«1984 (Վէպ)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Վէպը «Անասնաֆիրմա» վիպակին մղումները կը շարունակէ, որը 1917-ի Հոկտեմբերեան սոցալիստական հեղափոխութեան եւ անոր հետեւանքներով առաջացած զարգացումները կը նկարագրէ, ինչպէս նաեւ այդ ժամանակուա աշխարհաքաղաքական տիրապետող միտումներն ու քաղաքական դէմքերը։

Քննադատուրիւններ եւ կառավարական միջամտութիւններ։

Օրուելի վէպի վերնագիրը, եւ ԽՍՀՄ-ի մէջ 1984-ին սկսուած կորպաչովեան յայտնի «վերակառւոցումը» որոշակի առեղծվածայնութիւն հողորդեց վեպին։ Իրականութեան մէջ՝ «1984» վերնագիրը Օրուելի հրատարակիչ Ֆրեդ Ուորբուրգինին միտքը եղած է, որով փորձեր է ընթերցողներուն գրավել։ Նախնական մտահղացմամբ վէպը ունեցած է «Եվրոպայի վերջին մարդը» վերնագիրը։ Բայց ի՞նչու ճիշտ «1984», մինչեւ օրս առեղծուած մըն է։ Ամենահավանական տարբերակը այն է, որ Ուորբուրգը պարզապես վէպի ստեղծման տարեթիւը, որը 1948-է, շրջած է։

Գիրքի տարածում։

 

 

 

 

Մեր գլխաւոր հերոսը կ՛ապրի աշխարհի մը մէջ, ուր 3 ամբողջատիրական գերտիրութիւններ անհասկնալի պատերազմի մը մէջ են, անորոշ տարածքներու համար։ Յուրաքանչիւր գերտիրութիւն ունի իր գաղափարախօսութիւնը՝

1. Օկեանիա – կը ներառէ ամբողջ Արեւմտեան կիսագունդը, Մեծն Բրիտանիան, Ավստրալիան, եւ Հարաւային Ափրիկէն։ Գաղափարախօսութիւնը Ingsoc-ն է, որը կը նշանակէ Անգլիական Ընկերավարութիւն։

Վիճուող տարածքները՝ Հիւսիսային եւ Կենտրոնական Ափրիկէ, Միջին Ասիա, Հնդկաստան և Ինտոնեզիա։ Գերտերութիւնները գրաուելով այդ տարածքները, ստրկութեան կը մատնեն բնիկ ժողովուրդը։

 

 

Ingsoc and doublethink (Ինկսոգ եւ Տապլթինք), Ինկսոգը Օվկիանիոյ ամբողջատիրական կառավարութեան գաղափարախօսութիւնն է, որը Newspeak-ով (նորախօս) կը նշանակէ Անգիական Ընկերավարութիւն, Newspeak-ը կառավարութեան ստեղծած լեզուն է, որը անգլերենի մշակված տարբերակն է, իրենց նպատակն է այնքան մշակել լեզուն որ Օվկիանիոյ ապագայ սերունդները չկրնան Ինկսոգի հակասող միտքեր ունենալ։ Ինկսոգը հետևեալ ձեւով կը բացատրուի, ան օլիկարխիկ գոլլեգդիվիզմ է (սակաւապետական համայնավարութիւն) որը կը մերժէ ընկերավարական շարժման բոլոր հիմնական սկզբունքները, և կը հակասէ անոնց, հանուն ընկերավարութեան։ Կուսակցութեան համար իշխելը նպատակի մը հասնելու միջոց չէ, այլ ինքնին նպատակն է, որովհետեւ եթէ կրնան իշխել ներկայի վրա, ապա կրնան են նաև կեղծել անցեալը, իսկ երե կրնան աղավաղել անցեալը, ապա կրնան իրենց ներկայի արարքները արդարացնել։ Բայց Օվկիանիոյ ժողովուրդը, և նույնիսկ ընթերցողները, ամբողջութեամբ չեն գիտեր թե ինչպէս ստեղծուած է այս կուսակցութիւնը, որովհետեւ մենք կուսակցութեան ներքին գործերը կը տեսնենք միայն Ուինսթոնին տեսակետէն, իսկ Օվկիանիոյ մէջ իրականութիւնը ամէն օր, ամէն վայրկեան, և ամեն երկվայրկեան փոփոխման կ՛ենթարկուի կառավարութեան կողմէն, այն ինչ որ հիմա ճիշտ է, կրնայ մեկ ժամ վերջ սխալ ըլլալ։ Ամէն ինչ կախուած է կուսակցութեան շահերէն։ Այսինքն, եթէ կուսակցութեանը պէտք է որ մարդ հաւատայ որ 2+2=5, ան կը հաւատայ որ 2+2=5, նույնիսկ եթէ կարողութիւնը ունի տրամաբանելով հասկնալ, որ 2+2=4, և այս ձևի շարք մը գաղափարներ կան, որ կառավարութեանը կը յաջողուի համոզել Օվկիանիոյ քաղաքացիներուն։ Այս երեւոյթը Doublethink կը կոչուի։ Doublethink-ը այն է, երբ մարդիկ միաժամանակ երկու իրար հակասող փաստեր որպես իրականութիւն կ՛ընդունեն, առանց հասկնալու, որ այդ երկու մտքերը իրար հակասող են։ Կուսակցութիւնը doublethink-ը որպես միջոց կ՛օգտագործէ քաղաքացիներուն խաբելու համար։ Օրինակ պատմութեան ընթացքին, Օվկիանիոյ թշնամին անընդհատ փոփոպութիւններու կ՛ենթարկուի, մեկ կ՛ըսեն, որ իրենց թշնամին Եւրասիան է, մեկ կ՛ըսեն Արեւելեան Ասիան է։ Գիրքին մէջ պահ մը կայ, երբ յաճախ պահեր կը հանդիպին, երբ միւս երկու գերտիրութիւններու միջեւ փոփոխութիւններ կ՛ըլլան, նախ մէկը թշնամին է, միւսը դաշնակիցը, եւ երկվայրկեաններու ընթացքին հակառակը կը յայտարարուի, եւ բոլորը կը հաւատան, որ իրականութիւնը միշտ ալ նոր յայտարարուածը եղած է, չնայած որ վայրկեան մը առաջ ուրիշ բանի կը հաւատային։ Ճշմարտութեան նախարարութեան աշխատակիցները վայրկեանական բոլոր պատմական տուեալները կը փոխեն, որպեսզի համընկնի հիմակվայ «իրականութեանը»

