«Արուսեակ (մոլորակ)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Վեներա''', կամ '''Արուսեակ''' ({{lang-lat|Venus}}), (հայերէն այլ անուանումներ՝ ''Լուսաբեր, Աստղիկ, Այգաբեր, Այգաստղ, Գիշերավար, Լուսաստղ, Առաւօտեան աստղ, Երեկոյեան աստղ''), [[Արեգակնային համակարգ (Արեւմտահայերէն)|Արեգակնային համակարգ]]ի երկրորդ մոլորակն է։ Պտոյտի պարբերութիւնը 224, 7<ref name="nasa_venus">

</ref> երկրային օր է։ Մոլորակը իր լատիներէն, անունը ստացած է [[Հռովմէական Դիցաբանութիւն|Հռովմէական դիցաբանութեան]] [[Վեներա (դիցաբանութիւն)|Վեներա]] սիրոյ աստուածուհիէն:

Վեներան [[Երկիր (արեւմտահայերէն)]] երկնակամարին վրայ երեւցող մարմիններէն պայծառութեամբ երրորդն է [[Արեւ]]-էն եւ [[Լուսին]]էն ետք, անոր [[տեսանելի աստղային մեծութիւն]]ը կը հասնի − 4,6 6 բաւարար պայծառի:<ref>{{cite web|url=http://www.digitalsky.org.uk/venus/shadow-of-venus.html|title=Վեներայի ստուերը|last=Լոուրենս|first=Պիտի|year=2005|accessdate=13 Յունիս 2012}}</ref>։ Վեներան երկիր մոլորակէն Արեւին աւելի մօտ գտնուելուն պատճառով, երկնակամարին վրայ երբեք չի հեռանար Արեւէն աւելի քան 47, 8 (երկրի մակերեւոյթէն դիտողին համար)։ Իր առաւելագոյն լուսատուութիւնը կը հասնի արեւածագէն անմիջապէս առաջ կամ որոշ ժամանակ մը ետք, ուրկէ կը ծագին ''Առաւօտեան եւ Երեկոյեան աստղ'' անուանումները։

Վեներան կը դասակարգուի որպէս [[Երկրային խումբի մոլորակ]], եւ երբեմն զայն կ'անուանեն «Երկրին քոյրը», քանի որ երկու մոլորակները իրարու կը նմանին չափերով, ձգողութեան ուժով եւ կազմութեամբ։ Սակայն պայմանները այս երկու մոլորակներուն վրայ չափազանց տարբեր են։ Վեներայի մակերեւոյթը թաքնուած է չափազանց խիտ [[ծծմբաթթու]] [[ամպ]]երով, որոնք ունին բարձր արտացոլման գործակից, որ հնարաւորութիւն չի տար տեսնելու մակերեւոյթը տեսանելի լուսապատկերէն (սակայն Վեներայի մթնոլորտը թափանցիկ է «ռատիօալիքներ»ու համար, որոնց միջոցով ալ կը հետազօտուի մոլորակին մակերեւոյթը)։

Վեներան ունի ամէնէն խիտ մթնոլորտը, որ գլխաւորաբար բաղկացած է [[ածխաթթու կազ]]է։ Ատիկա կը բացատրուի անով, որ Վեներայի վրայ կեանք գոյութիւն չունի, որ կրնայ զայն վերամշակել կենսազանգուածի։

Խորքին մէջ անցեալին, ինչպէս կ'ենթադրուի , Վեներան այնքան տաքցած է, որ երկրայինի նման ովկիանոսները, որոնք կ'ենթադրուին որ այնտեղ կային<ref>{{cite journal

}}</ref>, ամբողջութեամբ գոլորշիացած են, երբ ջերմաստիճանը աճած է ջերմոցային ազդեցութեան հետեւանքով<ref name="Jakosky">Բ. Մ. Յակոսկի, "Երկրային խմբի մոլորակների մթնոլորտները", Բիթի, Պետերսոն և Չայկին (խմբ.), ''Արեգակնային համակարգ'' 4-րդ հրատարակություն 1999, Սքայ Փաբլիսհինգ քոմփանի (Բոստոն) և Քեմբրիջի համալսարանի հրատարակչություն (Քեմբրիջ), էջեր՝ 175–200</ref>, իրենց ետեւ երկարելով անապատային տեսարան մը՝ բազմաթիւ ժայռերով։ Տեսութիւններէն մէկը կ'ենթադրէ, որ ջրային գոլորշին մագնիսական թոյլ դաշտի պատճառով այնքան բարձրացած է , որ քշուած է [[Արեգակնային քամի]]ին կողմէ դէպի միջմոլորակային միջավայր<ref name="solarwind">{{cite web

