|
}}
'''Վիքթոր Հիւկօ'''[6] (ֆր.՝ Victor Marie Hugo [viktɔʁ maʁi yˈɡo],26 Փետրուարի , 1802, Պեզանսոն - 22 Մայիս,1885, [[Փարիզ]]), ֆրանսացի հռչակաւոր գրող, բանաստեղծ, թատերագիր, քաղաքական գործիչ, ֆրանսական ռամկավարական վիպասանութեան առաջնորդն ու տեսաբանը։
=== '''Մանկութիւն''' ===
Վիքթոր Հիւկօ եղած է երեք եղբայրներէն կրտսերը (մեծ եղբայրները՝ Աբել (1798-1865) եւ Եւկենի (1800-1837))։ Գրողին հայրը՝ Ժոզէֆ Լէօպոլտ Սիկիսպըր Հիւկօ (1773-1828), նափոլէոնեան[[Նափոլէոն |Նափոլէոն ]]եան բանակի հրամանատար էր, իսկ մայրը՝ [[Սոֆի Թղէպյուշէն]] ([[1772-1821]]), դաշնակահարուհի էր։
Հիւկոյի մանկութիւնը անցած է Մարսէյի[[Մարսէյ]]ի, Քորսիքայի[[Քորսիքա]]յի, [[Իտալիա|Իտալիոյ ]]([[1807]])եւ Մատրիտի[[Մատրիտ]]ի ([[1811]]) մէջ, ուր ընտանիքը կը տեղափոխուէր հօրը աշխատանքին բերումով եւ կրկին կը վերադառնար Փարիզ։[7] Ճանապարհորդութիւնները խոր տպաւորութիւններ ձգած են գրողին հոգիին մէջ, որոնք կ'արտայայտուին իր ստեղծագործութիւններուն մէջ։
1813 -ին, Հիւկոյի մայրը՝ Սոֆի Թղէպյուշէն, սիրային կապ ունենալով հրամանատար Լակորիին հետ, կ'ամուսնալուծուի եւ զաւկին հետ կը հաստատուի Փարիզ։
[[Պատկեր:Sophie Trébuchet.jpg|մինի|ձախից|Հիւկոյի Մայրը]]
[[1814-1818]] Հիւկօ կ'ուսանի [[Լիւտովիկոս Մեծ ]]վարժարանին մէջ։ 14 տարեկանին ան կը սկսի իր գրական գործունէութիւնը։Կը Գրէգրէ իր չտպագրուած ողբերգութիւնները՝ «Athelie ou les scandinaves» եւ մօրը նուիրուած «Yrtatine» ողբերգութիւնները, եւ «Louis de Castro» թատերախաղը։ 15 տարեկանին Ակադեմիայի մրցոյթին կ'արժանանայ պատուաւոր մեկնաբանութեան «Les avantages des études» բանաստեղծութեան համար, իսկ 1819 -ին «Jeux Floraux» մրցոյթին «Vierges de Verdun» և «Rétablissement de la statue de Henri III» բանաստեղծութիւններուն համար ստկըկը ստանայ երկու մրցանակ։
1822 Հոկտեմբերին Հիւկօ կ'ամուսնանայ [[Ատել Ֆուսէի Ֆուսէ]]հետ (1803-1868)։ Անոնք կ'ունենան հինգ զաւակ՝
Լէոպոլտ (1823-1823)
Լեոպոլտինա (1824-1843)
[[Պատկեր:Adele Hugo by Louis Boulanger.jpg|մինի|Ատել Հիւկօ, Հիւկոյին կինը]]
1823 -ին կը տպագրուի «Իսլանտացի Հանը» (Han d’Islande) վէպը։ [[Շառլ ՆոտյէիՆոտյէ]]ի հիմնաւորուած քննադատութիւնները հիմք հանդիսացան Հիւկոյի եւ Նոտյէի հետագայ ընկերութեան համար, որ շարունակուեցաւ մինչեւ 1827-1830 ։ Այս ժամանակահատուածին մէջ ՀիւգկօՀիւկօ կը վերսկսի իր յարաբերութիւնները հօրը հետ եւ կը գրէ «Գովք հօրս» (Odes à mon père, 1823), «Երկու կղզի» (1825) եւ «Պայքարէն ետք» (Après la bataille) բանաստեղծութիւնները։ Հիւկոյի հայրը կը մահանայ 1828-ին։
