«6-7 Սեպտեմբերի Դէպքեր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Արտաքին գործոց նախարարութեան իրաւասուները երբ Լոնտոնի մէջ կը շարունակէին իրենց բանակցութիւնները կիպրական նիւթին վերաբերեալ, 6 Սեպտեմբեր 1955-ին, ժամը 13։00-ին, ձայնասփիւռի լուրերով<ref>[http://wwwKoçoğlu, Yahya (2001).radikal Azınlık Gençleri Anlatıyor.com.tr/haber İstanbul: Metis Yayınları.php?haberno=163380 6ISBN 975-342-336-75 Eylüls.25-31 OlaylarıAzınlık (1)Gençleri Anlatıyor]</ref> յայտարարուեցաւ, թէ Աթաթիւրքի Սելանիկի տան մէջ ռումբ մը պայթած է։ (Սելանիկի համալսարանի քաղաքագիտութեան բաժնի ուսանող Օքթայ Էնկին, որ ըստ պնդումներու ռմբակոծած էր Աթաթիւրքի տունը, աւելի վերջ դատապարտուած է ի բացակայութեան։<ref>[http://yenisafak.com.tr/arsiv/2001/ocak/21/g4.html 6-7 Eylül Olaylarının önemli ismi Oktay Engin'in 21-22 Ocak 2001 tarihli Yeni Şafak gazetesi söyleşisi]-[http://yenisafak.com.tr/arsiv/2001/ocak/22/g5.html devamı] URL eşirim tarihi: 2 Ağustos 2009]</ref> Օքթայ Էնկին 22 Փետրուար 1992-18 Սեպտեմբեր 1993 թուականներու միջեւ նշանակուած է Նեվշեհիրի կուսակալ)։

Ժողովրդավարական կուսակցութեան համախոհ «Իսթանպուլ Էքսփրես» թերթը, որու արտօնատէրն էր Միթհատ Փերին ու խմբագիրը՝ Կէօքշին Սիփահիօղլու<ref name="Azınlık Gençleri Anlatıyor">{{Kitap kaynağı| son =[Koçoğlu, | ilk =Yahya | yazarurl = | yardımcıyazarlar= | yıl =(2001). | başlık =Azınlık Gençleri Anlatıyor. |İstanbul: yayımcı=Metis Yayınları. | yer=İstanbul | id =ISBN 975-342-336-5 s.25-31}} Azınlık Gençleri Anlatıyor]</ref>, երկրորդ հրատարակութիւն մը կատարած է նոյն օրը՝ «Մեր Աթային տունը ռմբակոծուեցաւ» խորագրով։ Թերթին տպաքանակը ընդհանրապէս 20 հազարի շուրջ էր, սակայն Սեպտեմբեր 6-ին հրատարակուած է 290 հազար տպաքանակով։ «Կիպրոսը թուրք է» միութեան անդամները թերթը կը վաճառէին Պոլսոյ մէջ ու զայն կ՚օգտագործէին խուժանի հրահրելու նպատակով։<ref name="YKY"/><ref[Koçoğlu, Yahya (2001). name="Azınlık Gençleri Anlatıyor". İstanbul: Metis Yayınları. ISBN 975-342-336-5 s.25-31 Azınlık Gençleri Anlatıyor]</ref>

Նոյն թիւին մէջ «Կիպրոսը թուրք է» միութեան ընդհանուր քարտուղար Քամիլ Էօնալ գրած էր․ «Հաշիւ պիտի պահանջենք անոնցմէ, որոնք ձեռք կ՚երկարեն սրբութիւններուն։ Որեւէ անպատեհութիւն չենք տեսներ այս մասին հրապարակաւ յայտարարելէ»։<ref name="YKY"/><ref[Koçoğlu, Yahya (2001). name="Azınlık Gençleri Anlatıyor". İstanbul: Metis Yayınları. ISBN 975-342-336-5 s.25-31 Azınlık Gençleri Anlatıyor]</ref>

Առաջին յարձակումը կատարուեցաւ ժամը 19։00-ի շուրջ, Շիշլիի «Հայլայֆ» ծաղարանին վրայ։<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Akgül | ad = Elif | başlık = 6-7 Eylül 1955'i Basın Nasıl Gördü? | url = [http://bianet.org/bianet/medya/149698-6-7-eylul-1955-i-basin-nasil-gordu | yayıncı = http://bianet.org | erişimtarihi = 1 Mayıs 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160506174528/http://bianet.org/bianet/medya/149698-6-7-eylul- Eylül 1955-'i-basin-nasil-gordu |Basın arşivtarihiNasıl = 6 Mayıs 2016}}Gördü?]</ref> Այնուհետեւ ստուարացող խուժանը անցնելով Քումքափու, Սամաթիա, Ետիքուլէ, Պէյօղլու եւ այն բազմաթիւ թաղերը, ուր հաւաքաբար կը բնակէին փոքրամասնութիւնները, սկսաւ յարձակիլ ու թալանել նախ յոյներու, ապա ալ հայերու, հրեաներու եւ նոյնիսկ սխալմամբ քանի մը թուրքերու պատկանող խանութները։ Պոլսոյ յոյն համայնքի տուներուն, գործատեղիներուն ու աղօթատեղիներուն ուղղեալ այս յարձակումներու ընթացքին ոստիկանութիւնը բռնեց կրաւորական դիրք մը։ Քաղաքի մէջ յատուկ ինքնաշարժներով, թաքսիներով ու բեռնակարքերով, ինչպէս նաեւ հանրաշարժներով, նաւերով փոխադրուեցան 20-30 հոգինոց կազմակերպեալ խումբերը, որոնք նախապէս գիտէին յոյն քաղաքացիներու հասցէները։ Մինչեւ Մեպտեմբեր 7-ի առաւօտը շարունակուեցան յարձակումները, որոնց արդիւնքին, ներառեալ եկեղեցիներն ու սինակոկները, աւերի ենթարկուեցան աւելի քան 5000 շէնք, միլիոնաւոր տոլար արժողութեամբ ապրանք փողոց նետուեցաւ ու թալանուեցաւ։<ref>[Koçoğlu, Yahya (2001). name="Azınlık Gençleri Anlatıyor". İstanbul: Metis Yayınları. ISBN 975-342-336-5 s.25-31 Azınlık Gençleri Anlatıyor]</ref>

