|
}}
'''Ֆրանց Քաֆքա''', ([[3 Յուլիս]], [[1883]], [[Չեխական հանրապետութիւն]] - [[3 Յունիս]], [[1924]], [[Աւսրիա|Աւստրիա]])։ [[Փրակա]] ծնած հրեական ծագումով [[Գերմանացիներ|Գերմանախօս]] [[հեղինակ]]։ Քաֆքա կը նկատուի Ի. [[20-րդ դար|դար]]ու [[Անգլերէն]] [[Գրականութիւն|Գրականութեան]] մեծագոյն դէմքերէն մէկը։ Անոր գործերը, որոնք [[իրապաշտութիւն|իրապաշտութեան]] եւ [[երեւակայութիւն|երեւակայական]] ոճեր կը պարունակեն <ref>{{cite journal|author=Spindler, William|url=http://fmls.oxfordjournals.org/content/XXIX/1/75.full.pdf|title=Magical Realism: A Typology|year=1993|doi=10.1093/fmls/XXIX.1.75|journal=Forum for Modern Language Studies|volume=XXIX|issue=1|pages=90–93}} </ref>, կը մարմնաւորեն եւ կը վերլուծեն օտարացումի, գոյացական վիշտի, մեղքի եւ անհեթեթութեան նիւթեր<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/biography/Franz-Kafka|title=Franz Kafka|author=|date=|work=Encyclopædia Britannica|accessdate=16 November 2015}}</ref>։ Ֆրանց Քաֆքայի հիմնական ստեղծագործութիւններն են վէպերը՝ ([[Դատավարություն (վեպ)|Դատավարութիւն]], <nowiki/>[[Դղյակ (վեպ)|Դղեակ]], <nowiki/>[[Մետամորֆոզ (Ֆրանց Կաֆկա)|Կերպարանափոխութիւն]] եւ այլն) եւ բազմաթիւ պատմուածքներ։պատմուածքները։ Քաֆքայի ստեղծագործութիւններուն մեծամասնութիւնը տպագրուած են հեղինակինիր մահէն ետք։ Քաֆքայի գործերէն, որոնք հրատարակուած էին իր կեանքի ընթացքին՝ ''Contemplation'', ''A Country Doctor'' եւ անձնական պատմութիւններ՝ ''Die Verwandlung-ն են''։ Անոնք կը հրատարակուէին գրական թերթիկներու մէջ, սակայն կը ստանային շատ քիչ ուշադրութիւն։ Քաֆքայի անաւարտ գործերը, ինչպէս վէպերը՝ ''Der Process'', ''Das Schloss'' եւ ''Amerika'' ան հրաման տուած էր, որ վերացուէին։ Սակայն անոր բարեկամը՝ [[Մաքս Պրոտ]] զանոնք կը հրատարակէ իր մահէն ետք։ Անոր ձեռագիրները համաշխարհային ճանաչում կ'ապահովեն իրեն:Ֆրանց Քաֆքայի գործերը ներշնչած են Ի. դարու [[գրող]]ները, հեղինակները, [[գրագէտ]]ները, քննադատերը եւ [[փիլիսոփա]]ները:
Ֆրանց Քաֆքա ծնած է միջին դասակարգի գերմանախօս եւ [[Հրեաներ|Հրեայ]] ընտանիքի մը մէջ, [[Փրակա]], որ մայրաքաղաքն էր [[Պոհեմիայի թագաւորութիւն|Պոհեմիայի թագաւորութեան]] (ներկայիս՝ [[Չեխական հանրապետութիւն]])։ Ան մարզուած է որպէս [[Փաստաբան (արեւմտահայերէն)|փաստաբան]], եւ իր պաշտօնական ուսումը աւարտելէ եւ ամբողջացնելէ ետք, կը սկսի աշխատիլ որպէս ապահովագրական ընկերութեան մը պաշտօնավարը եւ իր ազատ ժամերուն առիթ կը գտնէ ստեղծագործելու։ Իր կեանքի ընթացքին, Քաֆքա գրած է հարիւրաւոր նամակներ իր ընտանիքին եւ ընտանիքի ընկերներուն, մանաւանդ հօրը՝ որու հետ ունէր պաշտօնական յարաբերութիւն։ Ֆրանց ապրած է քանի մը սիրավէպեր, սակայն երբեք չէ ամուսնացած։ ԿըՄահացած մահանայէ [[1925]]-ին, 40 տարեկանին, հիւծախտէ։
[[փիլիսոփա|<nowiki/>]]
=== Ընտանիքը ===
[[File:Kafka's parents c1913.jpg|thumb|Հերմանն եւ Ճիւլի Քաֆքա:]]
Քաֆքա ծնած է [[Փրակա]]յի մէջ։ [[Հրեաներ|Հրեայ]] միջին խաւի ընտանիքի մը մէջ Անոր հայրը՝Հայրը՝ Հերմանն Քաֆքա ([[1854]]-[[1931]]) 4-րդ զաւակն էր Ճաքոպ Քաֆքային{{sfn|Gilman|2005|pp = 20–21}}{{sfn|Northey|1997|pp = 8–10}}{{sfn|Kohoutikriz|2011}}։
Հերման Քաֆքա վաճառական էր եւ ունէր 15 գործառուներ{{sfn|Brod|1960|pp = 3–5}}։ Մայրը՝ Ճիւլի Քաֆքա ([[1856]]–[[1934]]) զաւակն էր Ճաքոպ Լուիին,. որան աւելի զարգացած կին մըն էր քան իր ամուսինը{{sfn|Gilman|2005|pp = 20–21}}։
[[Պատկեր:Kafka5jahre.jpg|մինի|ձախից|Քաֆքա՝ 5 տարեկանին]]
[[File:Czech-2013-Prague-Plaque (birthplace of Franz Kafka).jpg|thumb|left|Նկարատախտակ մը որ կը ներկայացնէ Ֆրանց Քաֆքայի ծննդավայրը [[Փրակա]]յի մէջ: Ուրուագծուած [[Քարել Հլատիք]]ի եւ [[Ճան Քափլիք]]ի կողմէ, [[1966]]:]]
Քաֆքա ընտանիքի անդամները գերմանախօս էին եւ իրենց զաւակները կը քաջալերէին [[Գերմաներէն]] {{sfn|Gray|2005|pp = 147–148}} խօսելու։ Հերման եւ Ճիւլի ունէին 6 զաւակներ, որոնց անդրանիկը Ֆրանցն էր {{sfn|Hamalian|1974|p = 3}}։ Ֆրանցի երկու եղբայրները՝ Ճորճ եւ Հէյնռիչ մահացած են, երբ Ֆրանց 7 տարեկան էր, իսկ անոր 3 քոյրերը՝ Կապրիէլլա ([[1889]]–[[1944]]), Վալերի ([[1890]]–[[1942]]) եւ Օթիլլի ([[1892]]–[[1943]]) [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին: Օթիլլի Ֆրանցի նախասիրած քոյրն էր<ref>{{Cite book|title=The Metamorphosis|last=Kafka|first=Franz|publisher=Simon and Schuster Paperbacks|year=2009|isbn=978-1-4165-9968-5|location=1230 Avenue of Americas|pages=ix}}</ref>։
[[Պատկեր:Kafka-as-pupil.jpg|մինի|աջից|Քաֆքա՝ 1900-էն առաջ]]
