Լեւոն Ս. Խաչիկեան
Լեւոն Ստեփանի Խաչիկեան ծնած է Երեւան, 1918 թուականի Մայիսի 1-ին: 1935 թուականին կ'աւարտէ Երեւանի Աբովեանի անուան միջնաակարգ դպրոցը, ու մուտք կը գործէ Երեւանի Պետական Համալսարան, որուն Պատմութեան Բաժանմունքի ընթացքը կ'աւարտէ 1940 թուականին: 1941-1944 թուականներուն՝ համալսարանի ասպիրանդականի բաժնին մէջ՝ մեծանուն հայագէտ Յակոբ Մանանդեանի ղեկավարութեամբ կը մասնագիտանայ հայ ժողովուրդի միջնադարու պատնութեան եւ հայ մատենագրութեան բնագաւառներուն մէջ։ 1945 թուականին՝ «Եղիշէ «Արարածոց Մեկնութիւն»-ը խորագրով իր աւարտաճառը պաշտպանալէ ետք կը ստանայ Պատմական Գիտութիւններու Թեկնածու կոչումը: 1941-1954 թուականներուն՝ նախ իբրեւ մատենագէտ, ապա՝ որպէս ձեռագիրներու բաժնի վարիչ, կը պաշտօնավարէ Մատենադարանին մէջ։ 1951-1954 թուականներուն՝ Գիտութիւններու Ակադեմիայի Պատմութեան Ինսդիդուտին մէջ պաշտօնի կը կոչուի նախ իբրեւ աւագ գիտաշխատող, եւ ապա՝ հրապարակումներու բաժնի վարիչ: 1954 թուականին կը վերադառնայ Մատենադարան, այս անգամ ստանձնելու անոր տնօրէնութիւնը, զոր կը վարէ մինչեւ իր կեանքի վերջին օրերը: 1961 թուականին՝ ԺԵ. դարու հայ ժողովուրդի պատմութեան նուիրուած իր աւարտաճառով կը ստանայ Պատմական Գիտութիւններու Դոկտորի աստիճան: 1966 թուականին ան կ'արժանանայ Փրոֆեսէօրի կոչումին: 1963 թուականին կ'ընտրուի ՀՍՍՀ Գիտութիւններու Ակադեմիայի թղթակից անդամ, իսկ 1971 թուականին՝ իսկական անդամ:
| Լեւոն Ս. Խաչիկեան | |
|---|---|
| Ծնած է | 1 Մայիս 1918[1][2] |
| Ծննդավայր | Երեւան, Անդրկովկասեան Դեմոկրատական Ֆետերաթիւ Հանրապետութիւն |
| Մահացած է | 12 Մարտ 1982[2] (63 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[2] |
| Քաղաքացիութիւն |
 Խորհրդային Միութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[1] |
| Ուսումնավայր |
Խաչատուր Աբովեանի անուան թիւ 2 դպրոց Երեւանի Պետական Համալսարանի Պատմութեան Բաժանմունք[1] Մատենադարան |
| Կոչում | փրոֆէսոր[1][2] եւ ակադեմիկոս[1][2] |
| Մասնագիտութիւն | պատմաբան, բանասէր, աղբյուրագետ |
| Աշխատավայր |
Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիայի Պատմութեան Հիմնարկ[1][2] Մատենադարան[1][2] Երեւանի քաղաքապետարան |
| Վարած պաշտօններ | տնօրէն[1][2] եւ երեսփոխան |
| Անդամութիւն | Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա |
| Կուսակցութիւն | Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն[1] |
| Երեխաներ | Մարգարիտ Խաչիկյան? |
