Եւրոպա

Եւրոպա, աշխարհի 6 աշխարհամասերէն մէկը, կը կազմէ Եւրասիոյ արեւմտեան մասը։

Անուանում Խմբագրել

Եւրոպան եւ ցուլը պատկերուած հին յունական սկահակին վրայ, Ք.Ա. 480

«Եւրոպա» յունարէն բառը կը նշանակէ «արեւմուտք»։ Եւրոպա անունը ծագած է հին յունական դիցաբանութեան հերոս, փիւնիկեան Եւրոպա թագուհիի անունէն, որ փախցուցած էր Զեւսը։ Հին յոյները այդպէս կ'անուանէին Յունաստանէն արեւմուտք գտնուող տարածքները։

Աշխարհագրական Տուեալներ Խմբագրել

Էլպրուսը Եւրոպայի ամենաբարձր լերան գագաթն է

Եւրոպան իր մեծութեամբ աշխարհի երկրորդ ամենափոքր աշխարհամասն է (10 180 000 քմ², այսինքն Երկրագունդի 2 տոկոսը)։ Միակ աշխարհամասը, որ Եւրոպայէն փոքր է, Աւստրալիան է։

Բնակչութիւնը կը կազմէ 731 մլն, այսինքն՝ աշխարհի բնակչութեան 11 տոկոսը։ Եւրոպայի բնակչութեան խտութիւնը աշխարհի ամենամեծերէն է։ Եւրոպայի ճշգրիտ սահմաններու վերաբերեալ կարծիքները կը տարբերին։ Եւրոպայի ամենամեծ երկիրն իր բնակչութեամբ Ռուսաստանն է, իսկ ամենափոքրը՝ Վատիկանը։

Մակերեւոյթ Խմբագրել

Ջրագրութիւն Խմբագրել

Եւրոպայի մէջ շատ են հարթավայրային լայն ու ջրառատ գետերը (ամենամեծերն են Վոլկան եւ Տանուպը), կարճ եւ սրընթաց լեռնային գետերը, անուշահամ եւ աղի լիճերը (ամենախոշոր լիճերն են Լատոկան ու Օնեկան, ամենաաղի լիճերը՝ Էլթոնը եւ Պասքունչակը)։ Եւրոպայի ափերը կ'ողողուին մեծաթիւ ծովերու եւ ծոցերու ափերուն. կան նաւերու կառանման համար յարմար շատ ծովախորշեր, ուր կառուցուած են նաւահանգիստներ։ Աշխարհի խոշորագոյն նաւահանգիստներէն մէկը Ռոթըրտամը, կը գտնուի եւրոպական փոքր երկիրներէն մէկուն մէջ՝ Նետեռլանտներ։

Կլիմա Խմբագրել

Եւրոպայի կլիման բազմաբնոյթ է, հիւսիսը, յատկապէս բեւեռային շրջանը, խստաշունչ է, Եւրոպայի մեծ մասը՝ չափաւոր, Միջերկրական եւ Սեւ ծովու ափերուն՝ մեղմ։

Բուսական Եւ Կենդանական Աշխարհ Խմբագրել

Քարայծ, Աւստրիա

Եւրոպայի մշակուած դաշտերուն մէջ այսօր կ'աճին ցորեն, աշորա, վարսակ, գարի, հնդկացորեն, այգիներուն մէջ՝ խաղող, ձիթենի, նարնջենի, խնձորենի, տանձենի, սալորենի եւ այլն։

Եւրոպական անտառներուն մէջ կ'ապրին զանազան թռչուններ՝ կկու, փայտփորիկ, երաշտահաւ, ճնճղուկ, ծիծեռնակ, ցախաքլոր, աքար, կաքաւ, սոխակ, շիկահաւ եւ այլ թռչնատեսակներ։ Իսկ ամրան Հիւսիսային սառուցեալ ովկիանոսի զառիթափ ափերուն, ժայռերու վրայ, թռչունները կը ստեղծեն իրենց բնադրավայրերը՝ հսկայական թռչնաշուկաները, եւ ձագ կը հանեն հոն։ Այստեղ կ'ապրին նաեւ զանազան կենդանիներ, մասնաւորապէս՝ աղուէս, սկիւռ, գայլ, արջ, նապաստակներ եւ այլն։

Տեղակայութիւն Խմբագրել

Հսկայական թերակղզիի պէս, Եւրոպան երեք կողմերէն շրջապատուած է ովկիանոսներով եւ ծովերով։ Արեւելքը Ասիոյ հետ անոր ցամաքային սահմանը կ'անցնի նախկին Խորհրդային Միութեան տարածքով՝ հիւսիսէն հարաւ ձգուող Ուրալեան լեռներով, Էմպա եւ Մանիչ գետերով։

Պետութիւններ Խմբագրել

Եւրոպայի լեզուներու քարտէս

Տրեզտեն, Գերմանիա
Մեթրոյի կայարան Սթոքհոլմի մէջ
Պարսելոն
Լոնտոնի երկյարկանի հանրակառք

