«Վիքթոր Հիւկօ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Վիքթոր Հիւկօ'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.4|page=59}}</ref> (ֆր.՝ Victor Marie Hugo [viktɔʁ maʁi yˈɡo], [[26 Փետրուար]] [[1802]], Պեզանսոն - [[22 Մայիս]] [[1885]], [[Փարիզ (արեւմտահայերէն)|Փարիզ]]), ֆրանսացի հռչակաւոր գրող, բանաստեղծ, թատերագիր, քաղաքական գործիչ, ֆրանսական ռամկավարական վիպասանութեան առաջնորդն ու տեսաբանը։տեսաբանը:

Վիքթոր Հիւկօ եղած է երեք եղբայրներէն կրտսերը (մեծ եղբայրները՝ Աբել ([[1798]]-[[1865]]) եւ Եւկենի ([[1800]]-[[1837]]))։: Գրողին հայրը՝ Ժոզէֆ Լէօպոլտ Սիկիսպըր Հիւկօ ([[1773]]-[[1828]]), [[Նափոլէոն]]եան բանակի հրամանատար էր, իսկ մայրը՝ [[Սոֆի Թղէպյուշէն]] ([[1772-1821]]), դաշնակահարուհի էր։էր:

Հիւկոյի մանկութիւնը անցած է [[Մարսէյ]]ի, [[Քորսիքա]]յի, [[Իտալիա|Իտալիոյ]] ([[1807]]) եւ [[Մատրիտ]]ի ([[1811]]) մէջ, ուր ընտանիքը կը տեղափոխուէր հօրը աշխատանքին բերումով եւ կրկին կը վերադառնար Փարիզ<ref>Հյուգո, հոդված Գրական հանրագիտարանից [[1929]]-[[1939]] (հեղինակ՝ Ի.Նուսինով)</ref>։: Ճանապարհորդութիւնները խոր տպաւորութիւններ ձգած են գրողին հոգիին մէջ, որոնք կ’արտայայտուին իր ստեղծագործութիւններուն մէջ։մէջ:

[[1813]] -ին, Հիւկոյի մայրը՝ Սոֆի Թղէպյուշէն, սիրային կապ ունենալով հրամանատար Լակորիին հետ, կ’ամուսնալուծուի եւ զաւկին հետ կը հաստատուի Փարիզ։Փարիզ:

[[1814]]-[[1818]] Հիւկօ կ’ուսանի Լիւտովիկոս Մեծ վարժարանին մէջ։մէջ: 14 տարեկանին ան կը սկսի իր գրական գործունէութիւնը։գործունէութիւնը: Կը գրէ իր չտպագրուած ողբերգութիւնները՝ «Athelie ou les scandinaves» եւ մօրը նուիրուած «Yrtatine» ողբերգութիւնները եւ «Louis de Castro» թատերախաղը։թատերախաղը: 15 տարեկանին Ակադեմիոյ մրցոյթին կ’արժանանայ պատուաւոր մեկնաբանութեան «Les avantages des études» բանաստեղծութեան համար, իսկ [[1819]] -ին «Jeux Floraux» մրցոյթին «Vierges de Verdun» եւ «Rétablissement de la statue de Henri III» բանաստեղծութիւններուն համար կը ստանայ երկու մրցանակ։մրցանակ:

[[1822]] Հոկտեմբերին Հիւկօ կ’ամուսնանայ [[Ատել Ֆուսէ]]ի հետ ([[1803]] - [[1868]])։: Անոնք կ’ունենան հինգ զաւակ՝

[[1823]] -ին կը տպագրուի «Իսլանտացի Հանը» (Han d’Islande) վէպը։վէպը: [[Շառլ Նոտյէ]]ի հիմնաւորուած քննադատութիւնները հիմք հանդիսացան Հիւկոյի եւ Նոտյէի հետագայ ընկերութեան համար, որ շարունակուեցաւ մինչեւ 1827-1830 ։: Այս ժամանակահատուածին մէջ Հիւկօ կը վերսկսի իր յարաբերութիւնները հօրը հետ եւ կը գրէ «Գովք Հօրս» (Odes à mon père, 1823), «Երկու Կղզի» (1825) եւ «Պայքարէն Ետք» (Après la bataille) բանաստեղծութիւնները։բանաստեղծութիւնները: Հիւկոյի հայրը կը մահանայ [[1828]]-ին։ին:

Հիւկոյի «Քրոմուէլ» (Cromwell) կտորը, որ գրուած է [[Ֆրանսական Յեղափոխութիւն|ֆրանսական յեղափոխութեան]] հռչակաւոր դերասան Ֆրանսուա-ժոզէֆ Տալմայի համար, տպագրուած է 1827 -ին։ին: Սակայն ստեղծագործութիւնը մեծ վէճեր կը յառաջացնէ: Թատերախաղին նախերգանքին մէջ հեղինակը կը հերքէ դասականութեան պայմանականութիւնները՝ յատկապէս տեղի եւ ժամանակի միասնութիւնը՝ ներմուծելով վիպական թատերախաղի նշոյլներ։նշոյլներ:

[[1829]]-ին լոյս կը տեսնեն «Մահուան Դատապարտուածի Վերջին Օրը» (Dernier Jour d’un condamné), իսկ 1834-ին «Քլոտ Կէօ» (Claude Gueux) ստեղծագործութիւնները։ստեղծագործութիւնները: Այս երկու կարճ վէպերուն մէջ Հիւկօ կը ներկայացնէ իր բացասական վերաբերմունքը [[Մահապատիժ (արեւմտահայերէն)|մահապատիժ]]<nowiki/>ի նկատմամբ։նկատմամբ:

«Փարիզի Աստուածամօր Տաճարը» վէպը տպագրուած է [[1831]]-ին։ին:

[[1830]]-[[1843]] Վիքթոր Հիւկօ կ’աշխատի գրեթէ միայն [[Թատրոն (արեւմտահայերէն)|թատրոն]]<nowiki/>ի համար, այնուամենայնիւ ան կը տպագրէ քանի մը բանաստեղծական ժողավածուներ՝ «Աշնանային Տերեւները» (Les Feuilles d’automne, 1831), «Մթնշաղի Երգերը» (Les Chants du crépuscule, 1835 ), «Ներքին Ձայներ» ( Les Voix intérieures, 1837 ), «Շողեր Եւ Ստուերներ» (Les Rayons et les Ombres, 1840 )։:

Արդէն [[1828]] -ին ան կը բեմադրէ իր առաջին թատերախաղերէն մէկը՝ «Էմի Ղոպսաղը» (Amy Robsart)։: [[1829]] -ին կը ստեղծուի «Էղնանի» (Hernani) թատերախաղը (առաջին բեմադրութիւնը 1830-ին), որ հին եւ նոր արուեստի ներկայացուցիչերուն միջեւ գրական վէճերու առիթ կը դառնայ։դառնայ: Նոր արուեստի հաւատարիմ պաշտպանը կը դառնայ Թէոֆիլ Կոթյէն, որ ներշնչուած ընդունած էր այս ստեղծագործութիւնը։ստեղծագործութիւնը: Այս վէճերը գրականութեան պատմութեան մէջ յայտնի են «ճակատամարտ «Էղնանիի» համար» անուան տակ։տակ:

[[1841]]-ին, Հիւկօ կ’ընդունուի Ֆրանսական ակադեմիա, իսկ [[1845]]-ին կը ստանայ աւագ իշխանի պաշտօն (pair de France)։: [[1848]]-ին ընտրուած է Ազգային ժողովին մէջ։մէջ: Հիւկօ [[1851]]-ին պետական յեղաշրջման հակառակորդ էր։էր: Երբ Նափոլէոն Երրորդ իշխանության գլուխը կ’անցնի, Հիւկօ կ’արտաքսուի։կ’արտաքսուի: [[1870]]-ին կը վերադառնայ Ֆրանսա, իսկ [[1876]]-ին կ’ընտրուի սենաթոր։սենաթոր:

Հյիւկօ մահացած է [[Թոքերի բորբոքում|թոքեր]]<nowiki/>ու բորբոքումէ՝ 22 Մայիս, 1885-ին, 83 տարեկանին։տարեկանին: Թաղման արարողութիւնը տևեւած է 10 օր։օր: Մասնակցած է շուրջ մէկ միլիոն մարդ։մարդ: Թաղուած է Պանթէոնին մէջ։մէջ:

Հիւկոյի առաջին ստեղծագործութիւնները իրեն յաջողութիւն եւ յայտնութիւն կը բերեն իր կեանքի առաջին տարիներուն։տարիներուն: Իր առաջին բանաստեղծական ժողովածուն՝ «Գովքեր եւ զանազան բանաստեղծութիւններ» (Odes et poésies diverses), տպագրուած է 1822-ին, երբ Հիւկօ 20 տարեկան էր։էր: Լիւտովիկոս ժը. թագաւորը գրողին տարեկան գումար մը կը տրամադրէր։տրամադրէր: 1826-ին լոյս կը տեսնէ «Գովքեր Եւ Պալլատներ» ժողովածուն։ժողովածուն:

