Մատթէոս Ծարեցի

Մատթէոս Ծարեցի;
Ծնած է	1590-ականներ
Ծննդավայր	Վայկունիք, Արցախ, Մեծ Հայք
Մահացած է	1661
Մահուան վայր	Ամսթերտամ, Հոլանտա, Հոլանտայի նահանգներու միացեալ հանրապետութիւն
Քաղաքացիութիւն	Հոլանտայի նահանգներու միացեալ հանրապետութիւն
Կրօնք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Մասնագիտութիւն	տպագրիչ, կղերական, հրատարակիչ

Մատթէոս Ծարեցի (1590-ականներ^[1], Վայկունիք, Արցախ, Մեծ Հայք^[1] - 1661^[1], Ամսթերտամ, Հոլանտա, Հոլանտայի նահանգներու միացեալ հանրապետութիւն^[2]^[1], հայ հոգեւորական եւ հրատարակիչ։ ԺԷ. դարու Ամսթերտամի հայկական տպագրութեան հիմնադիր։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է Արցախի Ծար գաւառին մէջ։

Էջմիածինի մէջ ծառայած է իբրեւ կաթողիկոսի քարտուղար։

1655-ին Յակոբ Ջուղայեցի կաթողիկոսը զինք գործուղած է Եւրոպա՝ տպարան մը հիմնելու եւ Աստուածաշունչը հայերէն տպագրելու նպատակով։ Սակայն ան խոչընդոտներու հանդիպած է։ Այնուհետեւ 1658-ին մեկնած է Նիտերլանտներ։ Նոյն տարին, 27 Նոյեմբեր-ին, պայմանագիր մը կնքած է նշանաւոր տառագիր Քրիսթոֆըր վան Տայկքն հետ, որ պատրաստած է հայկական տառատեսակներ։

Ծարեցի հրատարակութեան պատրաստած է «Յիսուս որդի» գրքոյկը, որուն աւելցուցած է նաեւ փոքրիկ յիշատակարան մը։ Սակայն մահացած է նախքան վերջինիս լոյս տեսնելը՝ 3 Յունուար 1661-ին^[3]։

Աճիւնը ամփոփուած է Ամսթըրտամի Աուտեքերք եկեղեցւոյ գերեզմանատունը։

Ծարեցիին գործը շարունակած է Ոսկան Երեւանցին, եւ 1666-ին առաջին անգամ հայերէն լեզուով տպագրուած է Աստուածաշունչը։

Ծարեցիին հիմնադրած տպարանը գործած է մինչեւ 1718։

Գրականութիւն Խմբագրել

Զարբհանալեան Գ., Պատմութիւն հայկական տպագրութեան, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1895։
Կարապետ եպս. Ամատունի, Ոսկան վրդ. երեւանցի եւ իր ժամանակը. Լուսաւոր էջ մը ԺԷ. դարուն հայ եկեղեցական պատմութենէն, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1975 (Հայագիտական մատենաշար «Բազմավէպ» թիւ 9)։
Հ. Սահակ Ճեմճեմեան, Հայ տպագրութիւնը եւ Հռոմ (ԺԷ. դար), Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1989 (Հայագիտական մատենաշար «Բազմավէպ» թիւ 29)։
Ն. Ա. Ոսկանեան, Ք. Ա. Կորկոտեան, Ա. Մ. Սաւալեան, Հայ գիրքը 1512-1800 թուականներուն. Հայ հնատիպ գիրքի մատենագիտութիւն, Երեւան, 1988։
Ռաֆայէլ Իշխանեան, Հայ գիրքի պատմութիւն, հատոր 1, Հայ տպագիր գիրքը 16-17-րդ դարերուն, Երեւան, 2012։
John A. Lane, The Diaspora of Armenian Printing 1512-2012, University of Amsterdam in collaboration with the Ministry of Culture of the Republic of Armenia.; Bilingual edition (August 2012). ISBN 9081926403

Աղբիւրներ Խմբագրել

Խարելթ Վերհուվեն, «Ամստերդամում հրատարակված առաջին հայերէն գիրքը», Ամսթըրտամի համալսարանի գրադարան, 2006 թ.։ Կաղապար:Nl

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան — Երևան: 1981. — հատոր 7. — է. 288.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123625363"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ECARTICO
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24694883"></a>
↑ Մատթէոս Ծառեցի

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1238720"_data-entity-id="Q123625363">[[:hy:s:Ինդեքս:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_7.djvu|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_1981._—_հատոր&nbsp;7._—_է.&nbsp;288.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123625363"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան — Երևան: 1981. — հատոր 7. — է. 288.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123625363"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q36570165"_data-entity-id="Q24694883">[https://www.vondel.humanities.uva.nl/ecartico/persons/37937_ECARTICO]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24694883"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ECARTICO
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24694883"></a>

[3] Մատթէոս Ծառեցի

[1]

[2]

[3]

Մատթէոս Ծարեցի
Ծնած է	1590-ականներ^[1]
Ծննդավայր	Վայկունիք, Արցախ, Մեծ Հայք^[1]
Մահացած է	1661^[1]
Մահուան վայր	Ամսթերտամ, Հոլանտա, Հոլանտայի նահանգներու միացեալ հանրապետութիւն^[2]^[1]
Քաղաքացիութիւն	Հոլանտայի նահանգներու միացեալ հանրապետութիւն
Կրօնք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի^[2]
Մասնագիտութիւն	տպագրիչ, կղերական, հրատարակիչ