 

1. Ճշմարտութեան նախարարութիւն – կը կառավարէ մարդկանց սուտ տեղեկութիւն տրամադրելը և փաստերու փոփոխութիւնը հօգուտ Օվկիանիոյ։

2. Սիրոյ նախարարութիւն- կը հսկէ մարդկանց սէրը Մեծ Եղբոր հանդէպ, հակառակ պարաքային, անհատը կ՛ենթարկուի բազմաստիճան տանջանքներու։

3. Խաղաղութեան նախարարութիւն – կը զբաղուի պատերազմային գործերով, խթանելով յարատեւ բախումները մյուս տերութիւններուն հետ։

4. Առատութեան նախարարութիւն – կը կառավարէ սնունդի և այլ պարագաներու սակաւութիւնը։

The Brotherhood (եղբայրութիւն): Եղբայրութիւնը հակա-կուսակցական կազմակերպութիւն մըն է, որը հիմնած է Իմանուէլ Կօլդսթին անունով նախկին կուսակցութեան անդամ մը, որ դաւաճաած է Մեծ Եղբօրը, իրենց նպատակն է տապալել կուսակցութիւնը և Մեծ Եղբօրը, և կը համարուին կուսակցութեան թիւ մէկ թշնամին, բայց այս կազմակերպութեան ծագումը անյայտ է, Ուինսթոնը կասկածներ ունի կազմակերպութեան գոյութեան մասին, կը մտածէ որ հնարաւոր է որ եղբայրութիւնը նաեւ կուսակցութեանը հորինած հեքյաթներէն մէկն է իբր թակարդ «մտքի ոճրագործներին»։

Telescreen: Եթէ բառացի թարգմանենք, կը նշանակէ հեռուստացոյց։ գիրքին մէջ telescreen-երը hատուկ սարքեր են, որ կան բոլորին տանը, աշխատավայրը և փողոցը։ Telescreen-երը կը հետեւին մարդկանց ամեն քայլին, եւ կը նկարեն անոնց ամեն շարժումը։ Հատուկ ժամերին կը միացնեն Մեծ Եղբոր ելոյթները, կամ նակամկները, եւ բոլորը, անկախ տաիքի, պարտաւոր են լսել։ Ըստ Օպրայնի միայն ներքին կուսակցութեան անդամները իրավունք ունին Telescreen-ը անջատած պահել միայն կես ժամ, սակայն ընթացքին կը պարզվի, որ նոյնիսկ երբ անջատված են, Telescreen-երը կը նկարեն եւ կը ձայնագրեն ամեն ինչ։

1. Կուսակցութեան ներքին անդամները- կը ներկայացն են Օվկիանոսի բարձրագույն խավը, կը կազմեն բնակչութեան 2%ը, եւ իրենք կը որոշեն երկիրի եւ կուսակցութեան օրենքները, եւ թէ երբ որու թշնամին կը դարնան։ Ունին նաեւ շարք մը ուրիշ առավելութիւններ՝ կ՛ապրին լավ թաղամասերու վրայ, հանգիստ տուներու մէջ, որտեղ առանց թույլտվութեան երդալը արգիլված է պրոլներու եւ արտաքին կուսակցութեան անդամներու համար, ունին անձնական սպասարկողներ, արագ փոխադրամիջոցներ, կը ստանան նորմալ սնունդ, եւ կրնան իրենց տուներէն ներս կարճ ժամանակահատվածով անջատել Telescreen-ը։ Բայց միեւնոյնն է պետք է հնազանդին կուսակցութեան բոլոր օրենքներուն, եւ եթէ կուսակցութեանը հակասին, ապա կը պատժուին նոյն ձեւով ինչպես արտաքին կուսակցութեան անդամները։