Հիւկոյի «Քրոմուել» (Cromwell) կտորը, որ գրուած է [[ֆրանսական յեղափոխությանյեղափոխութիւն |ֆրանսական յեղափոխութեան ]]հռչակաւոր դերասան [[Ֆրանսուա-ժոզէֆ Տալմայի Տալմա]]համար, տպագրուած է 1827 -ին։ Սակայն ստեղծագործութիւնը մեծ վէճեր կը յառաջացնէ: Թատերախաղին նախերգանքին մէջ հեղինակը կը հերքէ [[դասականութեան ]]պայմանականութիւնները՝ յատկապէս տեղի եւ ժամանակի միասնութիւնը՝ ներմուծելով վիպական թատերախաղի նշոյլներ։
1829-ին լոյս կը տեսնեն «Մահուան դատապարտուածի վերջին օրը» (Dernier Jour d’un condamné), իսկ 1834-ին «Քլոտ Կյօ» (Claude Gueux) ստեղծագործութիւնները։ Այս երկու կարճ վէպերուն մէջ Հյիւկօ կը ներկայացնէ իր բացասական վերաբերմունքը մահապատիժի նկատմամբ։
«Փարիզի Աստուածամօր տաճարը» վէպը տպագրուած է 1831-ին։
== '''Հիւկոյին՝Հիւկոյի՝ թատրոնի նուիրած տարիները''' ==
[[Պատկեր:Hugo Deveria.jpg|մինի|Երիտասարդ Հիւկօն]]
1830-1843 Վիքթոր Հիւկօ կ'աշխատի գրեթէ միայն թատրոնի համար, այնուամենայնիւ ան կը տպագր է քանի մը բանաստեղծական ժողավածուներ՝ «Աշնանային տերեւները» (Les Feuilles d’automne, 1831), «Մթնշաղի երգերը» (Les Chants du crépuscule, 1835 ), «Ներքին ձայներ» ( Les Voix intérieures, 1837 ), «Շողեր եւ ստուերներ» (Les Rayons et les Ombres, 1840 )։
Արդէն 1828 -ին ան կը բեմադրէ իր առաջին թատերախաղերէն մէկը՝ «Էմի Ղոպսաղը» (Amy Robsart)։ [[1829]] -ին կը ստեղծուի «Էղնանի» (Hernani) թատերախաղը (առաջին բեմադրութիւնը 1830-ին), որ հին եւ նոր արուեստի ներկայացուցիչերուն միջեւ գրական վէճերու առիթ կը դառնայ։ Նոր արուեստի հաւատարիմ պաշտպանը կը դառնայ Թէոֆիլ Կոտյէն, որ ներշնչուած ընդունած էր այս ստեղծագործութիւնը։ Այս վէճերը գրականութեան պատմութեան մէջ յայտնի են «ճակատամարտ «Էղնանիի» համար» անուան տակ։
1841-ին, Հիւկօ կ'ընդունուի Ֆրանսական ակադեմիա, իսկ 1845-ին կը ստանայ աւագ իշխանի պաշտօն (pair de France)։ 1848-ին ընտրուած է Ազգային ժողովին մէջ։ Հիւկօ 1851-ին պետական յեղաշրջման հակառակորդ էր։ Երբ Նափոլէոն Երրորդ իշխանության գլուխը կ' անցնի, Հիւկօ կ'արտաքսուի։ 1870-ին կը վերադառնայ Ֆրանսա, իսկ 1876-ին կ'ընտրուի սենաթոր։
=== ԿեանքիԿեանքին վերջին տարիները ===
[[Պատկեր:Tombeau de Victor Hugo au Panthéon, Paris, France.jpg|մինի|Հիւկոյի Դամբարանը]]
Հյիւկօ մահացած է թոքերու բորբոքումէն՝բորբոքումէ՝ 22 Մայիս, 1885-ին, 83 տարեկանին։ Թաղման արարողութիւնը տևեւած է 10 օր։ Մասնակցած է շուրջ մէկ միլիոն մարդ։ Թաղուած է Պանթէոնին մէջ։
