Այաս
Այաս, Այեաս, Ճիհուն (Ճէյհան-Ceyhan,Jihun) գետին մօտ, Ալեքսանդրեան ծովածոցի վրայ հաստատուած նաւահանգիստ։ Հնագոյն ժամանակներուն մերթ կոչուած է Եգէ, կամ Եգէաս։ Այաս անունը Եգէասի կրճատուած ու աղաւաղուած մէկ ձեւը կը ներկայացնէ։
| Բնակավայր | |
|---|---|
| Այաս | |
| թրք.՝ Ceyhan | |
 | |
| Երկիր |
 Թուրքիա |
| Տարածութիւն | 1444 քմ² |
| ԲԾՄ | 30 մեթր |
| Պաշտօնական լեզու | թրքերէն |
| Բնակչութիւն | 159 955 մարդ (2021) |
| Կը գտնուի ափին | Իսքենդերուն ծոց? |
| Ժամային գօտի | UTC+3։00 |
| Փոստային ցուցանիշ | 01960 |
| Շրջագայութեան պետ-համարագիր | 01 |
| Պաշտօնական կայքէջ | ceyhan.bel.tr |
Հայկական հին ու պատմական յիշատակներով լի քաղաք, որուն նախկին ամրութեանց եւ այլ շէնքերու աւերակները միայն մնացած են։ Ծովային Կիլիկիոյ այս հայաքաղաքը եւրոպացիներուն կողմէ ժամանակաշրջան մը «Նաւահանգիստ Հայոց Թագաւորութեան» կոչուած է։ Ռուբինեանց թագաւորութեան օրով, արդարեւ, աշխարհահռչակ քաղաք-նաւահանգիստ մը։ Անիկա, ծովային ու ցամաքային առեւտուրներու ու ամէն կարգի հաղորդակցութեանց կենդրոն մը եղած էր կիլիկեան հայ աշխարհին եւ եւրոպայի, Իտալիոյ, Սպանիոյ, Ֆրանսայի, Գերմանիոյ ու Անգլիոյ, ինչպէս նաեւ Ասիական երկիրներու, Պարսկաստանի, Հնդկաստանի ու Չինաաստանի միջեւ։ Տպուած են նաեւ հայկական դրամներ, Կիլիկեան մեր թագաւորութեան կողմէ։ Սակայն, Այաս իր փայլուն, պանծալի վիճակէն ինկաւ, երբ Կիլիկիոյ Հայոց Թագաւորութիւնը կործանեցաւ, յատկապէս երբ մտաւ թրքական տիրապետութեան տակ։
Վերջին ժամանակաշրջանին, Այասի բնակչութիւնը կը հաշուէր մօտ 5000 մարդ՝ թուրք, հայ, յոյն, եւրոպացի եւ այլն։ Ատանայի նահանգին այն նաւահանգիստ-քաղաքն ունէր բաւական առեւտուր, արտածում ու ներմուծում։
1915-ին հայերու թիւը, Այասի մէջ, կը հասնէր մօտ 2000-ի (տեղահանութենէն առաջ)։ Ունէին եկեղեցի մը, դպրոց մը եւ տնտեսական գոհացուցիչ վիճակ։ Այս բոլորը կորուստի մատնուեցան՝ տեղահանութեան միջոցին։ Իսկ տեղահանութենէն ժամանակ մը ետք, Միջին Արեւելքի եւ Եւրոպայի կարգ մը երկիրներուն մէջ հաւաքուեցան՝ Կիլիկիայէն գաղթած հայեր, որոնք սկիզբները բաւական դժուարութեանց հանդիպեցան, իրենց գոյութիւնը պահպանելու համար։
Բնակչութիւն Խմբագրել
Աղբիւրներ Խմբագրել
- Հայր Մ․ Վարդ․ Պոտուրեան, Հայ Հանրագիտակ, 1938 Պուրքէշ, Հատոր Ա․, էջ 137։