Վեներայի մակերեւոյթին [[Մթնոլորտային ճնշում]]ը 92 անգամ մեծ է, քան Երկիրինը։ Մանրամասն մակերեւոյթի հեռահար քարտէսագրումը կատարուած է վերջին 22 տարուան ընթացքին, մասնաւորապէս «Մագելան» ծրագիրի շրջանակներուն մէջ։ Վեներայի մակերեւոյթը կը կրէ վառ արտայայտուած հրաբխային գործունէութեան հետքեր, իսկ մթնոլորտը կը պարունակէ մեծ քանակով ծծումբ։ Որոշ փորձագէտներ կը կարծեն, որ հրաբխային գործունէութիւնը Վեներայի վրայ կը շարունակուի մինչեւ այսօր։ Սակայն այս պնդման բացայայտ ապացոյցներ չկան, քանի որ ոչ մէկ հրաբխային խորխորատներու մէջ չէ նկատուած լավային հոսանքներ։ Զարմանալիօրէն փոքր քանակի հարուածային խառնարանները կը փաստեն մոլորակի մակերեւոյթի երիտասարդ ըլլալուն մասին, անիկա ունի մօտաւորապէս 500 միլիոն տարուան պատմութիւն։ Վեներայի վրայ չէ նկատուած նաեւ յօրինուածական աշխուժութիւն, թերեւս այդ պատճառով է, որ մոլորակին կեղեւը առանց ջուրի է, որ մակերեւոյթին կպչունութիւն կու տայ եւ շարժունութիւն չ'ունենար։ Նոյնպէս կ'ենթադրուի, որ Վեներան աստիճանաբար կը կորսնցնէ ներքին բարձր ջերմաստիճանը։

Վեներան միակն է Արեգակնային համակարգի ութ մոլորակներէն, որ անուանուած է աստուածուհիին անունով։

Վեներայէն Արեւ ինկած միջին հեռաւորութիւնն է 108 միլիոն Ք.մ. (0, 723 ա. մ.)։ Վեներայէն [[Երկիր]] հեռաւորութիւնը կը փոխուի 40-էն 259 միլիոն Ք.մ. միջակայքին մէջ<ref>[http://kosmos-x.net.ru/index/0-61 Վեներան, ամէն ինչ տիեզերքի մասին]</ref>։ Անոր ուղեծիրը շատ մօտ է շրջանաձեւին, արտակեդրոնութիւնը կը կազմէ ընդամէնը 0, 0068։ Անոր պտոյտի պարբերութիւնը Արեգակին շուրջ կը կազմէ 224, 7 երկրային օր, միջին ուղեծրային արագութիւնը 35 Ք.մ./վ։ Ուղեծիրի թեքումը [[խաւարածիրի]] հարթութեան հաւասար է 3, 4°։

[[Պատկեր:4 Terrestrial Planets Size Comp True Color.png|մինի|upright=1.2|ձախից|Երկրային խումբի մոլորակներու չափերու համեմատութիւնը (ձախէն աջ)՝ [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերքիւրի]], Վեներա, [[Երկիր]], եւ [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]], իրական գոյներով]]

Վեներան կը պտըտի իր առանցքին շուրջ 2° շեղումով ուղեծիրի հարթութեան ուղղահայեաց, արեւելքէն արեւմուտք ուղղութեամբ, այսինքն մոլորակներու մեծամասնութեան պտոյտի ուղղութեան հակառակ։ Առանցքին շուրջ մէկ պտոյտը Վեներան կը կատարէ 243, 02 երկրային օրուան ընթացքին։ Մոլորակին արեգակնային օրը կը կազմէ 116, 8 երկրային օր։ Հետաքրքրական է, որ Երկրին հանդէպ Վեներան մէկ պտոյտ կը կատարէ իր առանցքին շուրջ 146 օրուան ընթացքին։

|isbn=3-540-00431-9|page=61}}</ref>։ Վեներայի տրամագիծը կը կազմէ 12, 092 Ք.մ. (միայն 650 Ք.մ.-ով փոքր, քան Երկրինը), իսկ անոր զանգուածը կը կազմէ Երկրի զանգուածին 81, 5% (4, 87{{e|24}}Ք.կ.)։ Վեներայի մակերեւոյթին վրայ պայմանները արմատապէս կը տարբերին Երկրի պայմաններէն, անոր խիտ [[ածխաթթու կազ]]ով հարուստ [[մթնոլորտ]]ին պատճառով։ Վեներայի մթնոլորտին մեծ մասը կը կազմէ ածխաթթու կազը՝ 96.5%, իսկ մնացած մասին մեծամասնութիւնը կը կազմէ [[ազոտ]]ը՝ 3.5%<ref>{{cite web |url= http://www.daviddarling.info/encyclopedia/V/Venusatmos.html|title=Վեներայի մթնոլորտը

|work=Աստղակենսաբանության հանրագիտարան, Աստղագիտություն և տիեզերական թռիչք|accessdate=2007 թ․ ապրիլի 29}}</ref>։ Վեներայի միջին խտութիւնը կը կազմէ 5, 24 գ/սմ³<ref name="surdin">{{cite book

}}</ref>։ Մակերեւոյթին մօտ ազատ անկման արագացումը կը կազմէ 8, 87 մ/վ², իսկ [[երկրորդ տիեզերական արագութիւնը]]՝ 10, 46 Ք.մ./վ։