== Ստեղծագործութիւններ ==
Հիւկոյի առաջին ստեղծագործութիւնները իրեն յաջողությունյաջողութիւն եւ յայտնութիւն կը բերեն իր կեանքի առաջին տարիներուն։ Իր առաջին բանաստեղծական ժողովածուն՝ «Գովքեր եւ զանազան բանաստեղծութիւններ» (Odes et poésies diverses), տպագրուած է 1822-ին, երբ Հիւկօ 20 տարեկան էր։ Լիւտովիկոս XVIIIժը. թագաւորը գրողին տարեկան գումար մը կը տրամադրէր։ 1826ին1826-ին լոյս կը տըսնէտեսնէ «ԳովքերեւԳովքեր եւ պալլատներ» ժողովածուն։
ՎիկտորՎիքթոր ՀյուգոյիՀիւկոյի առաջին հասուն ստեղծագործությունըստեղծագործութիւնը «ՄահապատժիՄահապատիժի դատապարտվածիդատապարտեալին վերջին օրը» ( Le Dernier Jour d'un condamné) երկն է, որըոր գրվելգրուած է 1829 թ.։-ին։ Այս ստեղծագործությունըստեղծագործութիւնը մեծ ազդեցություն էձգած թողելէ Չարլզ ԴիքենսիՏիքընզի ևեւ ԴոստոևսկուՏոսդոեվսկիի վրա։վրա։յ «ԿլոդՔլոտ Գյո Կյօ» (Claude Gueux)-ն կարճ, իրական հենքհիմք ունեցող վավերագրականվաուերագրական պատմությունպատմութիւն է մարդասպանի մը մասին, ովոր ՖրանսիայումՖրանսայի մահապատժիմէջ էմահապատիժի ենթարկվել։ Այնենթարկուած լույսէ։ էԱնիկա տեսել 1834լոյս թ.։տեսած է 1834-ին։ Սակայն ՀյուգոյիՀիւկոյի առաջին լիարժեքլիարժէք վեպըվէպը համարվումկը համարուի է «Փարիզի ԱստվածամորԱստուածամօր տաճարը» (Notre-Dame de Paris), որըոր տպագրվելտպագրուած է 1831-ին թ. ևեւ միանգամից թարգամանվելթարգամանուած է մի շարք լեզուներով։մը լեզուներու։
== Բանաստեղծութիւններ ==
Բանաստեղծություններ
[[Պատկեր:Ebcosette.jpg|մինի|Քոզէթը]]
Հյուգոն բազմաթիվ բանաստեղծությունների և պոեմների հեղինակ է։ Միայն իր կյանքի ընթացքում հրատարակվել է նրա չափածո ստեղծագործությունների 21 ժողովածու, իսկ մահից հետո ևս 8-ը։
Հիւկօ բազմաթիւ բանաստեղծութիւններու հեղինակ է։ Իր կեանքին ընթացքին հրատարակուած են անոր չափածոյ ստեղծագործութիւնները քսանմէկ ժողովածու, իսկ յետ մահու՝ ութը գործ։
== Հրատարակուած գործեր՝ կեանքին ընթացքին ==
Հրատարակված կյանքի ընթացքում[խմբագրել կոդը]
Odes et poésies diverses (1822)
Odes et poésies diverses ([[1822]])
Nouvelles Odes (1824)
Nouvelles Odes ([[1824]])
Odes et Ballades (1828)
Odes et Ballades ([[1828]])
Les Orientales (1829)
Les Feuilles d'automneOrientales (1831[[1829]])
Les ChantsFeuilles du crépusculed'automne (1835[[1831]])
Les VoixChants intérieuresdu crépuscule (1837[[1835]])
Les RayonsVoix et les Ombresintérieures (1840[[1837]])
Les Rayons et les Ombres ([[1840]])
Les Châtiments (1853)
Les ContemplationsChâtiments (1856[[1853]])
Les Contemplations ([[1856]])
La Légende des siècles (մաս առաջին 1859)
La Légende des siècles (առաջին մաս[[1859]])
[[Պատկեր:Victor Hugo-Hunchback.jpg|մինի|ձախից|Քուազիմօտօ]]
"Quasimodo" Les Chansons des rues et des bois ([[1865]])
L'Année terrible (1872)
L'Art d'être grand-père (1877)
"Quasimodo" Les Chansons des rues et des bois (1865)
La Légende des siècles (Երկրորդ մաս1877)
L'Année terrible (1872)
Le Pape (1878)
L'Art d'être grand-père (1877)
La Pitié suprême (1879)
La Légende des siècles (Մաս երկրորդ 1877)
Religions et religion (1880)
Le Pape (1878)
L'Âne (1880)
La Pitié suprême (1879)
Les Quatre Vents de l'esprit (1881)
Religions et religion (1880)
La Légende des Siècles (Վերջին մաս, 1883)
L'Âne (1880)
Les Quatre Vents de l'esprit (1881)
La Légende des Siècles (մաս վերջին, 1883)
== Յետ մահու ժողովածուներ ==
Հետմահու ժողովածուները
La Fin de Satan (1886)
Dieu (1891, 1941)
=== Ձեռագիրներէ հանուած յետմահու ժողովածուներըժողովածուներ ===
[[Պատկեր:Victor Hugo - Auguste Rodin 1890.jpg|մինի|Վիքթոր Հիւկօ (Օկիւսթ Ռոթեն)]]
Les Années funestes ([[1898]])
Dernière Gerbe ([[1902]], [[1941]])
Océan, Tas de pierres ([[1942]])
Le Verso de la page ([[1960]])
Œuvres d'enfance et de jeunesse, [[1814]]-20 ([[1964]])
== Վէպեր ==
Կան Իսլանտացի (Han d’Islande, 1823).
Պիւկ-Ժարկալ (Bug-Jargal, 1826)
Վիկտոր Հյուգո, հեղինակ Օգյուստ Ռոդեն Toute la Lyre (1888, 1893, 1897, 1935-1937)
Մահապատիժի դատապարտեալին վերջին օրը (Le Dernier jour d’un condamné, 1829).
Les Années funestes (1898)
Փարիզի Աստուածամօր տաճարը (Notre-Dame de Paris, 1831, հայերէնի թարգմանուած է [8] ).
Dernière Gerbe (1902, 1941)
Քլոտ Կէօ (Claude Gueux, 1834).
Océan, Tas de pierres (1942)
Թշուառները (Les Misérables, 1862. հայերէնի թարգմանուած է [9]։ ).
Le Verso de la page (1960)
Ծովու մշակները (Les Travailleurs de la Mer, 1866).
Œuvres d'enfance et de jeunesse, 1814-20 (1964)
Մարդը որ կը խնդայ (L’Homme qui rit, 1869).
Իննսուներեքը (Quatrevingt-treize, 1874,հայերէնի թարգմանուած է [10] ).
Վէպեր
Գան Իսլանդացի (Han d’Islande, 1823).
Բյուգ-Ժարգալ (Bug-Jargal, 1826)
Մահապատժի դատապարտվածի վերջին օրը (Le Dernier jour d’un condamné, 1829).
