«Կիլիկիոյ Ճարտարապետութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Նոր էջ «{{ԱՀ}} '''Կիլիկեան Հայաստանի ճարտարապետութիւն''', Կիլիկեան Հայաստանի ճարտարապետութիւնը շարունա...»:
(Տարբերութիւն չկայ)

10:33, 18 Օգոստոս 2015-ի տարբերակ

Կաղապար:ԱՀ Կիլիկեան Հայաստանի ճարտարապետութիւն, Կիլիկեան Հայաստանի ճարտարապետութիւնը շարունակած է հայոց շինարարական ավանդոյթները։ Երկրին ինաշխարհը, աշխարհագրական դիրքը եւ զարգացման իւրահատուկ պայմանները մեծապես նպաստած են քաղաքներու եւ հատկապէս բերդերու շինարարութեանը։ Բարձունքներու լանջերուն եւ գագաթներուն կառուցուած բերդերը եւ քաղաք-ամրոցները (Սիս, Ճանճիբերդ, Կանչիբերդ, Լեւտնբերդ), պայմանաւորուած տեղանքով, ունեցած են անկանոն հատակաձեւ։

Ամրոցին տարածքը

 
Կիլիկիայի գլխավոր բերդին կամարը

Ամրոցին տարածքը բաժանուած է տարբեր մակարդակներու վրա կառուցուած որմնափակ մասերու, ստեղծուած են գաղտնուղիներ եւ տնտեսական սենեակներ, իսկ արտաքին պարագիծով ամրացուած են աշտարակաւոր հզոր պարիսպներով։ Սիս մայրաքաղաքը շրջապատուած է եռաշարք պարիսպներով ու որմնահեցերով, բարձունքին միջնաբերդն է՝ պալատ, կառոյցներով։ Ամրոցի 7 առանձին մասերը կապուած են իրարու ներքին դարպասներով։ Նոյն ձեւով կառուցուած են նաեւ միւս քաղաքները, անոնցմէ են Անազարբան եւ Մամեստիան։ Կիլիկեան Հայաստանի ամրաշինութեան հիանալի օրինակներ էին Լեւոն Բ թագաւորի կառուցած Օձաբերդ (Լեւոնկլա) եւ Թումլուբերդ ամրոցները։ Կոռիկոս եւ Այաս նավահանգիստներուն պաշտպանական կառոյցները կղզիի եւ առափնյա ծովային ամրոցներն էին։ Կիլիկիայի բոլոր ամրոցները պետութեան ընդհանուր ամրաշինարարական համակարգին մեջ էին եւ կը հաղորդակցէին իրենք իրենց միջեւ:

 
Լեւոն Բ
 
Կիլիկիա-Հայաստանի տարածքը

Առաւել յայտնի էին Լամբրոնը, Պապեռոնը, Մուդը, Գուգլակը, Վահկաբերդը։ Խոշոր ամրոցները (Սիս, Անարզաբա, Լամբրոն, Լեւոնբերդ), բացի բնակելի եւ տնտեսական սենեակներէն, ունեցած են նաեւ զարդապատկերներով, ընդելուզումներով ոսկեզօծ դահլիճներ՝ հանդիսաւոր ընդունելութիւններու համար։

Կիլիկեան Հայաստանի ամրոցները

 
Կիլիկիա-Հայաստանի զինանշանը

Կիլիկեան Հայաստանի իւրաքանչիւր ամրոցի կամ դղյակի մէջ կար եկեղեցի, քաղաքներուն մէջ՝ մի քանին (Սիսի մէջ՝ 20-էն աւելի)։ Հին շրջանի եկեղեցիներու ամենէն տարածուած տեսակը միանաւ եւ եռանաւ պազիլիքն էր՝ ընդհանուր ծավալէն դուրս եկող խորանով։ Եռանաւ պազիլիքները, որպէս կանոն, 2 զոյգ մոյթերով էին (ամենահինը 12-րդ դարու Ձորավարանց եկեղեցին է Անարզաբայի մէջ)։ Խոշոր պազիլիքներէն էր պարսպէն դուրս Կոռիկոսի մեծ եկեղեցին (12-րդ դարու վերջ, 3-րդ դարու սկիզբ)։ Հետագային մէջ կառուցոած են նաեւ եռանաւ գմբեթաւոր պազիլիքներ (Սորբ Սոփիա եկեղեցին Սիսի մէջ՝ 1230 թուականի վերջին, 1292-1441 թուականներուն՝ Ամենայն հայոց Մայր եկեղեցին, մինչեւ 1921 թուականը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան աթոռանիստն էր)։ Նորակառոյց բազմաթիւ վանական համալիրները (Հռոմկլա, Տրազարկ, Արքայակաղնի, Սկեւռա, Ակներ եւ այլն) նաեւ մշակութային եւ գիտական կարեւոր կեդրոններ էին՝ ուսումնակրթական հաստատութիւններով, գրքարուի դպրոցներով։ Համալիրները բաղկացած էին եկեղեցիներէ, փոքր աղոթարաններէ, զանգակատնէ, բնակելի եւ օժանդակ կառույցներէ։ Կիլիկիայի հայկական ամրոցները, որոնք որոշակիօրէն ազդած են Մերձավոր Արեւելքի, նաեւ Արեւմտեան Եւրոպայի (12-13-րդ դարեր) ամրաշինութեան վրայ, ունին պատմական եւ կառուցողական մեծ արժեք։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայաստան» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։   

Կատեգորիա:Կիլիկյան Հայաստան Կատեգորիա:Հայկական ճարտարապետություն