«Վրաստանի Թեմ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Չ արեւմտահայերէն յօդուածներուն բարելաւման նպատակով oգտվելով ԱՎԲ |
Չ clean up, փոխարինվեց: → (8) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 30.
=== 12-18-րդ դարեր ===
Կ'ենթարկուի, որ թեմը հիմնուած է XII դարուն։ Առաջնորդանիստը եղած է Տփղիս (Թբիլիսի) քաղաքի Սուրբ Գէւորգ եկեղեցին (XIII դարէն)։ Թեմակալ առաջնորդներու մասին ամենահին յիշատակութիւնը կը վերաբերուի XII դարու 70-ական թուականներուն։ Կը յիշուի Բարսեղ (Բասիլիոս) արքեպիսկոպոսը, որ 1178-ին կը մասնակցի Հռոմքլայի եկեղեցական ժողովին։ Նախքան թեմի հիմնուիլը, դեռեւս VII դարուն, վիրահայ համայնքը կը ղեկավարեն հայ եպիսկոպոսներն ու քահանաները, հայերն ունեցած են իրենց եկեղեցիներն ու մատուռները։ 754-ին Տփղիսի մէջ կառուցուածէ հայկական Հրեշտակապետաց եկեղեցին (1593-ին ավերվել է, հիմնովին վերակառուցուածէ 1781-ին և վերջնականապէս քանդուած է՝ 1937-ին)։ Պատմիչ Ուխտանեսի վկայութեամբ, 850-ական թուականներուն Տպղիսի մէջ, գործած է հայ Կիրակոս քահանան, որ գերազանց տիրապետած է վրացի գիրին ու գիտութեան։ 931-ին կառուուած է Հարանց վանքը (վերանորոգուած է 1430, 1715-ին, իսկ 1900-ին՝ հայ մեծահարուստ բարերար Ա. Մանթաշովի միջոցներով)։ Եկեղեցւոյ կից եղած է հայկական գերեզմանատուն։ Ըստ հիւսիս-արեւմուտք, արտաքին պատի արձանագրութեան, Կաթողիկէ Սուրբ Գէւորգ եկեղեցին կառուցուած է հայազգի իշխան Ումեկը 1251-ին՝ վերակառուցելով արաբական արշավանքներու ժամանակ հիմնահատակ քանդուած եկեղեցին։ Եկեղեցւոյ հիւսիս պատին տակ, կը
Հետագայ դարերուն, Տպղիսի մէջ կառուցուած են բազմաթիւ եկեղեցիներ՝ Մուղնու Սուրբ Գէւորգը (կառուցուած է՝ 1356-ին, նորոգուած է՝ 1752, 1860-ին), Նորաշէնի Սուրբ Աստուածածինը (կառուցուած է՝ 1507-ին, նորոգուած է՝ 1650, 1795, 1830-ին)։ Վերջինին ներսին մէջ, պահպանուած են
=== 19-րդ Դար ===
[[Պատկեր:Ejmiatsin Armenian Cathedral, Avlabari, Old Tbilisi, Georgia.jpg|մինի]]
[[1804]]-ին Թիֆլիսի մէջ, գործած է շուրջ 35 հայկական եկեղեցի եւ մեկմենաստան։ Վիրահայոց թեմի առաջնորդներէն շատերը եղած են՝ ականաւոր հոգեւորականներ, մտաւորականներ, հասարաքաղաքական գործիչներ, ովքեր ազգին նուիրուած աշխատանք իրականացած են ոչ միայն Վրաստանի, այլեւ՝ համայն հայութեան կեանքին մէջ։ Անոնցմէ վեցը՝ Սարգիս Դ. Վրաստանցին, Յովհաննէս Կարբեցին, Ներսէս Ե. Աշտարակեցին, Մակար Ա. Թեղուտցին, Գէւորգ Ե. Սուրենեանցը, Գեւորգ Զ .Չորեքճեանը, հետագային մէջ օծուած են՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս, Գարեգին Ա Հովսեփյանը՝ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս։ Վիրահայոց թեմի առաջնորդներ են եղել բանաստեղծ, մանկավարժ, հասարաքաղաքական գործիչ Յարութիւն վարդապետ Ալամդարեանը, Ստեփանոս արք. Արղութեանը, որուն օրով Թիֆլիսին մէջ կառուցուած է թեմի եռահարկ առաջնորդարանը։ 1824-ին Ներսես արք. Աշտարակեցին հիմնած է Ներսիսեան դպրոցը, որ նշանակաւոր
1826–28-ի ռուս-պարսկական պատերազմի ժամանակ Թիֆլիսի մէջ Ներսէս արք. Աշտարակեցւոյ եւ Հ. Ալամդարեանի նախաձեռնութեամբ ստեղծուած են հայկական կամաւոր գումարտակներ՝ ռուսական բանակի կովկասեան կորպուսի ռազմական գործողութիւններուն աջակցելու նպատակով։ 1827, Մայիս 15-ին Սուրբ Գէւորգ եկեղեցւոյ գաւթին մէջ առաջին գումարտակին հանձնուած է յատուկ զինադրոշ։ Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ՝ Վ. թ-ի եռանդուն աջակցութեամբ հայկական կամաւոր ջոկատներ
Վիրահայոց թեմին մէջ իր գործունեութեամբ աչքի գրաւած է յատկապես արքեպիսկոպոս՝ Կարապետ Բագրատունին։ Անոր առաջնորդութեան 20 տարիներու ընթացքին
===20-րդ դարից մինչ մեր օրերը ===
Թբիլիսիին մէջ, ներկայիս կը գործեն Կաթողիկէ Սուրբ Գէւորգ եւ Հաւլաբարի Էջմիածնեցոց Սուրբ Գէւորգ, Ախալքալաքին մէջ՝ Սուրբ Խաչ, Նինոծմինդային մէջ (նախկին Բոգդանովկա)՝ Սուրբ Սարգիս, Ախալցխային մէջ՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցիները։ Ախալցխայի Ծուղրութ գիւղին մէջ՝ այսօր կը պահուի միջնադարեան արւեստի եւ մանր անկարչութեան արժէքաւոր ձեռագիր մատյաններ «Ծուղրութի Աւետարանը» (X դար)եւ «Գինոսենց Աւետարանը» (X դար 1-ին կէս)։ Վերականգնող. աշխատանքներէն յետոյ սկսած են գործել եւս 4 եկեղեցի Ախալցխայի շրջանին մէջ, Սուրբ Փրկիչը՝ Բաթումին մէջ, Սուրբ Աստուածածինը՝ Մառնեուլի շրջանին մէջ։ Վրաստանի
== Վրաստանի թեմի խնդիրներ ==
|