Փարիզի Աստվածամոր տաճարը (Notre-Dame de Paris, 1831, թարգմանվել է հայերեն [8] ).
Կլոդ Գե (Claude Gueux, 1834).
Թշվառները (Les Misérables, 1862. թարգմանվել է հայերեն [9]։ ).
Ծովի մշակները (Les Travailleurs de la Mer, 1866).
Մարդը որ ծիծաղում է (L’Homme qui rit, 1869).
Իննսուներեքը (Quatrevingt-treize, 1874, թարգմանվել է հայերեն [10] ).
Թատերգութիւններ
== Թատերգութիւններ ==
[[Պատկեր:CharlesHugo.jpg|մինի|աջից|Վիքթոր Հիւկօ, 1853]]
Էմի Ռոպսարթ (Amy Robsart, 1828, опубликована 1889).
Հերնանի (Hernani, 1830).
Միարիոն Տելորմ (Marion Delorme, 1831).
Արքան կը զուարճանայ (Le Roi s’amuse, 1832.հայերէնի թարգմանուած է [11]).
Վիկտոր Հյուգո, 1853 թ. Կրոմվել (Cromwell, 1827).
Լուքրեսիա Պորճիա(Lucrèce Borgia, 1833,հայերէնի թարգմանուած է [12]).
Էմի Ռոբսարտ (Amy Robsart, 1828, опубликована 1889).
Մարիա Թյուտէօր (Marie Tudor, 1833).
Հերնանի (Hernani, 1830).
Անճելօ, Փատուայի բռնակալը (Angelo, tyran de Padoue, 1835).
Միարիոն Դելորմ (Marion Delorme, 1831).
Ռուի Պլաս(Ruy Blas, 1838).
Արքան զվարճանում է (Le Roi s’amuse, 1832. թարգմանվել է հայերեն [11]).
Պիւրկրավները (Les Burgraves, 1843).
Լուկրեցիա Բորջա (Lucrèce Borgia, 1833, թարգմանվել է հայերեն [12]).
Թորքուէմատա (Torquemada, 1882).
Մարիա Թյուդոր (Marie Tudor, 1833).
Ազատ թատրոն. մանր թատերգութիւններ եւ պատառիկներ (Théâtre en liberté, 1886).
Անջելո, Պադուայի բռնակալը (Angelo, tyran de Padoue, 1835).
Ռուի Բլազ (Ruy Blas, 1838).
Բուրգրաֆները (Les Burgraves, 1843).
Տորկվեմադա (Torquemada, 1882).
Ազատ թատրոն. մանր թատերգություններ և պատառիկներ (Théâtre en liberté, 1886).
== Բեմադրուած օփերաներ[խմբագրել կոդը]==
Lucrezia Borgia, 1833 թ.
Il Giuramento, 1837 թ.
Ernani de Verdi, 1844 թ.
Rigoletto de Verdi, 1851 թ.
Marion Delorme d'Amilcare Ponchielli, 1885 թ.
Torquemada de Nino Rota, 1943 թ.
== Երաժշտական կատակերգություններկատակերգութիւններ ==
ԹշվառներըԹշուառները (Les Misérables), 1980 թ.
Փարիզի ԱստվածամորԱստուածամօր տաճարը (Notre-Dame de Paris), 1999 թ.
== Երգեր ==
Georges Brassens ։ Gastibelza, La Légende de la Nonne
Julos Beaucarne ։ Je ne songeais pas à Rose
Colette Magny ։ Les Tuileries, Chanson en canot
Malicorne ։ La fiancée du timbalier
Pierre Bensusan ։ « Demain, dès l’aube, à l’heure où blanchit la campagne »
Gérard Berliner ։ composition théâtrale Mon Alter Hugo208, qui donnera aussi lieu à l'album Gérard Berliner chante Victor Hugo
== Ծանօթագրութիւններ ==
Ծանաթագրութիւններ
1.↑ Jump up to: 1,0 1,1 http://www.senat.fr/senateur-3eme-republique/hugo_victor1354r3.html
2.↑ Jump up to: 2,0 2,1 Record #118554654 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է օգոստոսի 13-ին 2015:
3.↑ Jump up to: 3,0 3,1 3,2 data.bnf.fr Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
4.Jump up ↑ Record #118554654 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է դեկտեմբերի 10-ին 2014:
5.Jump up ↑ Record #118554654 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է դեկտեմբերի 30-ին 2014:
6.Jump up ↑ Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Ավանդական և պատմական անձնանունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 59. ISBN 99941-56-03-9.
