Բիւզանդ Թոփալեան

Բիւզանդ Թոփալեան;
Ծնած է	1902
Ծննդավայր	Այնթէպ, Հալէպի Վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	30 Ապրիլ 1970
Մահուան վայր	Տէօյ-լա-Պառ
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն; Ֆրանսա
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Ժիւլիան Ակադեմիա; Աքատեմի տը լա Կրանտ Շոմիէր; Central Turkey College?
Մասնագիտութիւն	բանաստեղծ, Խմբագիր, գեղանկարիչ
Աշխատավայր	Անդաստան; Մենք; Message?
Վարած պաշտօններ	գլխաւոր խմբագիր եւ տնօրէն

Բիւզանդ Թոփալեան (1902^[1]^[2]^[3], Այնթէպ, Հալէպի Վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն^[4]^[2]^[3] - 30 Ապրիլ 1970(1970-04-30)^[4], Տէօյ-լա-Պառ^[5]^[4]), ֆրանսահայ բանաստեղծ, նկարիչ, խմբագիր։

Մաս կը կազմէ վերայայտնութեան առաջին սերունդին, անո՛նց՝ որոնք յետեղեռնեան մեր կեանքի առաջին տասնամեակին (1920-1930) յայտնուեցան, «փիւնիկ» Հայութեան տրտմութիւնը գոյատեւման կամքի վերածելու կարգախօսով մը. մերժեցին յանձնուիլ թանձր սուգին եւ հիւսեցին հայակերտումի երգը։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է Այնթապի մէջ, ուր յաջորդաբար յաճախած է ներսէսեան, ապա ամերիկեան միջնակարգ վարժարանները։ Կիլիկեան աղէտի որերուն, նախ ապաստանած է Հալէպ ապա դէպի արեւմուտք քաղթող մեր բեկորներուն հետ անցած է Ֆրանսա, Փարիզ, ուր ձեռնարկած է տպարանային - հրատարկչական աշխատանքներու, մինչեւ մահուան թուականը, առօրեային զուգահեռ աշխատակցելով թերթերու եւ պարբերականներու, նախաձեռնելով նաեւ «Անդաստան» գրական հանդէսի հրատարակութեան՝ 1952-1969 տարիներու տեւողութեան (18 գիրք): Աւետիս ՏԷր Սահակեանին, Անդրանիկ Պիւլպիւլեանին եւ Մովսէս Մխիթարեանին (Մորիս Քաջեան) հետ միասին աշխատակցած է Մեղուի խմբագրական աշխատանքներուն^[7]։

Շահան Շահունի, Որբունիի, Վազգէն Շուշանեան եւ ուրիշներու հետ մասնակից դարձած է «Մենք» պարբերականի հրատարակութեան։ 1930-1959 տարիներու տեւողութեան մէջ լոյս տեսած են իր բանաստեղծութիւնները անջատ հատորներով, «Այգահանդէս» (1930), «Արեւագալ» (1936), «Համայնական սէր» (1950), «Հրախաղութիւն» (1952) եւ «Արձանագիր» (1959): Առանձնապէս հրատարակած է, Ֆրանսերէնով, «Le jour du monde» պոէմը։

Նկարիչ եւ բանաստեղծ՝ հոգիով արեւելքցի ու արուեստով արեւմուտքցի քերթող մըն է Թոփալեան, որ յուզական տարրը կը պահէ ժուժկալութեան մէջ եւ կը հասնի մտածական սուզումներու ճամբով իր ապրումներն ու կեանքի աշխարահայեացքը գիրին փոխանցելու մակարդակային։ Իր բանաստեղծութիւնները իմացական կառոյցներ են աւելի, զերծ՝ լեզուական կշռոյթի կապանքներէն եւ արտայայտութեան արտանքին նպաստներէն։ Ընթերցողն է, որ մտքի հաղորդութեան ճամբով կը ստեղծէ այդ կշռոյթը՝ քերթողին մտածումներուն ներքին մտերմութեամբ մը^[8]:

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acte_de_d%C3%A9c%C3%A8s_-_Puzant_Topalian.png
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb15968870z
↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 569. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>
↑ «Հայ Մամուլի Մատենագիտական Գործեր - ՑՈՒՑԱԿ ՍՈՒՐԻԱՀԱՅ ՄԱՄՈՒԼԻ»։ www.digilib.am (հայերեն)
↑ Մինաս Թէօլէօլեան, Դար մը գրականութիւն, հ. Բ (Բ. հրատարակութիւն), Հալէպ, 1982։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb15968870z_data.bnf.fr]:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;2.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acte_de_d%C3%A9c%C3%A8s_-_Puzant_Topalian.png_https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acte_de_d%C3%A9c%C3%A8s_-_Puzant_Topalian.png]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acte_de_d%C3%A9c%C3%A8s_-_Puzant_Topalian.png

[[https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb15968870z_https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb15968870z]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb15968870z

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q114555440"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q114574126|Krikorian&nbsp;A.]],_[[:d:Q114588221|Heratchian&nbsp;H.]]</i>_[[:d:Q114555440|Le_dictionnaire_biographique]]:_Arméniens_d'hier_et_d'aujourd'hui<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:fr:Maisons-Alfort|Maisons-Alfort]]:_2021._—_P.&nbsp;569._—_ISBN_978-2-905686-93-0</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a></div>-6] Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 569. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>

[7] «Հայ Մամուլի Մատենագիտական Գործեր - ՑՈՒՑԱԿ ՍՈՒՐԻԱՀԱՅ ՄԱՄՈՒԼԻ»։ www.digilib.am (հայերեն)

[8] Մինաս Թէօլէօլեան, Դար մը գրականութիւն, հ. Բ (Բ. հրատարակութիւն), Հալէպ, 1982։

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Բիւզանդ Թոփալեան

Ծնած է	1902^[1]^[2]^[3]
Ծննդավայր	Այնթէպ, Հալէպի Վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն^[4]^[2]^[3]
Մահացած է	30 Ապրիլ 1970(1970-04-30)^[4]
Մահուան վայր	Տէօյ-լա-Պառ^[5]^[4]
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն Ֆրանսա
Ազգութիւն	Հայ^[2]^[6]
Ուսումնավայր	Ժիւլիան Ակադեմիա^[2] Աքատեմի տը լա Կրանտ Շոմիէր^[2] Central Turkey College?
Մասնագիտութիւն	բանաստեղծ, Խմբագիր, գեղանկարիչ
Աշխատավայր	Անդաստան^[2]^[3] Մենք Message?
Վարած պաշտօններ	գլխաւոր խմբագիր եւ տնօրէն