Վիքթոր Հիւկոյի առաջին հասուն ստեղծագործութիւնը «Մահապատիժի Դատապարտեալին Վերջին Օրը» ( Le Dernier Jour d’un condamné) երկն է, որ գրուած է 1829-ին։ին: Այս ստեղծագործութիւնը մեծ ազդեցություն ձգած է Չարլզ Տիքընզի եւ Տոսդոեվսկիի վրայ: «Քլոտ Կէօ» (Claude Gueux)-ն կարճ, իրական հիմք ունեցող վաուերագրական պատմութիւն է մարդասպանի մը մասին, որ [[Ֆրանսա]]<nowiki/>յի մէջ մահապատիժի ենթարկուած է։է: Անիկա լոյս տեսած է [[1834]]-ին։ին: Սակայն Հիւկոյի առաջին լիարժէք վէպը կը համարուի «Փարիզի Աստուածամօր Տաճարը» (Notre-Dame de Paris), որ տպագրուած է 1831-ին եւ թարգամանուած է շարք մը լեզուներու։լեզուներու:

Հիւկօ բազմաթիւ բանաստեղծութիւններու հեղինակ է։է: Իր կեանքին ընթացքին հրատարակուած են անոր չափածոյ ստեղծագործութիւնները քսանմէկ ժողովածու, իսկ յետ մահու՝ ութը գործ։գործ:

*Փարիզի Աստուածամօր Տաճարը (Notre-Dame de Paris, 1831, հայերէնի թարգմանուած է<ref>Փարիզի աստվածամոր տաճարը / Վ. Հյուգո ; Ֆրանս. թարգմ.՝ Վ. Միքայելյան; Խմբ.՝ Ս. Պայազատ. - Երևան : Հայպետհրատ, [[1953]]. - 544 էջ։էջ:</ref> ).

*Թշուառները (Les Misérables, 1862. հայերէնի թարգմանուած է<ref>Թշվառներ : Վեպ / Վ. Հյուգո; Թարգմ. ֆրանս.՝ Վ. Միքայելյան. - Երևան : Սովետական գրող, 1987. - Մաս 1-5 (3 գիրք) ; 22 սմ. - Մաս 1 (1987, 318 էջ) : Խմբ.՝ Գ.Գ. Հովսեփյան Ֆանտին - Մաս 2, 3 (1987, 534 էջ) : Խմբ.՝ Ա.Ս. Հովսեփյան, Ե.Ս. Զարեհյան Կոզետ ; Մարիուս - Մաս 4, 5 (1987, 668 էջ) : Խմբ.՝ Է.Ռ. Մասումյան, Գ.Գ. Խաչատրյան Պլյումե փողոցի հովվերգությունը և Սեն-Դընի փողոցի դյուցազներգությունը ;Ժան Վալժան Միքայելյան, Վահե Միքայելի, 1900-1967 թարգմ. Հովսեփյան, Գ.Գ. խմբ. Հովսեփյան, Ա.Ս. խմբ. Զարեհյան, Ե.Ս. խմբ. Մասումյան, Է.Ռ. խմբ. Խաչատրյան, Գ.Գ. խմբ.</ref>։:).

*Իննսուներեքը (Quatrevingt-treize, 1874,հայերէնի թարգմանուած է<ref>Իննսուներեքը : Վեպ : Դպրոցական միջին և բարձր տարիքի համար / Վ. Հյուգո; Թարգմ.՝ Հ. Հարությունյան; Առաջաբ.՝ Ն. Սլավյատինսկի; Խմբ.՝ Մ. Բերբերյան. - Երևան : Սովետական գրող, [[1984]]. - 327 էջ։էջ:</ref>).

*Georges Brassens ։: Gastibelza, La Légende de la Nonne

*Julos Beaucarne ։: Je ne songeais pas à Rose

*Colette Magny ։: Les Tuileries, Chanson en canot

*Malicorne ։: La fiancée du timbalier

*Pierre Bensusan ։: « Demain, dès l’aube, à l’heure où blanchit la campagne »

*Gérard Berliner ։: composition théâtrale Mon Alter Hugo208, qui donnera aussi lieu à l’album Gérard Berliner chante Victor Hugo