|
| ստորագրութիւն = Picasso Signatur-DuMont 1977.svg
}}
'''Փապլօ Փիքասօ''' ([[25 Հոկտեմբեր]] [[1881]], [[Մալակա]] - [[8 Ապրիլ]] [[1973]], Մուժեն (Ֆրանսա), Սպանացի նկարիչ, գծանկարիչ, [[Քանդակագործութիւն|քանդակագործ]]։:
Կեանքին մեծ մասը անցուցած է [[Ֆրանսա]]յի մէջ։մէջ: Յայտնի է որպէս [[Քուպիզմ|Քուպիստական]] ուղղութեան հիմնադիր։հիմնադիր: Աշխատած է բազմազան ժանրեր՝ նպաստելով այդ ժանրերուն զարգացման։զարգացման: Փիքասոն կանուխէն դրսեւորուած է գեղարուեստական ընդունակութիւններով՝ իր մանկութեան եւ երիտասարդութեան շրջանին մէջ նկարելով ռէալիստական ոճով։ոճով: Սակայն 20-րդ դարու առաջին կէսին անոր ոճը կը փոխուի տեսութիւններու, արհեստագիտութեան եւ գաղափարներու ազդեցութեան տակ։տակ: Փիքասոյի արուեստական կատարումները զայն հասցուցին համաշխարհային ճանաչման՝ զինք դարձնելով 20-րդ դարու արուեստի ամենայայտնի կերպարներէն մէկը։մէկը:
== Կենսագրութիւն ==
=== Կեանքի Վաղ Շրջան ===
Փիքասոն ծնած է 1881 թուականի Հոկտեմբեր 25-ին, [[Սպանիա|Սպանիոյ]] [[Անտալուզիա]] շրջանի [[Մալակա]] քաղաքին մէջ (նկարիչին ամբողջական անունը, ըստ մկրտութեան բաստաթուղթին բաղկացած է 23 անուններէ՝ ''Փապլօ Տիէկօ Խոսէ Ֆրանսիսքօ տէ Փաուլա Խուան Նեփոմուեսենօ Մարիա տէ լոս Ռեմետիոս Սիփրիանօ տէ լա Սանթիսիմա Թրինիտատ Մարթիր Փաթրիսիօ Քլիթօ Ռուիզ ի Փիքասօ''<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/204839 Անհաւատալի, Բայց Իրա՛ւ]</ref>։: Ան Տոն Հոզէ Ռուիզ ու Խլասքոյի եւ Մարիա Փիքասօ ու Լոփեզի առաջին զաւակն էր։էր: Փիքասոյի ընտանիքը կը պատկանէր միջին խաւի։խաւի: Անոր հայրը նկարիչ էր, որ մասնագիտացած էր յատկապէս թռչուններու նկարներ պատկերլու մէջ։մէջ: Ռուիզ իր կեանքի ընթացքին հիմնականին մէջ եղած է «Քրաֆթ» դպրոցի արուեստի փրոֆէսօր եւ տեղի թանգարանի վարիչը։վարիչը: Ռուիզի նախնիները եղած են աղքատ ազնուականներ։ազնուականներ:
[[Պատկեր:Spain Andalusia Malaga BW 2015-10-24 13-13-30.jpg|մինի|Տուն, ուր ծնած է Փիքասոն (Մալակա)]]
Փիքասոն նկարչական ընդունակութիւններ դրսեւորած է կանուխ տարիքէն։տարիքէն: Ըստ մօր, Փիքասոյին առաջին բառը եղած է “piz, piz” (lapiz բառէն), այսինքն՝ մատիտ։մատիտ: 7 տարեկանին Փիքասոն հիմնական կրթութիւնը կը ստանայ իր հօր մօտ որպէս նմոյշներ նկարող եւ իւղանկարիչ։իւղանկարիչ: Ռուիզը աւանդական, ակադեմիական նկարիչ էր եւ ուսուցիչ, որ կը հաւատար, որ ճիշդ ուսուցումը կը պահանջէր վարպետներու կարգաւորուած կրկնօրինակի մէջ եւ նկարել մարդկային մարմնի փլասթիք ու կենդանի օրինակները։օրինակները:
[[1891]] թուականին ընտանիքը կը տեղափոխուի [[Քորունա]], ուր հայրը կը դառնայ [[կերպարուեստ]]ի դպրոցի փրոֆէսօր։փրոֆէսօր: Անոնք այնտեղ կը մնան շուրջ 4 տարի։տարի: Անգամ մը, Փիքասոյի հայրը զինք կը գտնէ անաւարտ աղաւնիի էսքիզին վրայ աշխատելու պահուն։պահուն: Կ՛ըսեն, թէ բացայայտելով որդիին արհեստագիտութեան ճշգրտութիւնը, Ռուիզը կը զգայ, որ իր 13-ամեայ որդին գերազանցած է իրեն եւ կը ցանկայ չշարունակել նկարչութիւնը։նկարչութիւնը:
[[1895]] թուականին կեղծմաշկային հիւանդութենէն կը մահանայ Փիքասոյի 7 տարեկան քոյրը՝ Քոնչիթան։Քոնչիթան: Անոր մահէն ետք ընտանիքը կը տեղափոխուի [[Պարշելոնա]]։: Ռուիզը կը համոզէ ակադեմիայի իր աշխատակիցներուն արտօնել որդիին քննութիւններ յանձնելու՝ աւագ դասարան ընդունուելու համար։համար: Սովորաբար այս գործընթացը ուսանողներէն կը խլէ մէկ ամիս, բայց Փիքասոյէն կը պահանջուի մէկ շաբաթէ այն աւարտելու համար. յանձնաժողովը ակադեմիա կ՛ընդունի 13-ամեակ Փիքասոն։Փիքասոն: Ուսանողը կարգապահութեան պակաս ունէր, բայց ան ծանօթացաւ նոր ընկերներու, որոնք յետագային ազդեցութիւն պիտի ձգէին Փիքասոյի յետագայ կեանքին վրայ։վրայ: Փիքասոյին հայրը իրենց տունէն ոչ շատ հեռու սենեակ վարձեց, որպէսզի Փիքասոն կարողանայ մինակ աշխատիլ։աշխատիլ: Ռուիզ, օրուան ընթացքին, յաճախ կու գար ստուգելու եւ գնահատելու իր որդիին աշխատանքները։աշխատանքները:
Փիքասոյին հայրը եւ հօրեղբայրը կ՛որոշեն երիտասարդ նկարչը ղրկել [[Մատրիտ]]ի [[Սան Ֆեռնանտօ|Սան Ֆեռնանտո]]յի գեղարուեստի թագաւորական ակադեմիան՝ քաղաքի լաւագոյն արուեստի դպրոցին մէջ սորվելու։սորվելու: Տասնվեց տարեկան հասակին Փիքասոն առաջին անգամ մինակ ճամբորդութիւն մը կը կատարէ, բայց չի հաւնիր կանոնաւոր ուսուցումը եւ նիշերը ստանալէն ետք կը դադրի ակադեմիա յաճախելէ։յաճախելէ: Սակայն ան Մատրիտի մէջ այլ հետաքրքրութիւններ կը գտնէ։գտնէ: Ատկէ ետք, օրինակ, [[Փրատոօ|Փրատոյի]] նկարիչներու տունը։տունը: Փիքասոյին առաձնայատուկ կերպով կը գրաւէին [[Էլ Կրեքօ|Էլ Կրեքո]]յի աշխատանքները. տարրեր՝ ինչպէս երկարացուած վերջաւորութիւններու, գրաւիչ գոյներ եւ միսթիք դէմքի արտայայտութիւն, որոնք իրենց արտայայտութիւնը գտան Փիքասոյի յետագայ աշխատանքներուն մէջ։մէջ:
=== Ասպարէզի Սկիզբը ===
[[Պատկեր:Modigliani, Picasso and André Salmon.jpg|մինի|Մոտիլիանի, Փիքասօ եւ Անտրէ Սալմոն (1916)]]
[[1900]] թուականին Փիքասոն կը կատարէ իր առաջին ճամբորդութիւնը դէպի [[Փարիզ (արեւմտահայերէն)|Փարիզ]], որ այն ժամանակ կը համարուէր [[Եւրոպա]]յի արուեստի մայրաքաղաքը։մայրաքաղաքը: Այստեղ ան կը հանդիպի իր առաջին փարիզցի ընկէրոջը՝ լրագրող եւ բանաստեղծ Մաքս Ճաքըպսին, որ Փիքասոյին կ՛օգնէ սորվելու լեզուն եւ գրականութիւնը։գրականութիւնը: Շուտով անոնք կը բնակին միեւնոյն սենեակին մէջ, ուր Մաքսը կը քնանար գիշերը, երբ Փիքասոն կ՛աշխատէր, իսկ Փիքասոն կը քնանար ցերեկը։ցերեկը: Այդ սովի, աղքատութեան, ցուրտի եւ անյուսութեան ժամանակներ էին։էին: Փիքասոյի աշխատանքներէն շատերը այդ ժամանակ այրեցան՝ փոքր սենեակ մը տաք պահելու համար։համար:
[[1901]] թուականին առաջին հինգ ամիսները Փիքասոն ապրեցաւ [[Մատրիտ]]ի մէջ, ուր ան եւ իր ընկերը Ֆրանցիսքօ տէ Ասիս Սոլերը հիմնադրեցին «Նոր արուեստ» սրահը, որ հինգ թողարկում ունեցաւ։ունեցաւ: Այդ ժամանակ նկարիչը արդէն սկսած էր իր աշխատանքներուն տակ ստորագրել պարզապէս ''Փիքասօ'', իսկ մինչ այդ ան կը ստորագրէր ''Փապլօ Ռուիզ ու Փիքասօ''։:
=== Անձնական Կեանք ===
20-րդ դարու սկիզբը Փիքասոյի համար կը բաժանուի 2 շրջանի՝ Պարշելոնեան եւ փարիզեան։փարիզեան:
Բազմաթիւ աշխատանքներ Փիքասոն նուիրած է իր կիներուն. իսկ անոնք քիչ չէին` պարուհի Օլկա Խոխլովա, Մարի Թերեզ Ուոլթըր, Ժաքլին Ռոք, ֆրանսացի ուսանող Ֆրանսուազ Կիլօ (ան 40 տարի երիտասարդ էր Փիքասոյէն, բայց իր տաղանդաւոր սիրեկանէն երեխաներ ունեցաւ), Եւա Կուէլ եւ ուրիշներ<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/69646 Կիները` Փիքասոյի Կեանքին Մէջ]</ref>:
[[1904]] թուականին ան կը հանդիպի պոհեմիացի նկարիչ Ֆերնանտէ Օլիվըրին։Օլիվըրին: Սակայն որոշ յաջողութեան եւ ճանաչման հասնելէ ետք Փիքասոն կը ձգէ Օլիվըրը Մարշէլ Համպերթի պատճառով, որուն ան կ՛անուանէր [[Եւա Կուէլ]]։: Փիքասոն իր Քուպիստական աշխատանքներուն մէջ ներմուծած է սիրոյ խոստովանութիւններ ուղղուած Եւային։Եւային: 1915 թուականին, 30 տարեկան հասակին, Եւան կը մահանայ հիւանդութենէ։հիւանդութենէ: Փիքասոն շատ քէշ կը սգայ իր սիրած կնոջ վաղաժամ մահը։մահը:
Առաջին համաշխարային պատերազմէն ետք Փիքասոն բարեկամական յարաբերութիւններ հաստատեց Ճին Քուքթեաուի, Ճին Հիւկոյի, Խուան Գրիսի եւ ուրիշներու հետ։հետ: 1918 թուականի ամրան Փիքասոն կ՛ամուսնանայ պալերինա Օլկա Խոխլովայի հետ։հետ: Խոխլովան Փիքասոյին ներկայացուցած է բարձր հասարակութեան։հասարակութեան: Պաշտօնական ճաշկերոյթներ եւ բարձր հասարակութեան բնորոշ նրբութիւնները ներթափանցեցին Փիքասոյի կեանքէն ներս։ներս: Փիքասոն եւ Օլկան ունէին որդի՝ Փիքասոն, որ իր հօր վարորդն էր։էր: Խոխլովայի պատշաճ դիրքը հասարակութեան մէջ կը հակասէր Փիքասոյի պոհեմական կեանքին, եւ անոնք կ՛ապրէին մշտական բախումներու մէջ։մէջ: Այս նոյն ժամանակ Փիքասոն կը համագործակցի Տիակիլեւի խումբին հետ։հետ:
=== Մահը ===
Փապլօ Փիքասոն մահացած է 1973 թուականի Ապրիլ 8-ին, Ֆրանսայի մէջ, այն պահուն, երբ ան եւ իր կինը՝ [[Ժաքլին Ռոք]]ը, կը դիմաւորէին ճաշկերոյթի եկած հիւրերը։հիւրերը: Անոր վերջին խօսքերն էին. «Խմեցէ՛ք իմ կենացս, խմեցէ՛ք իմ առողջութեանս համար, գիտէք, որ ես այլեւս չեմ կրնար խմել»։:
== Քաղաքական Հայեացքները ==
=== Պատերազմներու նկատմամբ ===
Մի քանի հակապատերազմական նկարներ ստեղծելէ բացի, Փիքասոն չէզոք դիրք կը գրաւէ Առաջին համաշխարհային պատերազմին, Սպանիոյ քաղաքացիական պատերազմի եւ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքին։ընթացքին: Ան կը հրաժարի միանալ կողմերէն որեւէ մէկուն բանակին։բանակին: [[1937]] թուականին Սպանիոյ քաղաքացիական պատերազմի պոռթկման ժամանակ Փիքասոն արդէն 50 անց էր, իսկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբին ան այնքան մեծ էր, որ անոր չէին սպասէր բանակին մէջ։մէջ: Որպէս Ֆրանսա բնակող Սպանիոյ քաղաքացի, ան որեւէ հարկադրանքի տակ չէր գտնուէր [[Գերմանացիներ (արեւմտահայերէն)|գերմանացի]]ներու դէմ կռուելու համար։համար: Սպանիոյ քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, արտասահմանի մէջ ապրող սպանացիներուն համար ծառայութիւնը ընտրովի էր եւ անոնք կամաւոր կարնային վերադառնալ երկիր որեւէ ջոկատի միանալու համար։համար:
Չնայած, որ Փիքասոն արտայայտեց իր զայրոյթը եւ դատապարտեց Ֆրանցիսքօ Ֆրանքոյին եւ ֆաշիստներուն՝ իր արուեստի միջոցով, այնուամենայնիւ ան զէնք չվերցուց անոնց դէմ։դէմ: Ան նաեւ մէկ կողմ քաշուեցաւ Քաթալինայի անկախութեան համար շարժման ժամանակ, չնայած արտայայտելով ընդհանուր աջակցութիւն եւ ընկերական յարաբերութիւններու մէջ ըլլալ այդ ընթացքի ընդիմադիրներուն հետ։հետ:
=== ԽՍՀՄ ===
[[1944]] թուականին Փիքասոն միացաւ Ֆրանսայի կոմունիստական կուսակցութեան, անդամակցած է [[Լեհաստան (արեւմտահայերէն)|Լեհաստան]]ի մէջ միաջազգային խաղաղութեան համագումարին, իսկ [[1950]] թուականին Սովետական կառավարութեան կողմէն ստացաւ «Ստալին» խաղաղութեան մրցանակը։մրցանակը: 1962 թուականին Փիքասոյին նաեւ շնորհուեցաւ Լենինի անուան խաղաղութեան մրցանակը։մրցանակը:
Կոմունիստական կուսակցութիւնը քննադատեց Փիքասոյի ստեղծած [[Ստալին (արեւմտահայերէն)|Ստալին]]ի դիմանկարը` որպէս անբաւարար հետաքրքրութիւն կոմունիստական քաղաքականութեան մէջ։մէջ: Հակառակ անոր, Փիքասոն շարունակեց մնալ կոմունիստական կուսակցութեան հաւատարիմ անդամ մինչեւ իր մահը։մահը: 1945 թուականին Ճերոմէ Սեքլըրին տուած հարցազրոյցի ժամանակ Փիքասոն ըսած է. «Ես կոմունիստ եմ եւ իմ նկարներս կոմունիստական են: Բայց եթէ ես ըլլայի կօշկակար արքայական կամ կոմունիստ, կամ ինչ-որ այլ բան, ես անհրաժեշտութիւն չէի զգար իմ կօշիկներս գծել յատուկ ձեւով` ցոյց տալու համար իմ քաղաքականութիւնը»:
1940-ական թուականներուն Փիքասոյի հին ընկերը, սոցիալիստ բանաստեղծ եւ հակաստալինիստ [[Անտրէ Պրեթոն]] հրաժարեցաւ անոր հետ ձեռք սեղմելէ։սեղմելէ: Ան ըսած է Փիքասոյին. « Ես հաւանութիւն չեմ տար ո՛չ քու միութեան կոմունիստական կուսակցութեան հետ եւ ո՛չ ալ քու այն տեսակետին, որ դուն ազատագրումէն ետք կ՛արդարացնես մտաւորականները»:
[[Մոսկուա]]ն օգտագործեց Փիքասոյին համբաւը պրոպականդ ընելու նպատակով։նպատակով: Յատկապէս վարչակարգը մերժեց անոր աշխատանքները` համարելով զանոնք անկումային։անկումային: Անոր նկարները երբեք չցուցադրուեցան։չցուցադրուեցան: Ըստ Ճոն Պերկերի Փիքասոյի տաղանդը որպէս նկարիչ համարուեց վատագոյնը Ստալինի կողմէն։կողմէն:
Փիքասոն դէմ էր ՄԱԿ-ի եւ ԱՄՆ-ի միջամտութեան քորէական պատերազմին եւ ան այդ պատկերած է «Քորէայի կոտորածը» կտաւին մէջ։մէջ: [[1962]] թուականին ան ստացած է «Միջազգային Լենինեան խաղաղութեան» մրցանակ։մրցանակ:
== Հետ Մահու ==
[[2011]]-ին Փապլօ Փիքասոյէն 3 գեղանկարներ, որոնցմէ իւրաքանչիւրը կը պատկերէ սպանացի արուեստագէտին տարբեր սիրուհիները, Քրիսթի՛զի [[Լոնտոն]]ի վաճառատան մէջ կը վաճառուի 68 միլիոն տոլարի` ջախջախելով աճուրդէն առաջ կատարուած նախատեսութիւնները<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/17042 ՓԻՔԱՍՈՅԷՆ ԳԵՂԱՆԿԱՐՆԵՐ` 68 ՄԻԼԻՈՆ ՏՈԼԱՐԻ]</ref>:
[[2012]]-ին Քսաներորդ դարու ամէնէն հռչակաւորներէն՝ Փապլօ Փիքասոյի գործերէն, ցուցադրուած են «ArtMonaco’12-»-ի տարուան միջազգային ժամանակակից կերպարուեստի ցուցահանդէսին<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/63792 Հայ Կերպարուեստը Իր Արժանի Գնահատականը Կը Ստանայ Մոնաքոյի Մէջ]</ref>։:
[[2015]]-ին [[Անթալիոյ]] մէջ մէկ յարկի տակ տեղի կ’ունենայ աշխարհահռչակ նկարիչ Փապլօ Փիքասոյի ստեղծագործութիւններու եւ պոլսահայ յայտնի լուսանկարիչ [[Արա Կիւլեր]]ի լուսանկարներու ցուցահանդէսը<ref>[http://cl.hayernaysor.am/2015/10/13/ Անթալիոյ մէջ բացուած է Փիքասոյի եւ Արա Կիւլերի ցուցահանդէսը]</ref>:
== Մէջբերումներ ==
{{քաղվածք|Բոլոր երեխաները արուեստագէտներ են, խնդիրը այն է` ինչպէ՞ս պիտի մնան արուեստագէտ<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/252202 Բեղմնաւոր Որոնումներ…]</ref>։:|Փապլօ Փիքասօ}}
== Ծանօթագրութիւններ ==
| 