«Կով» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
Չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 19.
| wikispecies = Bos taurus taurus
| commons = Category:Cattle }}
'''կով''', միասմբակաւոր որոճողներու ընտանիքին պատկանող վայրի ցուլի ենթատեսակ, ընտանի ցուլի ({{lang-la|Bos taurus taurus}}) էգ առանձնեակ, [[Գիւղատնտեսական կենդանիներ|գիւղատնտեսական կենդանի]]: Կը Բազմանայ [[միս
== Ընդհանուր տեղեկութիւններ ==
Տող 28.
Ընտանի կովերու նախնին եղած է վայրի ցուլը, աւելի ճիշդ անոր վայրի բնութեան մեջ արդեն ոչնչացած [[ենթատեսակ]]ը՝ [[տուր]]ը (''Bos primigenius'')։ [[Խոշոր եղջերաւոր կենդանիներ]]ը և մասնաւորապէս կովերը մեծ դեր ունեցած են մարդկութեան պատմութեան մեջ։ Ընտանեցնումը սկսած է [[վաղ նեոլիթ]]ի մէջ, շուրջ 8500 տարի առաջ, ապա ընտանեցած են նաև [[այծեր]]ը, [[ոչխարներ]]ը և [[խոզեր]]ը։ Ընտանեցնումը սկսած է [[Ալթայի երկրամաս|Ալթայ]]-[[Հնդկաստան]]-[[Իրան]] եռանկիւնի մէջ։
Տուրերը սելեկցիայի ենթարկուած են [[Միջին Ասիա]]յի մէջ իսկ [[զեբուներ]]ը՝ ([[սապատավոր եզ]]) [[Ինդոնեզիա]]յի տարածքին մէջ։ [[1994]] թուականին անցուցած գենետիկական հետազոտութիւնները ցույց տուին, որ ճիշդ է ժամանակին տարածուած այն կարծիքը, թէ կովերը չեն ծագիր մէկ ժառանգական գիծէ<ref name="genom">[http://www.membrana.ru/articles/global/2009/04/27/185700.html membrana.ru] Կովու ծննդաբանութիւնը թույլ կու տայ արագացնել գիւղատնտեսութեան զարգացումը</ref><ref>[http://www.runewsweek.ru/forum/forum20/topic6524/messages/ Կովու ծննդաբանական բացահայտման ընդառաջ]</ref>։
Ժամանակակից ծննդաբանական հետազոտութիւնները հիմք կու տան ենթադրելու, որ բոլոր ժամանակակից կովերը ծագած են 80 վայրի ցուլերէն, որոնք ընտանացած են [[Միջագետք]]ի վերին գետերու շրջակայքի գիւղերուն շուրջ 10 500 տարի առաջ՝ այժմ [[[Թուրքիա]|Թուրքիոյ]] տարածքի հարաւ-արևելքին մէջ, [[Իրաք]]ի հիւսիսին մէջ <ref name="e2">{{статья|автор=Bollongino, Ruth & al. |заглавие=Modern Taurine Cattle descended from small number of Near-Eastern founders|ссылка=http://mbe.oxfordjournals.org/content/early/2012/03/14/molbev.mss092|издание=Molecular Biology and Evolution|год=7 Mar 2012. }}</ref>։ Անոնց կը բազմացնէին միսի, կաթի և կաշուի համար։ Բացի ատկէ, այդ կենդանիներուն կ'օգտագործէին որպէս ծանրութիւն տանող ուժ։ Հնում կովերը եղած են հարստութեան չափանիշներէն մէկը, իսկ նախրի գողութիւնը՝ գողութեան ամենահին ձևերէն մէկը։
Տող 37.
Փոքր կարճաեղջիւրաւոր կենդանիները [[Արեւմտեան Եւրոպա]]ի մէջ ստացած են կելտական կամ [[կելտական տաւար|իբերական տաւար]] անուանումները: Անոնք տարածուած են [[Արեւմտեան Աֆփրիկէ|արեւմտեան]] եւ [[Հիւսիսային Ափրիկէ]]ի մէջ եւ եւրոպական ցամաքամասի մնացած հատուածին մէջ: Արդի եւրոպական եւ ամերիկեան կաթնատու եւ կաթնա-մսատու տեսակները ճիշդ այդ կելտական տաւարի հետեւորդներն են<ref name="krug">{{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/biologiya/KRUPNI_ROGATI_SKOT.html?page=0,1#part-375|title=Крупный рогатый скот|publisher=Энциклопедия Кругосвет|accessdate=2013 թ․ Ապրիլի 23|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GD59GtAJ|archivedate=2013-04-28}}</ref>:
[[Յղման վերնագիր]]
== Կովի պաշտամունք ==
Տող 44.
Տարբեր ժողովուրդներու [[դիցաբանութիւն]]ներուն մէջ կովն կ'իրականացուի տիեզերական գործառույթ՝ եգիպտացիներու քով Նուտ երկնային կովը, որմէ ծնունդ առած է երկինքը, մարմնաւորած է Երկնային օւկիանոսը։ [[Մեմֆիս]]ի մէջ այն ներկայացուցած է, որպէս պասիվ սերող ուժի խորհրդանիշ, [[Վեներա (դիցաբանութիւն)|Վեներա]] աստուածուհիի մարմնաւորում։ Ճիշդ կովին կ'ուղեկցէ հանրաճանաչ [[Կադմ]]ը պայծառատեսի խորհուրդով՝ դէպի այն վայր, ուր կը հիմնուէր Թեբեն։
Յղի կովը համարուած է կենսատու և սնուցող կեանքի կանացի խորհրդանիշը, իսկ [[ցուլ
Կովի սրբութիւնը Հնդկաստանի մէջ այնքան յայտնի է, որ նույնիսկ գոյություն ունի «Սրբազան կով» արտահայտութիւնը՝ անձեռնմխելի մը, սուրբ բան, ինչն անհրաժեշտ է պահել ու պահպանել ոեւէ ոտնձգութիւններէն։ Օրինակ՝ մարդու համար «սրբազան կով» կրնայ ըլլալ գիտութիւնը, որուն ան կը հաւատա և որու համար ան ջանք ու եռանդ չի խնայեր, կամ կրօնը, որուն ան կը դաւանէ:
| |||