Գրիգոր Մսերեան
| Ուիքիփետիայի՝ ազատ հանրագիտարանի կողմէն Ուշադրութի՛ւն, այս յօդուածը աղբիւրներու կարիք ունի։ |
Գրիգոր Մսերեան (1846[1], Իզմիր, Այտընի Կուսակալութիւն, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] - 15 Օգոստոս 1893[1], Իզմիր, Զմիւռնիոյ սանճաք, Այտըն, Օսմանեան Կայսրութիւն[1]), հասարակական գործիչ, թարգմանիչ, խմբագիր, հրատարակիչ։
| Գրիգոր Մսերեան | |
|---|---|
| Ծնած է | 1846[1] |
| Ծննդավայր | Իզմիր, Այտընի Կուսակալութիւն, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] |
| Մահացած է | 15 Օգոստոս 1893[1] |
| Մահուան վայր | Իզմիր, Զմիւռնիոյ սանճաք, Այտըն, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] |
| Ուսումնավայր | Մեսրոպեան Վարժարան[1] |
| Մասնագիտութիւն | հասարակական գործիչ, թարգմանիչ, Խմբագիր, հրատարակիչ |
| Աշխատավայր | Մետեորա?[1] |
Կենսագրութիւն Խմբագրել
Ծնած է Զմիւռնիոյ մէջ 1846-ին, եղբօրորդին է՝ Մաքիստրոս Մսերեանի, իր նախնական կրթութիւնը ստացած է Իզմիրի՝ Աղաբեկեան-Մամուրեան, ապա՝ Մեսրոպեան վարժարաններուն մէջ, աշակերտած է Վիեննայի Մխիթարեանց տեղական վարժարանի Հ․ Արսէն Այտընեանի տեսչութեան միջոցին, որուն կողմէ գնահատուած է իր ուշիմութեան եւ յառաջդիմութեան պատճառաւ։
Հազիւ ստացած նախակրթութեան հիմերը, կը ստիպուի նետուիլ գործի ասպարէզ եւ սակայն իր յառաջդիմելու եւ զարգանալու փափաքը զինք հետզհետէ յառաջ կը մղեն ու իր շահած բոլոր դրամները կը վատնէ շարունակ ինքնազարգացման գործիքներու, Ֆրանսերէն գիրքեր գնելու, եւ այդպէսով հաղորդակցութեան կը մտնէ օտար մտքին հետ։ Հետզհետէ կը կազմաւորուի այդ կերպով իր մտաւորական հասունութիւնը եւ կը դաւանի Լիթրէի դրական փիլիսոփայութեան։
Հայ մտաւորականութեան Իզմիրեան դպրոցին գլխաւոր ջիղերէն եղած է Գրիգոր Մսերեան, իբր ամէնէն գործունեայ տիպարներէն մէկը, անոնցմէ որոնք ջանացած են միշտ օգտակար հանդիսանալ Հայ Ազգին եւ Գրականութեանտը։
Գործունէութիւն Խմբագրել
Առեւտրական ասպարէզին մէջ եւս ոչ նուազ բանիբուն՝ իր ճարտարամտութեան, նշաններն ցոյց կու տան Զուիցերեան վաճառատան մը մէջ կարեւոր պաշտօնի մը կոչուելով, եւ սակայն իր դրական գործունէութեան միջոցին միշտ անտես չէ ըրած բանասիրական ու իմաստասիրական խնդիրները, որոնց նկատմամբ իր ունեցած մասնաւոր հակումը գրաւած է իր ազատ բոլոր ժամերը։
Գործակցելով Իզմիրեան այն հոսանքին, զոր նոյն միջոցին գոյութիւն ունէր որով եւրոպական ամէնէն գեղեցիկ գործերը կը հայացուէին ու կը հրատարակուէին։ Գործակցելով Տէտէեաններուն հետ, 1872—76-ին թարգմանած ու հրատարակած է Ա․ Տիւմայի «Փօլին», Օ․ Ֆէօյէի «Աղքատ Երիտասարդի Մը Վէպը», Ա․ Աշարի «Յետվիճի Երդումը եւ Ր․ Ֆեպրի «Փարիզն Ամերիկա» երկերը։ Աւելի վերջերը ինքը եղաւ գրեթէ Հայոց մէջ իրապաշտ դպրոց մը ստեղծելու առաջին յանդուգն քայլը առնողը՝ թարգմանելով «Պօքաչիոյի Տասնօրեակները» եւ հրատարակելով «Յովնաննա Բաբուհի» անունը վէպը եւ թարգմանելով Էմիլ Զոլայի մէկ գեղեցիկ գրական տեսութիւնը Լիթրէի եւ Հիւկոյի մասին։
Իր մտահոգութիւնը եղած է Հայ Ազգին տառապանքն ու կեղեքումները․ տարիներով վշտակից եղած է Ազգին ցաւերուն եւ իբր հրապարակագիր եւ բարեկամ եւրոպական դիւանագիտական անձերու, ոչ մէկ աշխատանք խնայած է այդ ցաւերուն դարմանման համար։
Տէտէյեանի տպագրական գործունէութեան շիջումէն վերջ, ինք քանի մը համախոհներու հետ, 1878-ին հաստատած է տպարան մը, որուն գործութիւնը չէ կրցած բեղմնաւոր ըլլալ՝ իր գործակիցներուն հետզհետէ գործէ քաշուելուն պատճառաւ, որով ամբողջ բեռը մնացած է իր վրան։
Իր տպագրական գործունէութեան հետ զուգընթաց ձեռնարկած է խիստ աչքառու գործի մը, այն է Մետեօրայի հրատարակութիւնները որոնցմէ դժբախտաբար սակայն 3 հատոր միայն կրցած է ի լոյս ընծայել։
Մետեօրան պարբերական մըն էր, որ սկսաւ հրատարակուիլ 1878-ին իր խմբագրութեամբ եւ կը պարունակէր գրական, ազգային, դիտական, գեղեցիկ եւ լուրջ յօդուածներ եւ որոնց մէջ կը յուզուէին գլխաւորաբար ազգային հարցեր, ու հասարակական խնդիրներ եւն․։
Մետեօրան, ինչպէս կը գրէ Մսերեան, իր յառաջաբանին մէջ, «Առ այժմ լոկ հաւաքածու մըն է գիտական, ազգային եւ գրական գործերու ու թարգմանութիւններու, հետեւաբար իր էջերը բաց են ամէն գրիչներու համար որոնք իրենց ազգին ու հայրենեաց կ'ուզեն նուիրուիլ։ Մետեօրայի նպատակն է ժամանակիս ոգւոյն եւ Եւրոպայի գիտական շարժման արձագանք ըլլալ, միեւնոյն համակրութեամբ ընդունելով նաեւ աստուածաբանական, հոգեբանական եւ գրական հայեացքներով գրուած կարեւոր յօդուածները։»