ==
[[Պատկեր:Վանաձոր 1 (10).JPG|250px|մինի|աջից|Գուգարք հիւրանոց]]
 
Հիւրանոցներ։
 
* Tufenkian Heritage Hotel Avan Dzoraget
* Արգիշտի
* Անուշ
* Ա․ Հակոբյան
* Գուգարք
* Կիրովական
* Գրին Հաուս
 
Ռեստորաններ։
* Լոռի
* Թագավորանիստ
* Էլկանի
* Բելլիսիմո
* Օազիս
* Անուշ
* Մոսկվա
 
=== Մեդիա ===
* [[ՄԻԳ Հեռուստաընկերութիւն]], եթեր է հեռարձակվում Վանաձորում եւ [[Լոռու մարզ]]ի որոշակի հատվածում։
* «Վանաձորյան խճանկար» շաբաթաթերթ, որը հրատարակվում է 2000թվականից։
 
== Նշանավոր բնակիչներ ==
* [[Վախթանգ Դարչինյան]] - բռնցքամարտիկ
* [[Տիգրան Սարգսյան]] - քաղաքական եւ պետական գործիչ
* [[Նոր-Այր]] - արձակագիր
* [[Հրաչիկ Փանոյան]] - հոգեբույժ, առողջապահութեան կազմակերպիչ
* [[Ստեփան Զորյան]] - գրող, ակադեմիկոս
* [[Սամվել Խալաթեան]] - արձակագիր
* [[Հրաչյա Սարուխան]] - բանաստեղծ
* [[Ջիվան Սարգսյան]]-ասմունքող
* [[Սոկրատ Աքմաքչյան]] - ռեժիսոր
 
== Քույր-քաղաքներ ==
* {{դրոշ|Վրաստան}} [[Բաթում]], [[Վրաստան]], [[Աջարիա]]
* {{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Պոդոլսկ]], [[Ռուսաստան]]
* {{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Կիսլովոդսկ]], [[Ռուսաստան]]
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Փասադենա]], [[ԱՄՆ]]
* {{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Բանյո]], [[Ֆրանսիա]]<ref>[http://www.vanadzor.am/am/twin-cities Քույր քաղաքների մասին պաշտոնական կայքում]</ref>
* {{դրոշ|Էստոնիա}} [[Մաարդու]], [[Էստոնիա]]
* {{դրոշ|Բելառուս}} [[Վիտեբսկ]], [[Բելառուս]]
 
== Տես նաեւ ==
* [[Վանաձորի պատմութեան եւ մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)]]
== Պատկերասրահ ==
[[Պատկեր:Vanadzor panoramic.JPG|700px|մինի|կենտրոն|<center>Վանաձորի ընդհանուր տեսքը</center>]]
[[Պատկեր:Vanadzor, Lcher.png|700px|մինի|կենտրոն|<center>Վանաձորի արհեստական լիճը</center>]]
<center><gallery widths="140" heights="140px" perrow=5 caption="Վանաձոր">
Պատկեր:Vanadzor-black-church.jpg|Սուրբ Մարիամ ԱստվածածինԱստուածածին եկեղեցի
Պատկեր:Vanadzor-black-church2.jpg|Սուրբ Մարիամ ԱստվածածինԱստուածածին եկեղեցի
Պատկեր:Vanadzor-new-church.jpg|Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի եկեղեցի
Պատկեր:Vanadzor-marzpan.jpg|Մարզպետարանի շենքշէնք
Պատկեր:Vanadzor-buildings1.jpg|Շառլ[[Շարլ ԱզնավուրիԱզնաւուր]]ի անվանանուան մշակույթիմշակոյթի պալատ
Պատկեր:Vanadzor-buildings2.jpg|Բնակելի շենքշէնք
Պատկեր:Vanadzor02.jpg|Փողոց
Պատկեր:Vanadzor nature.jpg|Բնութիւն
Պատկեր:Vanadzor01.jpg|Կամուրջ [[Փամբակ (գետ)|Փամբակ]] գետի վրավրայ
Պատկեր:Vanadzor03.jpg|Տեսարան քաղաքից
Պատկեր:Vanadzor downtown.jpg|Քաղաքի կենտրոնականկեդրոնական փողոցներիցփողոցներէն մէկը
Պատկեր:Vanadzor04.jpg|Քաղաքի կենտրոնըկեդրոնը
Պատկեր:Vanadzor-street.jpg|Քաղաքի փողոցներիցփողոցներէն մէկը
Պատկեր:Vazgen Sargsyan vanadzor.jpg| [[ՎազգենՎազգէն ՍարգսյանՍարգսեան]]ի արձանը
Պատկեր:PrelacyResidence.jpg| Առաջնորդարանի շենքըշէնքը
Պատկեր:Vanadzor-russian-church.jpg| Ռուսական եկեղեցի
Պատկեր:Վանաձորի հանրախանութ 01.jpg|Վանաձորի հանրախանութը
</gallery></center>
 
== Ծանոթագրութիւններ ==
{{Վիքիպահեստ|Vanadzor}}
{{ծանցանկ}}
 
{{Հայաստանի քաղաքներ}}
{{Լոռու մարզ}}
 
[[Կատեգորիա:ՎանաձորՀայաստանի քաղաքներ (արւմտ․)]]
[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Արևմտահայերեն հոդվածներ]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Վանաձոր» էջէն