7.Jump up ↑ Հյուգո, հոդված Գրական հանրագիտարանից 1929-1939 (հեղինակ՝ Ի.Նուսինով)
8.Jump up ↑ Փարիզի աստվածամոր տաճարը / Վ. Հյուգո ; Ֆրանս. թարգմ.՝ Վ. Միքայելյան; Խմբ.՝ Ս. Պայազատ. - Երևան : Հայպետհրատ, 1953. - 544 էջ։
9.Jump up ↑ Թշվառներ : Վեպ / Վ. Հյուգո; Թարգմ. ֆրանս.՝ Վ. Միքայելյան. - Երևան : Սովետական գրող, 1987. - Մաս 1-5 (3 գիրք) ; 22 սմ. - Մաս 1 (1987, 318 էջ) : Խմբ.՝ Գ.Գ. Հովսեփյան Ֆանտին - Մաս 2, 3 (1987, 534 էջ) : Խմբ.՝ Ա.Ս. Հովսեփյան, Ե.Ս. Զարեհյան Կոզետ ; Մարիուս - Մաս 4, 5 (1987, 668 էջ) : Խմբ.՝ Է.Ռ. Մասումյան, Գ.Գ. Խաչատրյան Պլյումե փողոցի հովվերգությունը և Սեն-Դընի փողոցի դյուցազներգությունը ;Ժան Վալժան Միքայելյան, Վահե Միքայելի, 1900-1967 թարգմ. Հովսեփյան, Գ.Գ. խմբ. Հովսեփյան, Ա.Ս. խմբ. Զարեհյան, Ե.Ս. խմբ. Մասումյան, Է.Ռ. խմբ. Խաչատրյան, Գ.Գ. խմբ.
10.Jump up ↑ Իննսուներեքը : Վեպ : Դպրոցական միջին և բարձր տարիքի համար / Վ. Հյուգո; Թարգմ.՝ Հ. Հարությունյան; Առաջաբ.՝ Ն. Սլավյատինսկի; Խմբ.՝ Մ. Բերբերյան. - Երևան : Սովետական գրող, 1984. - 327 էջ։
11.Jump up ↑ Արքան զվարճանում է = Le Roi s'amuse / Վիկտոր Հյուգո ; Ֆր. թարգմ., ներածակ. հոդվածը և ծանոթ. գրեց՝ Հենրիկ Բախչինյան. - Երևան : Սարգիս Խաչենց, 1998. - 227 էջ։
12.Jump up ↑ Լուկրեցիա Բորջա / Վ. Հյուգո; Ֆրանս. թարգմ.՝ Վ. Քերեստեջյան; Խմբ.՝ Գ. Վիրապյան. - Երևան : Հայաստան, 1967. - 159 էջ։
Արտաքին յղումներ
Վիքիդարանում կան նյութեր այս թեմայով՝
Վիկտոր Հյուգո Վիկտոր Հյուգո - Բանաստեղծություններ /թարգմ. Արման Կոթիկյանը/ Ներբեռնել էլ. գիրքը ՀամաՀայկական Էլ. Գրադարանէն
== Աղբիւրներ ==
Գրական հանրագիտարան 1929-1939 (հեղինակ՝ Ի.Նուսինով)
Թեմատիկ կայքեր
Notable Names Database · AlloCiné
| 