Վարչապետ Ատնան Մենտերես, որ դէպքերու սկսման ժամերուն Պոլիս էր, երբ վիճակը դարձաւ անվերահսկելի՝ կանչուեցաւ Սափանճա, ու պարէտային ժամ հռչակուեցաւ։ Ձերբակալուեցան 3․151 մարդ։ Աւելի ետք այդ թիւը բարձրացաւ 5․104-ի։<ref>[Koçoğlu, Yahya (2001). Azınlık Gençleri Anlatıyor. İstanbul: Metis Yayınları. ISBN 975-342-336-5 s.25-31 name="Azınlık Gençleri Anlatıyor"]</ref>

10 Սեպտեմբեր 1955-ին հրաժարեցաւ Ներքին գործոց նախարար Նամըք Կետիք։ Սկզբնական շրջանին հետաքննութիւնը խտացած էր «Կիպրոսը թուրք է» միութեան եւ երիտասարդական կազմակերպութիւններու շուրջ։ Առաջին հարցաքննութիւններն ու դատավարութիւնները կը կատարուէին պարէտային ժամի դատախազներուն կողմէ։ Ժողովրդավարական կուսակցութեան անկումէն ետք սակայն ամբաստանուեցան համայնավարները։<ref name="6-7 (1)"/> Դատեր յարուցուած են Ազիզ Նեսինի, Նիհատ Սարկընի, Քեմալ Թահիրի, Ասըմ Պեզիրճիի, Հասան Իզզետտին Տինամոյի եւ Հուլուսի Տոստողրուի նման համայնավար գործիչներուն եւ մեռեալ չորս համայնավարներու։ Դատերու աւարտին ամբաստանեալները անպարտ հռչակուեցան եւ անոնցմէ շատեր ազատ արձակուեցան Դեկտեմբեր 1955-ին։ Կարճ միջոց մը ետք «Կիպրոսը թուրք է» կազմակերպութիւնը փակուեցաւ։<ref>[Koçoğlu, Yahya (2001). Azınlık Gençleri Anlatıyor. İstanbul: Metis Yayınları. ISBN 975-342-336-5 s.25-31 name="Azınlık Gençleri Anlatıyor"]</ref> 27 Մայիս 1960-ի պետական հարուածէն ետք, զինուորականներուն կազմակերպած Եասսըատայի դատավարութիւններու ժամանակ մէջտեղ նետուեցաւ այն պնդումը, թէ 6-7 Սեպտեմբերի դէպքերը իրենց հունէն դուրս ելած են Ժողովրդավարական կուսակցութեան վարչապետ Ատնան Մենտերեսի սադրանքով։ Զինուորականներու դատարանը այդ դէպքերուն պատճառով եւս դատապարտեց Ժողովրդավարական կուսակցութեան վարչութիւնը։

6-7 Սեպտեմբեր 1955-ի դէպքերը պատճառ դարձաւ, որ յոյները յանգուածային կերպով հեռանան երկրէն։ Պատահարները փոքրամասնութիւններուն համար դարձած էին ապացոյց մը, թէ ընդունուած են որպէս Թուրքիոյ քաղաքացի։ Անոնք, յատկապէս յոյները, որոշած էին գաղթել արտասահման, մտածելով թէ անկախ երկիրը ղեկավարող կուսակցութենէն, ապագային նոյնպէս պիտի ենթարկուին խտրականութեան։ Անոնք իրենք զիրենք ապահով չէին զգար։ Դարեր շարունակ այս հողերուն վրայ բնակող Պոլսոյ ոչ-իսլամ բնիկները՝ հարկադրուած էին լքելու իրենց հայրենիքն ու տունը։ Դէպքերը, զորս չէր ընդունած կառավարութիւնը այդ ժամանակ, 1998-ին ընդունուեցան՝ խորհրդանաին յղուած առաջարկով մը։ Կառավարութիւնը չփափաքեցաւ սակայն վճարել 70 հազար արժող հատուցումը։<ref>{{Web kaynağı | url = [http://arsiv.sabah.com.tr/2005/09/09/gnd118.html | başlık = Varlık Vergisi ile başladı 6-7 Eylül ile tamamlandı | erişimtarihi = 22 Aralık 2007 | tarih = 9 Eylül 2005 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141012193319/http://arsiv.sabah.com.tr:80/2005/09/09/gnd118.html | arşivtarihi = 12 Ekim 2014}}]</ref>