Հակառակ իր պաշտօնին պահանջած վարչական ծանր պատասխանատուութեան, Լ. Խաչիկեան հետեւողականօրէն կը շարունակէ գիտահետազօտական իր աշխատանքները: Իբրեւ խմբագրական կազմի անդամ «Պատմա-Բանասիրական Հանդէս»-ին (1958 թուականին, առաջին համարէն սկսեալ), «Հայ Ժողովուրդի Պատմութիւն»-ի ակադեմական ութհատորեակին (եւ պատասխանատու խմբագիրը Դ. հատորին), «Հայկական Սովետական Հանրագիտարան»-ին (աշխատանքին ծրագրումի առաջին օրէն), «Արեւելեան Մատենագրութեան Յուշարձաններ»-ուն (միութենական կարգի), ան իր բարեխիղճ ու բծախնդիր մասնակցութիւնը կը բերէ իրմէ պահանջուած բոլոր աշխատանքներուն մէջ։ Ան նաեւ անդամ է ՍՍՀՄ Գիտութիւններու Ակադեմիայի Հնագրական Յանձնաժողովին, եւ նախագահ «Դիւան Հայոց Պատմութեան» մատենաշարի խմբագրական մարմնին (մատենաշարի առաջին հատորը՝ «Դիւան Հայոց Պատմութեան, Նոր Շարք, Գիրք Առաջին, Ղուկաս Կարնեցի, Ա. հատոր, 1780-1785, Աշխատասիրութեամբ՝ Վարդան Գրիգորեանի, Երեւան, 1984»): Այս բոլորով մէկտեղ՝ Լ. Խաչիկեան 1956 թուականէն սկսած կը վարէ պատասխանատու խմբագիրի պաշտօնը «Բանբեր Մատենադարան»-ին, որուն տասնմէկ հատորները՝ 3-13 (1956-1980 թուականներուն) լոյս տեսած են իր անմիջական հսկողութեամբ:
Տակաւին՝ հասարակական կարգով՝ Լ. Խաչիկեան նախագահն է ՍՍՀՄ-Իրան Բարեկամական Ընկերութեան Հայկական Բաժանմունքին, անդամ՝ Սփիւռքահայութեան Հետ Մշակութային Կապի Կոմիտէի վարչութեան, եւ Արտասահմանեան Երկիրներու Հետ Մշակութային Կապի Հայկական Ընկերութեան նախագահութեան, Երեւանի Քաղաքային Խորհուրդի երեսփոխան եւ Խորհուրի Գործաիր Կոմիտէի անդամ:
Գիտահետազօտական, խմբագրական, վարչական ու հասարական իր ծաւալուն գործունէութեան համար Լ. Խաչիկեան 1968 թուականին կ'արժանանայ ՀՍՍՀ Գիտութիւններու Վաստակաւոր Գործիչի կոչումին, 1969 թուականին՝ ան կ'ըլլայ առաջին դափնեկիրը ՀՍՍՀ Գիտութիւններու Ակադեմիայի բարձրագոյն գնահատանքին՝ «Մեսրոպ Մաշտոց»-ի մրցանակին, իսկ 1978 թուականին՝ անոր կը շնորհուի «Ժողովուրդներու Բարեկամութեան Շքանշան»-ը:
Պատմաբան եւ աղբիւրագէտ, Լ. Խաչիկեանի՝ հայ պատմագրութեան բերած մեծագոյն նպաստներէն մէկը կը հանդիսանայ անոր՝ նորանոր սկզբնաղբիւրներու յայտնաբերումն ու հրապարակումը: Այսպէս՝ «Յաղաքս Տարեմտին Վանական Վարդապետի Ասացեալ» («Գիտական Ժողովածու», թիւ 1, Երեւան, 1941, էջ 151-169), Վարդան Արեւելցու «Վասն Բանին Մասանց» Աշխատութիւնը (1943), Զենոնի «Յաղաքս Բնութեան» Երկի Հայերէն Թարգմանութիւնը (1949), Կոստանդին Բարձբերդցիի «Խրատական Թուղթը» Առաքուած Արեւելեան Հայաստան («Բանբեր Մատենադարանի», թիւ 4, 1958, էջ 365-328), Յակոբ Ջուղայեցիի Կտակը («Պատմա-Բանասիրական Հանդէս», 1966, թիւ 4, էջ 173-186), Սարգիս Աբեղայի Ուղեգրութիւնը (ՊԲՀ, 1970, թիւ 3, էջ 125-148), «Հայ Պատմագրութեան Անյայտ Էջերից» |1. Ասեփանոս եւ Ներսէս Մեծոփեցիների Ժամանակագրութիւնը: Կիրակոս Ռշտունցիի Ժամանակագրութիւնը| (ՊԲՀ, 1972, թիւ 4, էջ 231-248):
Լ. Խաչիկեանի պատմա-բանասիրական հարցերու նուիրուած գիտական աշխատասիրութիւններէն՝ որոնք լոյս տեսած են հայագիտական մամուլի էջերուն մէջ, յիշեցինք՝ «Գլաձորի Համալսարանը եւ Նրա Աւարտական Ատենախօսութիւնները» («Երեւանի Պետական Համալսարանի Գիտական Աշխատութիւններ», թիւ 13, 1946, էջ 423-450), «Դիահերձումը Հին Հայաստանում» (1947), «Երզնկայում 1980 թուականին կազմակերպուած Եղբայրութիւնը» («Տեղեկագիր», 1951, թիւ 12), «Հայկական Գաղթավայրերը Ուքրանիայում» («Տեղեկագիր», 1954, թիւ 4, էջ 45-81), «Մատթէոս Ջուղայեցու Կեանքն ու Մատենագրութիւնը» (ԲՄ, թիւ 3, 1956, էջ 57-84),« ԺԴ-ԺԵ. Դարերի Հայկական Գիւղական Համայնքի Մասին» (ՊԲՀ, 1958, թիւ 1, էջ 110-134), «Տնտեսական Գործարքների Մասին Գրառումները Հայերէն Ձեռագրերի Մէջ եւ անոնց Աղբիւրագիտական Նշանակութիւնը» (ԲՄ, թիւ 5, 1960, էջ 21-41), «Նոր Նիւթեր Քիեւի Հին Հայկական Գաղութի Մասին» (1961), «Նախամեսրոպեան Գրի Հարցը եւ Հմայագրերը» (ՊԲՀ, 1963, թիւ 4, էջ 145-158), «Էջեր Համշինահայ Պատմութիւնից» («Բանբեր Երեւանի Համալսարանի», 1969, թիւ 2, էջ 115-144). «Սիւնեաց Օրբելեանների Բուրթելեան Ճիւղը» (ԲՄ, թիւ 9, 1969, էջ 173-198), «Յակոբ Սանահնեցի Ժամանակագիր ԺԱ. դարի »(ԲԵՀ, 1971, թիւ 1, էջ 22-47), «Հայ Բնագիտական Միտքը ԺԴ-ԺԸ Դարերում» (ՊԲՀ) 1971, թիւ 2, էջ 23-44), «Օտարալեզու Հայ Գրականութիւնը Չորրորդ Դարում» (ՊԲՀ, 1973, թիւ 3, էջ 27-51), «Արտազի Հայկական Իշխանութիւնը եւ Ծործորի Դպրոցը» (ԲՄ, թիւ 11, 11, 1973, էջ 125-209), «Հայերը Հին Մոսկուայում եւ Մոսկուա Տանող Ճանապարհների Վրայ» (ԲՄ, թիւ 13, 1980, էջ 7-105), «LE REGISTRE D'UN MARCHAND ARMENIEN EN PERSE, EN INDE ET AU TIBET »(1682-1698). «Annales», P.5 1967, No. 2:
Առանձին հատորներով լոյս տեսած Լ. Խաչիկեանի աշխատասիրութիւնները՝ «Փոքր Հայքի Սոցիալական Շարժումների Պատմութիւնից», Դ. Դար (Երեւան, 1951), «ՋԴ. դարի Հայերէն Ձեռագրերի Յիշատակարաններ» (Երեւան, 1950), «ԺԵ. Դարի Հայերէն Ձեռագրերի Յիշատակարաններ», Ա. Հտր. (Երեւան, 1955), Բ. Հտր. (Երեւան, 1958), Գ. Հտր. (Երեւան, 1967), «Ցուցակ Ձեռագրաց Մաշտոցի Անուան Մատենադարանի», Ա. Հտր., (Երեւան, 1965), Բ. Հտր., (Երեւան, 1970) |հեղինակից՝ Աս. Մնացականեան|, «Յովհաննէս Քռնեցի, Յաղագս Քերականին» (Երեւան, 1977), «Յովհաննէս Տէր-Դաւթեան Ջուղացու Հաշուետումարը»(Երեւան, 1984) |հեղինակից՝ Յ. Դ. Փափազեան): Անոր գիրչին կը պատկանի նաեւ՝ «Հայաստանի Քաղաքական Վիճակը եւ Սոցիալտնտեսական Յարաբերութիւնները ԺԴ-ԺԵ. Դարերում» («Հայ Ժողովրդի Պատմութիւն», Ակադ. Հրատ., Դ. հտր., Երեւան, 1972, էջ 15-80) ուսումնասիրութիւնը:
Աղբիւրներ Խմբագրել
Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, Հատոր Ժ., Պէյրութ, 1984, էջ 354
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.