Հերման Քաֆքա կենսագիրներու կողմէ նկարագրուած է որպէս անձնասէր վաճառական մը, իսկ Ֆրանց Քաֆքայի գրութիւններուն մէջ նկարագրուած է որպէս «իսկական Քաֆքա իր ուժով, առողջութեամբ, պերճախօսութեամբ, անձնական գոհունակութեամբ, տիրապետութեամբ եւ գիտակցութեամբ մարդոց հանդէպ:»{{sfn|Kafka-Franz, Father|2012}}։ Աշխատանքային օրերու ընթացքին, Ֆրանցի երկու ծնողները կը բացակայէին տունէն եւ այդ պատճառով ալ Ֆրանց իր մանկութեան օրերուն գրեթէ միշտ առանձին կըմնացած մնարէ{{sfn|Brod|1960|p = 9}}։ Քաֆքա հաշտ չէր հօրը հետ եւ այդ մէկը կը փաստուի իր 100-է աւելի նամակներուն մէջ, որոնք ուղարկուած էին հօրը։ Նամակներուն մէջ ան կը գանգատի իր հօր մենատիրական նկարագիրէն{{sfn|Brod|1960|pp = 15–16}}։ Մայրը, հակառակ իր հօրը, լուռ եւ վերապահ կին մըն էր{{sfn|Brod|1960|pp = 19–20}}։ Ֆրանցի հօր կերպարանքը մեծ ազդեցութիւն ունեցած ենէ իր գրութիւններուն վրայ{{sfn|Brod|1960|pp = 15, 17, 22–23}}։
[[Պատկեր:Kafka-sisters.jpg|մինի|ձախից|Քաֆքայի քոյրերը]]
[[Նոյեմբեր]] [[1913]]-ին ընտանիքը կը փոխադրուի աւելի մեծ տուն մը, մինչ այդ Կապրիէլլան եւ Վալերին կ'ամուսնանան։ Բայց [[Օգոստոս]] [[1914]]-ին, [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]<nowiki/>էն քիչ մը ետք, քոյրերը անտեղեակ իրենց ամուսիններուն գտնուած բանակավայրերէն կը վերադառնան իրենց հօրենական տունը։ Երկու քոյրերն ալ զաւակներ ունէին ։ 31 տարեկանին, Ֆրանց առաջին անգամ ըլլալով կը հեռանայ ընտանեկան տունէն եւ կը սկսի առանձին ապրիլ{{sfn|Stach|2005|pp = 390–391, 462–463}}։''
=== Կրթութիւն ===
[[1889]]-էն մինչեւ [[1893]], Քաֆքա յաճախած է ''Deutsche Knabenschule'' գերմանական նախակրթարան դպրոցը{{sfn|Kafka-Franz, Father|2012}}{{sfn|Stach|2005|p = 13}}{{sfn|Brod|1960|pp = 26–27}}: Նախակրթարանը աւարտելէ ետք, [[1893]]-ին, կը սկսի յաճախել ''Altstädter Deutsches Gymnasium'' ակադեմական եկրորդական վարժարանը: Քաֆքա նաեւ կը սորվէր ու կը գրէր [[Չեխերէն]] {{sfn|Hawes|2008|p = 29}}{{sfn|Sayer|1996|pp = 164–210}}{{sfn|Kempf|2005|pp = 159–160}}: Թէեւ Չեխերէնի տիրապետելուն համար կը գնահատուէր, սակայն ան ինքզինք երբեք լաւագոյն չէր նկատեր{{sfn|Corngold|2004|p = xii}}:
[[File:Prague Palace Kinsky PC.jpg|thumb|[[Քինսքի Պալատը]], որու կրթական վարժարանը Ֆրանց Քաֆքա յաճախած է եւ ուր իր հայրը ունէր խանութ մը:]]
[[Փրակա]]յի ''Deutsche Karl-Ferdinands'' համալսարանը կ'ընդունուի [[1901]]-ին, ուր կը սկսի [[քիմիագիտութիւն]] ուսանիլ, սակայն երկու շաբաթ ետք, կը սկսի [[փաստաբանութիւն]]{{sfn|Diamant|2003|pp = 36–38}} ուսանիլ։ Ֆրանց չէր հետաքրքրուած իր ընտրած ճիւղով, բայց փաստաբանութիւնը իրեն կ'ապահովէր գործի առիթներ, որոնք կը գոհացնէին իր հայրը։ Փաստաբանութեան ուսումնառութեան տարիներուն, կը հետեւէրհետեւի նաեւ [[արուեստ]]ի [[պատմութիւն|պատմութեան]] դասընթացքներու {{sfn|Brod|1960|pp = 40–41}}։ Ֆրանց Քաֆքա մաս կը կազմէր աշակերտական ակումբներու, որոնք գրականութեան ձեռնարկներ{{sfn|Gray|2005|p = 179}}կը կազմակերպէին ։ Քաֆքայի ընկերներուն մէջ կը գտնուէին թղթակից եւ փիլիսոփայ՝ [[Ֆելիքս Ուելչ]]ը, [[Դերասան (արեւմտահայերէն)|դերասան]]՝ [[Եիթչաք Լուի]]ն եւ հեղինակներ՝ [[Օսքար Պաում]] եւ [[Ֆրանց Ուերֆել|Ֆրանց Վերֆէլ]]{{sfn|Stach|2005|pp = 43–70}}։
Իր համալսարանական առաջին տարուան ընթացքին, Ֆրանց կը ծանօթանայ [[Մաքս Պրոտ]]ին, որ կը դառնայ իր մտերիմ բարեկամը մինչեւ իր մահը{{sfn|Gray|2005|p = 179}}։ Մաքս կը նկատէ, որ հակառակ Քաֆքայի լուռ նկարագիրին, ան նաեւունէր խորունկ էրեւ ընդարձակ միտք մը{{sfn|Brod|1960|p = 40}}։ Ֆրանց իր ամբողջ կեանքին ընթացքին եղած է մեծ ընթերցող մը իր ամբողջ կեանքին ընթացքին{{sfn|Hawes|2008|p = 29}}{{sfn|Sayer|1996|pp = 164–210}}. ինքն ու Մարքսը միշտ միասին [[Լատիներէն]] եւ [[Ֆրանսերէն]] կը կարդային {{sfn|Brod|1966|pp = 53–54}}։ Քաֆքա փաստաբանութեան բարձրագոյն տիտղոսը կը ստանայ [[1906]] -ին{{sfn|Steinhauer|1983|pp = 390–408}} եւ մէկ տարի պարտադրուած կ'աշխատի ոճրային [[դատարան]]ներու մէջ{{sfn|Gray|2005|pp = 74, 273}}{{sfn|Brod|1960|pp = 51, 122–124}}{{sfn|Stach|2005|pp = 80–83}}։
=== Գործունէութիւնը ===
[[File:Na Porici 7, Prague.JPG|thumb|Ֆրանց Քաֆքային հին գործին վայրը:]]
[[1 Նոյեմբեր]], [[1907]]-ին, Քաֆքա մէկ տարի կը սկսի աշխատիլ [[Իտալիա (արեւմտահայերէն)|Իտալական]] ապահովագրական ընկերութեան մը մէջ։ Անոր աշխատածաշխատանքի ժամերը շատ խիստ էին եւ ՖրանցըՖրանց երբեք ժամանակ չէր ունենար գրելու{{sfn|Karl|1991|p = 210}}{{sfn|Glen|2007|pp = 23–66}}։ Կարգ մը փաստեր ցոյց կու տան, թէ Քաֆքա այդ օրերուն ուրախ չէր ուեւ այսայդ պատճառով ալ, [[15 Յուլիս]], [[1908]]-ին ան հրաժարեցաւկը հրաժարի գործէն: 2Երկու շաբաթ ետք, ան գտաւ ուրիշ նման աշխատանք մը կը գտնէ աւելի լաւնուազ աշխատանքային ժամերով, ինչ որ իրեն առիթը կու տարտայ կեդրոնանլուկեդրոնանալու իր գրութիւններունստեղծագործութիւններուն վրայ: ՔաֆքայինՔաֆքայի հայրը անոր նաեւ կը ստիպէր զինք, որ կ'առավարէվարէր ընտանիքինընտանեկան արհետսըարհեստը{{sfn|Stach|2005|pp = 25–27}}: Յաջորդ տարիներուն, ՔաֆքայինՔաֆքայի հիւանդութիւնըվատառողջ կըվիճակը սկսիարգելք արգիլէրկը հանդիսանայ, անոր որ աշխատի,ան թէշարունակէ իր աշխատանքը, թէ՛ գործավայրը եւ թէ՝թէ՛ իր գրութիւններունստեղծագործութիւններուն վրայ: [[1915]]-ին թուականինՖրանց Ֆրանցընամակ մը կը ստանայ, փոխանակագիր մը որունորու մէջ Քաֆքայէնիրմէ կը պահանջուի միանալբանակին բանակինմիանալ՝ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ին պատճառներովպատճառով: Սակայն, անոր գործատուներըգործատէրերը ուղարկելով նամակ մը, կ'ուղարկեն եւ կը պահանջեն, յետաձգումոր իր զինուորական ծառայութիւնը յետաձգուի, որովհետեւ ՔաֆքայինՔաֆքայի աշխատանքը կարեւոր էր կառավարութեան համար: Ետքը,Աւելի ուշ՝ Ֆրանց փորձեցկը փորձէ միանալ բանակին, սակայն չյաջողեցաւչի յաջողիր բժշկականառողջապահական պատճառներով{{sfn|Brod|1960|p = 154}}{{sfn|Corngold|2011|pp = 339–343}}: [[1918]]-ին թուականին այդ ընկերութիւնը ուր Քաֆքաինք կ'աշխատէր իրեն կու տայ հանգստաթոշակ իրկու հիւծախտիտայ, հիւանդութեանորովհետեւ պատճառովայդ օրերուն որունհիւծախտը լուծում կամ բժշկութիւն չկարչունէր եւ Ֆրանց իր ժամանակը կ'անցնէրանցընէր բուժարաններու մէջ:
=== Անձնաւորութիւն ===
ՔաֆքանՔաֆքա մեծ վախ ունէր, թէոր մարդիկ իրենզինք կը նկատեն թէ մտային եւ ֆիզիքական հիւանդ նկատէին: Սակայն անոնքզինք որ Ֆրանցին ծանօթացածճանչցողները են կ'ըսեն, թէ ինք ունէր լաւ եւ համեստ վարուելակերպ մը{{sfn|Janouch|1971|pp = 14, 17}}{{sfn|Fichter|1987|pp = 367–377}}{{sfn|Repertory|2005}}: ՔաֆքայինՔաֆքայի բարեկամը կ'ըսէ, թէ Ֆրանց իր գրութիւններով կարողկրնար էպարագայ մը բացատրել պարաքայ մը իր յատուկիւրայատուկ մանրամասնութիւններով{{sfn|Brod|1966|p = 41}}: Եւ Պրոտ նաեւ կ'ըսէր նաեւ, թէ ՔաֆքանՔաֆքա ամէնէն լաւ անձերէն մէկն էր, որորու հետ ինք բարեկամացած էր, որովհետեւ ան կը պահէր հաճելի մթնոլորտ մը եւ նոյն ժամանակինմիաժամանակ միշտ օգտակար կը դառնարդառնալով իր բարեկամներուն, պէտքերուերբ ժամանակհարկ ըլլար{{sfn|Brod|1966|p = 42}}: ՔաֆքանՔաֆքա կըանկեղծ գրէրէր ամբողջիր անկեղծութեամբգրութիւններուն խօսելովմէջ, մանաւանդ երբ կը խօսէր մարդ արարածին, անոր խոր եւ անգիտակից գաղտնիքներուն ու երազներուն մասին շատ մանրամասնութեամբ, սիրով եւ եռանդով որ նոյնիսկ թէ անոնք անծանօթ են, բայց միշտ ճիշդ են{{sfn|Brod|1966|p = 52}}:
[[Պատկեր:Kafka.jpg|մինի|ձախից|Քաֆքա՝ 1923-ին]]
Երբ փոքր էրՄանկութեան, ՔաֆքանՔաֆքա հետաքրքրուած էր մարզական զբաղումներով{{sfn|Brod|1960|p = 14}} եւ շաբաթավերջերուն ինք եւ իր ընկերները պտոյտներ կը կազմակերպէին շատ մը պտոյտներ{{sfn|Brod|1966|p = 49}}{{sfn|Brod|1966|p = 90}}: Անոր միւս հետաքրքրութիւնները կը պարունակեն փոխընտրական բժշկութիւն: Գրելը շատ կարեւոր էր ՔաֆքայինՔաֆքայի համար եւ ան կը նկատէր այդ մէկը «աղօթելու կերպձեւ» մը{{sfn|Brod|1960|p = 214}} կը նկատէր: Մասնագէտ մը ըսած է ՖրանցինՖրանցի մասին, թէ ան կրնայ ըլլալ տարապիկը տառապէր [[Շիզոիդ անձնային խանգարում|Շիզոիթ անձնային խանգարում]]է{{sfn|Pérez-Álvarez|2003|pp = 181–194}}:
=== Մահը ===
[[File:Grave of Kafka.JPG|thumb|upright|Ֆրանց Քաֆքային գերեզմանատունը [[Փրակա]]յի մէջ:]]
Ֆրանց Քաֆքային հիւանդութիւնըառողջութիւնը սկսաւկը վատանալուսկսի վատանալ [[Մայիս]], [[1924]] թուականին-ին, երբ ան վերադարձաւ [[Պերլին]]էն [[Փրակա]]{{sfn|Stach|2005|p = 1}} կը վերադառնայ: ԱնԲուժումը իրկը բուժումը սկսաւսկսի [[10 Ապրիլ]]ին [[Վիեննա (արեւմտահայերէն)|ՎիեննաՎիեննայ]]ի մէջ, սակայն հոն մահացաւկը մահանայ [[3 Յունիս]], [[1924]] թուականին-ին{{sfn|Brod|1966|p = 389}}: ՄահինԱն պատճառըսովամահ կարծես թէ անօթութիւն էկ'ըլլայ, որովհետեւ ՔաֆքայինՔաֆքայի կոկորդին վատկոկորդը վիճակըզինք կ'արգիլէր անոր ուտելէ եւ որովհետեւ բժշկութիւնը դեռ չէր զարգացած, բժիշկները չկարողացանչեն կրնար անորիրեն օգտնելօգնել{{sfn|Believer|2006}}{{sfn|Brod|1960|pp = 209–211}}: Իր այս իրավիճակինվիճակին մէջ Ֆրանց սկսաւկը սկսի գրել ու խմբագրել ''«A Hunger Artist»'' պատմութիւնը մինչեւ այն ժամանակ որ իր կոկորդը ամբողջովինամբողջութեամբ գոցուեցաւկը փակուի եւ ան երբեք չկարողացաւչի կրնար ուտել{{sfn|Brod|1960|p = 211}}: Անոր մարմինը վերադարձաւկը վերադարձուի [[Փրակա]], ուր անկը թաղուեցաւթաղուի [[11 Յունիս]], [[1924]] թուականին-ին{{sfn|European Graduate School|2012}}: Իր կեանքի տեւողութեան ժամանակընթացքին, Ֆրանց անծանօթ էր սակայն անորիրեն համար հռչակաւոր ըլլալը կարեւոր չէր: Բայց ՔաֆքանՔաֆքա շուտով նշանաւոր դարձաւկը դառնայ իր մահէն ետք{{sfn|Brod|1960|p = 214}}: Ֆրանց ՔաֆքայինՔաֆքայի գերեզմանաքարը ուրուագծուած է ճարտարապետ [[Լէօփոլտ Էհրմանն]]ին կողմէ<ref>F. Kafka, ''New Jewish Cemetery'', Prague: Marsyas 1991, p.56</ref>:
== Ծանօթագրութիւններ ==
|