2. Արտաքին կուսակցութեան անդամները- կը ներկայացնեն երկրի միջին խավը այն մարդիկեն որոնք կ՛աշխատին չորս նախարարութիւններէն մէկին մէջ, որպեսզի կիռարեն կուսակցութեան օրենքնրը։ Արտաքին կուսակցութեան անդամները կ՛ապրին շատ ծանր պայմաններու տակ, վատ թաղամասրու վրայ, արանց մթերքի բավարար պաշառքի, եւ արանց սեփական մեքենանրու։ Կառավարութիւնը անընդհատ իրենց կը հսկէ telescreen-ներու միջոցով, եւ կը ստիպէ որ մնան հայրենասեր։ Բայց, քանի որ միջին խավի անդամները քիչ թէ շատ ուսեալ են եւ կարողութիւնը ունին գիտակցելու որ իրենց հանդեպ վերաբերմունքը անարդար է, հետեւաբար հավանականութիւնը շատ մեծ է որ միջին խավը հեղափոխութիւն հայտարարէ կառավարութեան դեմ։

3. Պրոլները- ամենա աղքատ խավը կը ներկայացնեն, կը կազմեն Օվկիանիայի մեծամասնութիւնը, եւ իրենց կը տրվի ամենա դժվար եւ ձանձրալի գործերը, բայց կառավարութիւնը իրենց չի հետեւիր, իրենց տուներէն ներս չիկա telescreen-ներ, եւ կուսակցութիւնը ամեն չանք կը թափէ որ ուսում չստանան եւ մնան անգրագետ, որպեսզի աւելի դիւրին ըլլայ իրենց կառավարելը։ Պրոլներուն հետ կ՛ապրին գաղտնի մտքերի ոստիկաններ որոնք վտանքավոր կամ կասկածելի պրոլներուն կուսակցութեան կը հանցնեն որպեսզի ոչնչացուին։

 

Ուինստոնի կերպարին մասին- Ուինստոնը գրքին մէջ կը նկարագրուի որպես 39-ամեայ, ոչ շատ տարբերուող արտաքինով տղամարդ մը։ Ամուսնացած էր, սակայն կինը կուսակցութեան մոլի կողմանկից ըլլալուն պատճառով հարաբերութիւնները վատ էին, ինչին արդիւնքով կինը հեռացած էր։ Ուինստոնը հետաքրքրված է բանաստեղծութեամբ եւ անտիկվար, անցյալի հետ կապ ունեցող իրերով։ Մինջ Ճուլիային հանիդիպիլը, ան ուներ օրագիիր մը, որին մէջ կը գրեր բոլոր միտքերը կուսակցութիւնէն գաղտնի պահելով։ Ամբողջ գիրքի ընթացքին Ուինստոնը կը փնտրէ համախհերներու որոնք նույնպես համաձայն էին որ Մեծ Եղբայրը չարիք է, եւ հասարակութիւնը՝ հիւանդ։

Մեծ Եղբայր- Մեծ Եղբայրը կը ներկայացնէ կուսակցութիւնը։ Մեծ Եղբայի կերպարը երբեք չենք տեսներ գրքին մէջ, եւ շատ հնարաուր է որ այն գոյութիւն չունի ընդհանրապես, բայց կը համարվի Օվկիանիայի ղեկավարը։ Օվկիանիայի մէջ ամենուրեք որմնաստեր կան Մեծ Եղբայրին դեմքով, որոնց վրայ գրած է <<BIG BROTHER IS WATCHING YOU>> (Մեծ Եղբայրը կը դիտէ քեզի)։ Կուսակցութեան համար Մեծ Եղբայրը աստվածային կերպար մըն է։

 

-Գիրքին ամենահայտնի նախադասութիւններէն մէկը 2+2=5 արտահայտութիւնն է, որուն հիմքը Օրուելը վերցուցած է կոմունիստական կուսակցութեան հնագմեա ծրաքիրէն, որ կը քաջալերէր ժողովուրդին 5 տարվա գործի ծրաքիրը ամբողջացնել 4 տարվա մէջ։

-Գիրքին մէջ Օկիանիան կը փոխէ իր զինակցութիւնը Արվ․ Ասիաիէն Եկրասիայի, ինչին հիման վրա կը վերագրէ նաեւ իր պատմութիւնը ըսելով որ Օվկիանիան միշտ եղած է Եվրասիայի կողմնակից։ Այս հատվածի միտքը Օրուելը բացատրել է որպես Սովետական Միութեան փոփոխական հարաբերութիւնը Նացիստական Գերմանիայի հետ։ 2 երկիրներն ալ բավական քննադատորեն կը վերաբերուէին զիրար հետ, մինջեւ 1939 թուականին կնգված Խորհրդա-գերմանական պայմանագիրը։ 1939էն 1941 արգիլված էր Գերմանիայի գննադատութիւնը Սովետական մամուլին մէջ, մինջեւ Գերմանիայի ԽՍՀՄ ներխուժումը 1941 թուականին։ Մեծ Եղբօր կերպարը վերցված է Ստալինէն։