«Քիմիական Տարրեր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Քիմիական տարրեր''', քիմիական տարրը միջուկի միևնույն լիցքը ունեցող ադոմներու որոշակի տեսակ է:է։

Ան կրնայ գոիւթիւն ունենալ ազատ վիճակի մէջ՝ պարզ նիւթի ձեւով, կամ մտնել բարդ նիւթի բաղարութեան մէջ:մէջ։

Միևնույն տարրը կրնայ գոիւթիւն ունենալ [[մոլեկուլ]]ի մոլեկուլի բաղադրութեան մէջ, բիւրեղական կառուցվածքով ու հատկութիւններով տարբերվող մի քանի պարզ նիւթերի ձևով, որոնք կը կոչվին ալոտրոպ ձևափոխութիւններ:ձևափոխութիւններ։ Քիմիական

տարրերը քիմիական փոփոխութիւններու ատեն չեն փոխարկվիր ուրիշ տարրերով, քանի որ անփոփոխ կը մնայ ադոմների միջուկները:միջուկները։ Քիմիական տարր հասկացութիւնը առաջին անգամ ձևակերպել է [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]] Ռոբերտ Բոյլը 1661թ-ին` որպէս ավելի պարզ մասերու չի բաժանվող նիւթ:նիւթ։ Քիմիական տարրերուն ադոմական կշիռքներուն առաջին աղիւսակը կազմած է անգլիացի գիտնական Ջոն Դալթոնը 19-րդ դարուն սկիզբը:սկիզբը։ 20-րդ դարուն միջուկային ֆիզիկայի զարգացումը հնարավորութիւն տվավ ճշտելու քիմիական տարր հասկացողութիւնը և սինթեզել նոր՝ մինչ այդ անհայտ [[տեխնեցիում]], [[Պրոմեթիում]], [[աստատ]] և 92-են մեծ կարգահամար ունեցող տարրերը:Քիմիականտարրերը։Քիմիական որևէ տարր մէկ այլ տարրի կրնայ փոխարինել միայն միջուկային ռեակցիաներու շնորհիվ։ Քիմիական տարրերը կը նշանակվին քիմիական նշաններով, կը բնորոշվին կարգահամարով, որը հավասար է ադոմի միջուկին պարունակվող պրոտոնների թիվին, հետևաբար՝ նաև միջուկի դրական լիցքին։ ադոմի միջուկին մէջ պարունակվող նուկլոնների՝ պրոտոնների և նեյտրոնների ընդհանուր թիվը կը կոչվի զանգվածի թիվ։ Միևնույն տարրի ադոմների տարատեսակները, որոնք կը տարբերին զանգվածի թիւով, կը կոչվին իզոտոպներ։ Տարրի ադոմական զանգվածը բնութեան մէջ գոիւթիւն ունեցող իզոտոպների ադոմական զանգվածներու միջին արժեքն է։ Երկրակեղևի մէջ առավել տարածված են զույգ թիւով նուկլոններ պարունակող թեթև միջուկները։ Առավել տարածված տարրերն են (զանգվածային %)՝ Օ (47), S (29,5), Al (8,05), Fe (4,69), Ca (2,96), Na (2,5), K (2,5) և Mg (1,87), ամենաքիչ տարածվածները՝ At, Fr, Np, Pu։ 95 և ավելի մեծ կարգահամար ունեցող տարրերը և տելուրը երկրակեղեվին մէջ չեն հայտնաբերված։ կ՝ենթադրվի, որ Երկրի միջուկին մէջ կը գերակշռ է երկաթը (մինչև 80 %) և նիկելը (8 %)։ Տիեզերքի մէջ առավել տարածված են ջրածինը և հելիումը։ Հայտնի են բոլոր քիմիական տարրերի ռադիոակտիվ իզոտոպները, որոնցմ է շատերը ստացված են արհեստական եղանակներով։ Ըստ քիմիական և ֆիզիքական հատկութիւններուն՝ քիմիական տարրերը կը բաժնվին 2 խումբի՝ մետաղներու և ոչ մետաղներու։ Այս բաժանումը հարաբերական է, ուստի չի կարելի կտրուկ սահման դնել նրանց միջև։ Սկզբունքորեն իւրաքանչիւր տարր ունի թե՜ մետաղական և թե՜ ոչ մետաղական հատկութիւններ։ Բնականաբար, տարրի հատկութիւններեն մէկը ավելի արտահայտված կրնա ըլլալ, քան միւսը. օրինակ` ծծումբը ավելի ոչ մետաղ է, քան ալիւմինը, ալիւմինը ծծումբի համեմատ մետաղ է, իսկ նատրիումի համեմատ՝ ոչ մետաղ։ Տարրերու պարբերական համակարգ Ռուս քիմիկոս Դ.Ի.Մենդելեևը 19-րդ դարու վերջը հայտնաբերած է պարբերականութեան օրէնքը և կազմած է քիմիական տարրերու պարբերական աղիւսակը։ Տարրերու պարբերական համակարգի մէջ տարրերը դասավորված են ըստ կարգահամարներին՝ ադոմների միջուկներուն մէջ եղած պրոտոններուն թիվի աճման։ ադոմի միջուկի լիցքին մեծացումին զուգընթաց օրինաչափորեն կը փոխվին ադոմի էլեկտրոնային թաղանթներուն և արժեքական էլեկտրոններուն թիվը, հետևաբար՝ նաև արտաքին էլեկտրոնային թաղանթներու կառուցվածքը։ Պարբերական համակարգը բաղկացած է 7 պարբերութիւններէ, 10 շարքէ և 8 խումբէ։ Խումբերը պարբերական համակարգին մէջ դասավորված են ուղղահայաց։ Որպէս կանոն՝ տարրերի օքսիդացման բարձրագույն դրական աստիճանը հավասար է խումբի թիվին։ Բացառութիւն են [[ֆտոր]]ը, [[արծաթ]]ը, [[ոսկի]]ն, [[պղինձ]]ը։ իւրաքանչիւր խումբ բաժանված է 2 ենթախումբի՝ գլխավոր (Ա) և երկրորդական (Բ)։ Միևնույն ենթախումբի մէջ իրար տակ կը գտնվին նման հատկութիւններ ունեցող և իրարմէ օրինաչափորեն տարբերվող տարրերը։ Գլխավոր ենթախումբը կը կազմեն տիպիկ տարրերը և մեծ պարբերութիւններու առաջին 2 և վերջին 6 տարրերը։ Երկրորդական ենթախումբը կը կազմեն միայն մեծ պարբերութիւններու միւս տարրերը, որոնք միայն մետաղներ են։ Գլխավոր և երկրորդական ենթախումբերին տարրերը իրարմէ կը տարբերին քիմիական հատկութիւններով։ Պարբերութիւնը կարգաթիւի աճման կարգով իրար հաջորդող տարրերու շարքն է։ Պարբերական համակարգը կազմված է 7 պարբերութիւնէ. I, II և III պարբերութիւնները կը կոչվին փոքր, իսկ IV, V, VI և VII-ը՝ մեծ։ իւրաքանչիւր պարբերութիւն, բացառութեամբ առաջինին, կ՝սկսվին ալկալիական մետաղով և կավարտվին իներտ տարրով։ II և III պարբերութիւններու տարրերը կը կոչվին տիպիկ տարրեր։ Անոնց հատկութիւնները տիպիկ մետաղականէ մինչև իներտ տարրերը կը փոխվին օրինաչափորեն։ Համակարգը բաղկացած է 10 շարքից։ իւրաքանչիւր փոքր պարբերութիւն կազմված է 1 շարքէ, իսկ մեծ պարբերութիւնները` 2-ական շարքերէ՝ զույգ և կենտ։ Հիմնական հատկանիշը, ըստ որի մեծ պարբերութիւնները կը բաժանվին 2 շարքի, տարրերու օքսիդացման աստիճանն է։ Ան 2 անգամ կըկրկուի տարրերի ադոմական զանգուածներու աճմամբ՝ անցնելով տարրերու եռյակներէ։ VI պարբերութիւնի մէջ լանթանէ անմիջապես հետո տեղաբաշխված են 14 տարրեր՝ 58–71 կարգաթվերով, որոնց կանվանեն լանթանոիդներ (լանթանանմաններ)։ Անոնց քիմիական հատկութիւնները իրար շատ նման են։ VII պարբերութիւնի մէջ ակտինիումէ հետոյ նույնպէս տեղաբաշխված են 14 տարրեր՝ 90–103 կարգաթիւերով, որոնց կանվանեն ակտինոիդներ (ակտինանմաններ)։ Ի տարբերութիւն լանթանոիդներին ակտինոիդներուն հորիզոնական համանմանութիւնը թույլ արտահայտուածէ։ Լանթանոիդները և ակտինոիդները տեղաբաշխված են պարբերական համակարգին ներքևը, իսկ լանթանի և ակտինիումի վանդակներուն մէջ անոնք ցույց տրուած են համապատասխանաբար մէկ և երկու աստղանիշերով (* և **)։

[[Կատեգորիա:քիմիականՔիմիական տարրեր]]