Յովհաննէս Ե. Դրասխտանակերտցի
Յովհաննէս Ե․ Դրասխանակերտցի (840-ականներ[1], Քաղաքատեղի Դրասխանակերտ, Բենիամին[1] - 925[1], Վասպուրական, Մեծ Հայք), հայոց կաթողիկոս (898 - 929), պատմիչ եւ գրող, Մաշտոց Ա. Եղուարդեցի (897 - 898) կաթողիկոսի ազգական եւ աշակերտ։
| Յովհաննէս Ե. Դրասխտանակերտցի | |
|---|---|
| Ծնած է | 840-ականներ[1] |
| Ծննդավայր | Քաղաքատեղի Դրասխանակերտ, Բենիամին[1] |
| Մահացած է | 925[1] |
| Մահուան վայր | Վասպուրական, Մեծ Հայք |
| Ուսումնավայր | Սեւանավանք[1] |
| Մասնագիտութիւն | historiographer, հոգեւորական |
| Վարած պաշտօններ | Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս[1] |
Յովհաննէս Դրասխանակերտցին յայտնի է գլխաւորապէս իբրեւ պատմիչ։ Իր «Հայոց պատմութիւն» երկասիրութեան մէջ կը ներկայացնէ հնագոյն ժամանակներէն առ 920-ական թուականները երկարող իրադարձութիւնները։
Մինչեւ 9-րդ դարու կէսը ,պատմական նիւթը քաղած է Աստուածաշունչէն եւ զինք նախորդող պատմիչներու գործերէն, իսկ 9-րդ դարու երկրորդ կիսուն ու 10-րդ դարու առաջին քառորդի պատմութիւնը նկարագրած է իր տեսածով ու լսածով, հաղորդակից ու մասնակից ըլլալով իր ժամանակ կատարուած դէպքերուն։ Պատմութեան այդ մասին մէջ, որ աւելի կարեւոր է ու արժէքաւոր, Դրասխանակերտցին մանրամասն կը նկարագրէ հայ ժողովուրդի ծանր կացութիւնը արաբական լուծի տակ, մասնաւորապէս արաբ ոստիկաններ Եուսուֆի, Նսըրի, Ափշինի, Պշըրի յարձակումները Հայաստանի վրայ, 850-852 թթ. արաբական լուծի դէմ հայ ժողովուրդի մղած հերոսական ազատագրական պայքարը, Սմբատ Առաջինի նահատակութիւնը, հայ ժողովուրդի ազատութեան համար Աշոտ Երկաթի մղած պայքարը եւ այլն։ Դրասխանակերտցիի «Հայոց պատմութիւն»-ը աշխարհաբար թարգմանած է Գ.Բ. Թոսունեանը։
Դրասխանակերտցին գրած է նաեւ «Շարից հայրապետացն հայոց» աշխատութիւնը, ուր կը ներկայացնէ հայոց կաթողիկոսներու շարքը՝ սկսելով Բարթողիմէոսէն եւ Թադէոսէն եւ հասցնելով մինչեւ իր աթոռակալութիւնը։ Իւրաքանչիւր կաթողիկոսի վերաբերեալ կը հաղորդուի կենսագրական համառօտ տուեալներ։
Դրասխանակերտցիի նախորդողը եղած է Կաթողիկոս Մաշտոց Ա Եղուարդեցի, իսկ յաջորդողը՝ Կաթողիկոս Ստեփանոս Բ․ Ռշտունին։
Աշխատութիւններ եւ թարգմանութիւններ Խմբագրել
- Յովհաննէս կաթողիկոս Դրասխանակերտցի, Պատմութիւն Հայոց (Հայ մատենագրութեան թուանշային գրադարան)։
- Ованес Драсханакертци, “История Армении”, Перевод с древнеармянского М.О. Дарбинян-Меликян, Ереван, 1984г.
- Patriarche d'Arménie Jean VI, dit Jean Catholicos. Histoire D'Arménie.
Գրականութիւն Խմբագրել
- Սարգսյան Ա. Բ., Հովհաննես Դրասխանակերտցու «քերթողական արվեստի» շուրջ.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1981, № 2, էջ 164-177։
- Ա. Սարգիսեան, Յովհաննէս Դրասխանակերտցիի «Հայոց պատմութիւնը» եւ Մովսէս Խորենացին, Երեւան, 1991։