Մալմէօ
Նորվէյ
Խրոաթիա
Տոն Քիխօթ եւ Սանչօ Փանսա, Սպանիա

Դրօշ	Անունը	Տարածք (քմ²)	Բնակչութիւն	Մայրաքաղաք
Արեւմտեան Եւրոպա
	Աւստրիա	83 858	8 169 929	Վիեննա
	Գերմանիա	357 021	83 251 851	Պերլին
	Զուիցերիա	41 290	7 507 000	Պեռն
	Իրլանտա	70 280	4 234 925	Տապլին
	Լիխթընշթայն	160	32 842	Վատուց
	Լուքսեմպուրկ	2 586	448 569	Լուքսեմպուրկ
	Միացեալ Թագաւորութիւն	244 820	61 100 835	Լոնտոն
	Մոնաքօ	1.95	31 987	Մոնաքօ
	Հոլանտա	41 526	16 318 199	Ամսթըրտամ
	Պելճիքա	30 510	10 274 595	Պրիւքսել
	Սերպիա	88 361	7 495 742	Պելկրատ
	Ֆրանսա	547 030	63 182 000	Փարիզ
Հարաւային Եւրոպա
	Ալպանիա	28 748	3 600 523	Թիրանա
	Անտորրա	468	68 403	Անտորա լա Ուէլեայ
	Իտալիա	301 230	58 751 711	Հռոմ
	Խրուաթիա	56 542	4 437 460	Զակրէպ
	Մալթա	316	397 499	Վալեթա
	Հիւսիսային Մակեդոնիա	25 713	2 054 800	Սքոփիէ
	Յունաստան (Յոյնք)	131 940	10 645 343	Աթէնք
	Մոնթէնեկրօ (Սեւալեռ)	13 812	616 258	Փոտկորիցա
	Սան Մարինօ	61	27 730	Սան Մարինօ
	Սլովէնիա	20 273	1 932 917	Լիւպլեանա
	Պոսնա եւ Հերցէկովինա	51 129	3 843 126	Սարայէւոօ
	Սպանիա	504 851	45 061 274	Մատրիտ
	Վատիկան	0.44	900	Վատիկան
	Փորթուկալ	91 568	10 409 995	Լիզպոն
Արեւելեան Եւրոպա
	Լեհաստան (Փոլոնիա)	312 685	38 625 278	Ուարշաուա
	Հունգարիա	93 030	10 075 034	Պուտափեշթ
	Մոլտովա (Մոլտաւիա)	33 843	4 434 547	Քիշնեւ
	Ուքրանիա	603 700	48 396 470	Քիեւ
	Չեխիա	78 866	10 256 760	Բրակ
	Պելառուս (Սպիտակ Ռուսիա)	207 600	10 335 382	Մինսք
	Պուլկարիա	110 910	7 621 337	Սոֆիա
	Ռումանիա	238 391	21 698 181	Պուխարեսթ
	Սլովաքիա	48 845	5 422 366	Պրաթիսլաւա
Հիւսիսային Եւրոպա
	Տանիմարքա (Դանիա)	43 094	5 564 219	Քոփընհակըն
	Էսթոնիա	45 226	1 415 681	Թալլին
	Իզլանտա	103 000	307 261	Րէյքեաւիք
	Լաթվիա (Լեթոնիա)	64 589	2 366 515	Ռիկա
	Լիթուանիա	65 200	3 601 138	Վիլնիւս
	Նորուէյ	324 220	4 525 116	Օսլօ
	Շուէտ	449 964	9 090 113	Սթոքհոլմ
	Ֆինլանտա	336 593	5 157 537	Հելսինքի
Մասամբ Ասիոյ Մէջ Գտնուող Երկիրներ
	Ռուսիա	17 098 246	144 426 068‬	Մոսկուա
Ասիոյ պետութիւններ, որոնք ունին տարածքներ Եւրոպային մէջ
	Թուրքիա	783 562	71 517 100	Անքարա
	Ղազախստան	2 724 902	18 395 660	Նուր֊Սուլթան
Ասիոյ պետութիւններ, որոնց Եւրոպայի մէջ տարածք ունենալու փաստը քննարկելի/վիճարկելի կը համարուի
	Ազրպէյճան	86 600^[1]	9 000 000	Պաքու
	Վրաստան	69 700	4 661 473	Թիֆլիս
Ասիոյ պետութիւններ, որոնք կը դասուին Եւրոպային, ոչ թէ աշխարհագրական, այլ քաղաքական եւ մշակութային սկզբունքներով
	Իսրայէլ	22 072	8 972 000	Երուսաղէմ
	Կիպրոս^[2]	9 251	1 141 166	Նիքոսիա
	Հայաստան^[3]	29 800	3 017 100	Երեւան
Չճանաչուած եւ մասամբ ճանաչուած տարածքներ
	Աբխազիա	8 665	243 564	Սուխում
	Արցախ	11 500	150 932	Ստեփանակերտ
	Հարաւային Ովսիա	3 900	53 532	Ցխինուալ
	Հիւսիսային Կիպրոս	3 355	294 906	Նիքոսիա
	Մերձտնեսթրեան Մոլտովական Հանրապետութիւն	4 163	475 665	Թիրասպոլ
	Քոսովօ	10 887	1 920 079	Փրիշթինա