Միքայէլ Վարանդեան

Միքայէլ Վարանդեան (1872[1], Շուշիի գաւառ, Ռուսական Կայսրութիւն - 22 Ապրիլ 1934(1934-04-22)[1], Մարսէյլ), գործիչ, խմբագիր եւ ղեկավար:

Միքայէլ Վարանդեան
Ծննդեան անուն հայ.՝ Միքայել Հովհաննիսյան
Ծնած է 1872[1]
Ծննդավայր Շուշիի գաւառ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է 22 Ապրիլ 1934(1934-04-22)[1]
Մահուան վայր Մարսէյլ
Քաղաքացիութիւն  Ռուսական Կայսրութիւն
 Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն
Ազգութիւն Հայ[2]
Կրօնք Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Ուսումնավայր Շուշիի Realni ուսումնարան
Ժընեւի համալսարան
Մասնագիտութիւն պատմաբան, հրապարակախօս, փիլիսոփայ, քաղաքական գործիչ
Աշխատավայր Դրօշակ
Հորիզոն
Մուրճ
Մշակ
Վարած պաշտօններ Հայաստանի դեսպան
Անդամութիւն Հայաստանի Հանրապետութեան պատուիրակութիւն
Կուսակցութիւն Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն
Ստորագրութիւն

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Բուն անունով Միքայէլ Յովհաննէսեան, ծնած է 1872-ին Ղարաբաղ, Վարանդա գաւառի Քեաթուկ գիւղը: Նիւթապէս ապահով ընտանիքի զաւակ էր ու բերուած էր Ղարաբաղի մայրաքաղաքը Շուշի, ուր աւարտած էր պետական երկրորդական վարժարանը: Բարձրագոյն կրթութիւնը ստանալու համար, կ'անցնի Ժընեւ, 1892-ին, նիւթական աջակցութեամբ իր մօրեղբօր՝ կովկասահայ յայտնի հարուստ Արամեանցի:

Շուտով կ'ազդուի այդ շրջանի գաղափարական շարժումերէն. Ժընեւի կը գտնուէին այտ ատենները Յովնան Դաւթեան, Վահան Տոտոմեանց, Սիմոն Շխեան եւ Ռոստոմ, իբրեւ Դրօշակի խմբագիր, նաեւ ուրիշներ: Վարանդեան յաճախ Գերմանեիա կ'երթար, լսելու համար իր սիրած բրոֆէսորներու դասախօսութիւնները: Ան սկսած էր գրել, Ego ծածկանունով, Մշակի եւ մուրճի մէջ:

1897-ին կ'աւարտէ համալսարանական շրջանը ու Վռամեանի առաջարկով, որ այդ ատեն Պուլկարիա կը գտնուէր, կ'երթայ Պալքան իբրեւ գործիչ: Չի կրնար հոն երկալ մնալ, մատնութեան հետեւանքով ռումէն կառավարութեան կողմէ կը հեռացուի երկիրէն:

Խմբագրութիւն Խմբագրել

1898 Մարտին, Վարանդեան կը ստանձնէ Դրօշակի խմբագրութիւնը, երբ Ռոստոմ եւ Վռամեան կը մեկնին Կովկաս, Դաշնակցութեան 2-րդ ընդհանուր ժողովին մասնակցելու համար: Այնուհետեւ, կարճ ընդհատումներով, ան կը մնայ Դրօշակի մէջ, մինչեւ առաջին համաշխարhային պատերազմը, իր հետ ունենալով ուրիշներ (Քրիստափոր, Ակնունի, Յովնան եւ այլն) ու երբեմն ալ մինակ: 1906-ին եւ 1915-ին, ոչ երկար ժամանակով, կ'անցնի Թիֆլիս, կը գտնուի Յառաջի եւ Հորիզոնի խմբագրութեան մէջ։ Իր կեանքի մէծ մասը կ'անցընէ արտասահմանի մէջ, իբրեւ գործիչ խմբագիր եւ ղեկավար:

Վարանդեան կը մասնակցի Հ.Յ.Դ Վիեննայի եւ ուրիշ ընդհանուր ժողովներու: Դրօշակի խմբագրի հանգամանքով՝ կ'անդամակցի Հ.Յ.Դ. Արեւմտեան Բիւրոյին: 1907էն սկսեալ դաշնակցութիւնը կը ներկայացնէ Ընկերվարական Միջազգայնականին մէջ, բարեկամական սերտ կապեր կը հաստատէ Ժոռէսի, Փրէսասէի, Ռնոտելի, կաուցկիի, Պէպէլի, Վանտերվելտի եւ ուրիշ եւրոպացի առաջաւոր դէմքերու հետ:

«Pro Armenia» պարբերականի ձեռնարկին մէջ, Վարանդեան կ'ըլլայ Քրիստափորի աջ բազուկը ու հայ դատի պաշտպանութեան կը լուծուի Ժոռէս, Վիքտոր Պէռար, Քլէմանսօ, Պերնշտայն, Պրանտէս եւ այլն: Վերջինները մամուլի էջերէն, խորհրդարաններու եւ հանրային բեմերէն արձագանգ կ'ըլլան հայկական հարցին: Հայաստանի Հանրապետութեան շրջանին կը մասնակցի Փարիզի պատուիրակութեան, կը գործակցի Պոլիս Նուպարի, որուն հանդէպ յարգանք ունէր: Կ'ընտրուի Հայաստանի խորհրդարանի անդամ ու կը նշանակուի դիւանագիտական ներկայացուցիղ Հռոմի մէջ:

Քաղաքական պայմաններու փոփոխութեամբ, հայ դատի հանդէպ անտարբեր վերաբերմունք ցոյց տուին ընկերվարական պարագլուխներ, որոնք իշխանութիւններու գլուխ անցած էին եւ Վարանդեանի ծանօթ բարեկամները եղած էին: Այս պարագային խորապէս կ'ազդէ իտէալիստ Վարանդեանին վրայ:

Վերջին տարիները բոլորովին տկարացած էր իր առողջութիւնը: Կը շարունակէր միշտ իր աշխատակցութիւնը դաշնակցական մամուլին: Իր մտերիմ ընկերոջ՝ Ահարոնեանի կաթուածը խորապէս կը ցնցէ Վարանդեանը: Ինք հրաւիրած էր Ահարոնեանը խօսելու Մարսէյլի Մշակոյթի օրուան հանդէսին եւ աչքին առջեւ կ'իյնայ ան, դեռ ճառը չաւարտած: Հարուածը ծանր կ'ըլլայ, հազիւ երկու ամիս վերջ ինքը եւս 1934 Ապրիլ 22-ին, երբ Մարսէյլ բարեկամի մը տունը ճաշի էր, կաթուած կ'ունենայ:

Երկեր Խմբագրել

  1. Հ.Յ.Դ Պատմութիւն, 536 էջ:
  2. Հայկական շարժման նախապատմութիւն, Ա. հատոր, Ժընեւ, 320 էջ:
  3. Հայկական շարժման նախապատմութիւն, Բ. հատոր, Ժընեւ, 288 էջ
  4. Մուրատ (Սեբաստացի ռազմիկին կեանքն ու գործը), Պոսթըն, 1931, 348 էջ:

Աղբիւր Խմբագրել

  • Յեղափոխական Դէմքեր Մտաւորականներ ու Հայդուկներ, Գաբրիէլ Լազեանի, 1990 Հալէպ:
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 https://armenianweekly.com/2016/02/12/mikael-varantian/
  2. Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'huiMaisons-Alfort: 2021. — P. 587. — ISBN 978-2-905686-93-0