Հռովմէական թուանշաններ
Հռովմէական թուանշաններ՝ նշաններու համակարգ մըն է, որ կը գործածուէր Հին Հռովմի ատենը: Ներկայիս ունի խիստ սահմանափակ գործածութիւն:
Նշանները Խմբագրել
Թիւերը գրառելու համար կը կիրառուեն լատինական այբուբենի որոշ տառերու տեսքով նշաններ, որոնք ունեն իրենց արժէքները՝
.jpg)
| Նշան | I | V | X | L | C | D | M |
| Արժէքը | 1 | 5 | 10 | 50 | 100 | 500 | 1000 |
| Եունիքոտային կարգը | U+2160 | U+2164 | U+2169 | U+216C | U+216D | U+216E | U+216F |
Թիւերու Համակարգը Խմբագրել
Հռովմէական թիւերուն համակարգը ոչ դիրքային հաշուարկման համակարգ մըն է։ Թիւերը կը գրառուեն նշաններու կրկնութեան միջոցաւ՝ III=3, XX=20 եւ այլն։ Եթէ փոքր արժէքով նշանը մեծէն յետոյ է, ապա անոր կը գումարուէ, իսկ եթէ առաջ է, ապա՝ կը հանուէ՝ VII=5+2=7, CM=-100+1000=900 եւ այլն։
Տասնային հաշուարկման համակարգէն հռովմէականի տարբերութիւններէն մեկն այն է, որ տասնային համակարգի մէջ թիւերու մեծացմանը զուգահեռ աճում է ատոնք արտայայտող թուանշաններու քանակը՝ միանիշէն դառնալով երկնիշ, եռանիշ եւ այլն, իսկ հռովմէական համակարգին մէջ ատանկ չէ։ Զորօրինակ՝ քառանիշ 2015 թիւը հռովմեական թուանշաններով գրելիս անիկա կը ստանայ նույնպէս քառանիշ MMXV տեսքը, իսկ ահա անկէ զգալիորէն փոքր եռանիշ 847-ի հռովմէական DCCCXLVII գրառումը բաղկացած է ինը նիշերէն։
Եթե տասնային համակարգին մէջ թիւի գրառման ատենը կը գրուէ տասնային կարգերն արտայայտող թիւերու (տասնաւորներ, հարիւրաւորներ, հազարաւորներ եւ այլն) միայն առաջին թուանշանները, ապա հռովմէականի պարագային ատոնք կը գրուեն ամբողջութեամբ, զորօրինակ՝
- 3694=3000+600+90+4=MMMDCXCIV, MMM=3000, DC=600, XC=90, IV=4
Լատինագիր գրուածքներուն մէջ թիւերը տարբերակելու համար երբեմն անոնք վարէն եւ վերէն կը գծանշուեն Կաղապար:Overline
Կիրառութիւններ Խմբագրել
- Ողիմպիական խաղերու կարգաթիւերու համար, զորօրինակ՝ Ռիոյ տէ Ժանէյրոյի XXXI ողիմպիական խաղեր
- Ազատութեան արձանի վրայ բռնուած գիրքին 1776 թուականը գրուած է MDCCLXXVI:[1]
- Ռուսական մշակոյթին մաս կը կազմէ ամսուայ կարգահամարը հռովմէական նիշերով գրելու: