«Քիմիական Տարրեր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-https://books.google.com/ +https://books.google.am/)
Տող 87.
Երկրակեղեւին մէջ յայտնաբերուած առաջին 94 քիմիական տարրերու մեծ մասը (83) առաջնային են կամ ''փրիմորտիալային'', անոնք կը յառաջանան [[Ծիր Կաթիններ|Ծիր կաթինի]] միջուկի պատրաստութեան ժամանակ, նախքան Արեգակնային համակարգի յառաջացումը, եւ այդ տարրերը ունին իզոթոփներ, որոնք կամ կայուն են, կամ բաւական երկարակեաց, որպէսզի չքայքայուին այդ պահէն ետք անցած 4,567 միլիառ տարուան ընթացքին։ Միւս 11 տարրերը ([[թեքնեթիում]], [[փրոմեթիում]], [[փոլոնիում]], [[ասթաթ]], [[ռատոն]], [[ֆրանսիում (արեւմտահայերէն)|ֆրանսիում]], [[ռատիում]], [[ակթինիում]], [[փրոտակտինիում]], [[նեփթունիում]] եւ [[փլութոնիում]]) շողարձակ են. անոնք չունին այդքան երկարակեաց իզոթոփներ, այդ պատճառով ալ այդ տարրերու երկրակեղեւի մէջ գոյութիւն ունեցող բնական հիւլէները կը յառաջանան այլ տարրերու շողարձակ քայքայման ժամանակ<ref>За исключением следов примордиального плутония-244, имеющего период полураспада 80 млн лет.</ref><ref>{{статья|автор=Hoffman, D. C.; Lawrence, F. O.; Mewherter, J. L.; Rourke, F. M.|заглавие=Detection of Plutonium-244 in Nature|ссылка=http://www.nature.com/nature/journal/v234/n5325/abs/234132a0.html|язык=en|издание=Nature|тип=статья|год=1971|выпуск=234|doi=10.1038/234132a0|pages=132—134}}</ref>։
 
Մենտելեւի պարբերական համակարգին մէջ Փլութոնիումին Pu (կարգաթիւը՝ 94) յաջորդող բոլոր տարրերը երկրակեղեւին մէջ ի սպառ կը բացակային<ref name="рита">{{книга|автор=Rita Cornelis, Joe Caruso, Helen Crews, Klaus Heumann.|заглавие=Handbook of elemental speciation II: species in the environment, food, medicine & occupational health|ссылка=https://books.google.comam/books?id=1PmjurlE6KkC|издательство=John Wiley and Sons|год=2005|страниц=768|isbn=0470855983, 9780470855980}}</ref>, թէեւ անկէ քանի մը հատը կրնայ յառաջանալ տիեզերքին մէջ գերնոր պայթիւններու ժամանակ։ Այդ տարրերու բոլոր յայտնի իզոթոփներու կիսաքայքայման շրջանը փոքր է Երկրի գոյութեան ժամանակի համեմատութեամբ։ Բնական գերծանր տարրերու բազմամեայ որոնումները դերեւս արդիւնք չեն տար։
 
Քիմիական տարրերու մեծ մասը, բացառութեամբ ամենաթեթեւ քանի մը տարրերու, Տիեզերքի մէջ կը յառաջանան հիմնականին մէջ աստղային միջուկի պատրաստութեան ընթացքին (մինչեւ երկաթը ինկած տարրերը՝ ջերմամիջուկային պատրաստութեան պատճառով, աւելի ծանր տարրերը՝ հիւլէներու միջուկներու կողմէ նէյթրոններու կլանման եւ հետագայ պեթա-քայքայման, ինչպէս նաեւ միջուկային այլ շարժումներու ժամանակ)։ Ամենաթեթեւ տարրերը (ջրածինը եւ հելիումը՝ գրեթէ ամբողջութեամբ, [[լիթիում (արեւմտահայերէն)|լիթիումը]], պերիլիումը եւ [[պոր (քիմիական տարր)|պորը]]՝ մասամբ), յառաջացած են Մեծ պայթիւնին (յառաջնային միջուկային պատրաստութիւն) յաջորդած առաջին երեք վայրկեաններու ընթացքին։