Պետրոս Ադամեան

Պետրոս Ադամեան;
Ծնած է	21 Դեկտեմբեր 1849
Ծննդավայր	Քարաքոյ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	4 Յունիս 1891 (41 տարեկանին)
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Մասնագիտութիւն	դերասան, բանաստեղծ, գեղանկարիչ, հասարակական գործիչ
Աշխատավայր	Արեւելեան Թատրոն

Պետրոս Հերոնիմոսի Ադամեան (21 Դեկտեմբեր 1849(1849-12-21)^[1]^[2], Քարաքոյ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն^[1]^[2] - 4 Յունիս 1891(1891-06-04)^[1]^[2], Կոստանդնուպոլիս^[1]^[2]^[3]), հայ մեծ դերասան, բանաստեղծ, գրող, նկարիչ եւ հասարակական գործիչ։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է Կ․ Պոլսոյ Ղալաթիա թաղին մէջ 1849-ին։ 8-9 տարեկանին զինք կ՛ուղարկեն թաղային վարժարան, սակայն Պետրոս չհետաքրքրուելով դպրոցով, 14 տարեականին կը սկսի այցելել Արեւելեան թատրոն։ Առաջին անգամ բեմ կը բարձրանայ, «Վիլհելմ Աշխարհակալ» գործին մէջ՝ սպայի մը դերով։ Այնքան ազդու կերպով կ՝արտասանէ, որ իր միակ ըսելիք «մեռիր դաւաճան» խօսքերը, մէկ անգամուան մէջ իրեն սպասած ապագայի վճիռը կ՛որոշեն։ Առաջին անգամ 1867-ին բեմ կը բարձրանայ, իբրեւ դերասան, խաղալով Ս․ Հէքիմեանի առաջնորդած դերը։ 1869-ին խաղալով Վարդովեանի խումբին մէջ, կ՛անցնի Ռուսիա՝ Նոր Նախիջեւան ու կու տայ շարք մը ներկայացումներ։ Այդտեղ լսելով, որ Կ․ Պոլսոյ հրդեհը լափած է իր հօր ինչքը՝ Պոլիս կը վերադառնայ։

1879-ին Տփղիսէն (Թիֆլիս) ստացած հրաւէրի համաձայն, Կովկաս կու գայ, ուր «Սէր Առանց Համարման» թատերախաղով հիմքը կը դնէ շարք մը ներկայացումներու։ Կարճ ժամանակի մէջ Ադամեանի անունն այնքան կ՝ընդհանրանայ, որ թատրոնը կը լեցուի ոչ միայն հայերով, այլ նա՛ւ օտարազգիներով։ 1880 եւ 1881-ի ամառները կ՝անցընէ Կովկասեան գաւառական հայ քաղաքներու մէջ, իսկ 1882-ին կ՝երթայ Ռուսիա եւ կը խաղայ Ն․ Նովկորոտ], Մոսկուայի եւ այլ քաղաքներու մէջ։ 1884-ին դերեր կը ստանձնէ Փեթերսպուրկի մէջ, ուր մեծ յաջողութիւն գտնելով կ՝այցելէ բազմաթիւ մեծ քաղաքներ։ Վերջապէս 1886-ին նորէն Տփղիս կը վերադառնայ, ուր խումբ կազմելով դարձեալ Ռուսիա կ՝երթայ, իսկ ձմրան թատերաշրջանին կը խաղայ Տփղիսի մէջ։ 1887-ին Պաթումի վրայով կրկին Ռուսիա կ՝երթայ այցելելով Կէրճ, Սիմֆերոպոլ, Թէոտոսիա եւ Օտեսա, իսկ 1888-ին Մոսկուա, Կազան եւ Կ․ Պոլիս, ուր նոյնպէս խումբ կազմելով կը սկսի խաղալ արդիական նոր թատրոնին մէջ։ Այնտեղի յաջողութիւններէն ոգեւորուած, 1889-ին կ՝անցնի Զմիւռնիա եւ շարք մը ներկայացումներ կու տայ, սակայն, այդտեղէն արդէն, հիւանդ Կ․ Պոլիս կը վերադառնայ։ 1890-ին բժիշկները կը յայտնեն, որ ան թոքախտ է։

Կ․ Պոլսոյ ռուս դեսպանը, որ Ադամեանին շատ կը յարգէր, այդ հիւանդութեան առաջքը առնելու համար, զայն կը տեղաւորէ ռուս Ս. Նիկողայոսեան հիւանդանոցին մէջ։ Սակայն, հակառակ տարուած ամենամեծ եւ լուրջ խնամքին՝ Ադամեանը չի բուժուիր եւ 2 Յունիս 1891-ին կը մահանայ Կ․ Պոլսոյ մէջ։

Բեմական գործունէութիւն Խմբագրել

3 Դեկտեմբեր 1888-ին կը տօնուի Ադամեանի բեմական գործունէութեան 25 ամեայ յոբելեանը^[4]։ Ադամեան շատ անգամ խաղցած էր ռուս եւ այլազգի դերասաններու հետ, իր դերը խաղալով հայերէն կամ ֆրանսերէն եւ փորձած էր նոյնիսկ ռուսերէն խաղալ, սակայն չէր յաջողած։ Պետրոս Ադամեան ե՛ւ նկարիչ էր, ե՛ւ բանաստեղծ, եւ վիպասան, լեզուաբան, քննադատ եւ այլն։ Ան խաղցած էր զանազան դերեր՝ Համլէթ, Քին, Քօրրատօ, Օթելլօ, Ուրիէլ Աքոսթա, Լիր, Նարցիս եւ այլ դերեր։

1961-ին Պետրոս Ադամեանի անունով մկրտուեցաւ Հալէպի Բարեգործականի Հայ երիտասարդաց ընկերակցութեան թատերախումբը^[5]:

Գրական վաստակ Խմբագրել

Շէքսպիր եւ իր Համլէթ ողբերգութիւնը, տպուած 1887
Նամակներ առ Սանտրօ եւ Բարեաւ մնաք իմ յոյսեր, տպուած 1894
Անկոչ հիւր (վիպակ, տպուած հանդէս գրականութեան եւ պատմութեան մէջ, 1888)

Անոր մնացած գրուածքներու մէկ մասը հաւաքուած է «Քերթուածք Եւ Թարգմանութիւնը» գիրքին մէջ, Վենետիկ։ 1896։

Ծանօթագրութիւն Խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ «Պետրոս Ադաման»։ matyan.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-08-15-ին։ արտագրուած է՝ 2019-10-10
↑ «Յունիսի 3-ին մահացել է Պետրոս Ադամեանը»։ lurer.com։ արտագրուած է՝ 2019-10-10
↑ «ԳԱՂՈՒԹԷ-ԳԱՂՈՒԹ»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2011-12-15։ արտագրուած է՝ 2019-10-10

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[3] «Պետրոս Ադաման»։ matyan.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-08-15-ին։ արտագրուած է՝ 2019-10-10

[4] «Յունիսի 3-ին մահացել է Պետրոս Ադամեանը»։ lurer.com։ արտագրուած է՝ 2019-10-10

[5] «ԳԱՂՈՒԹԷ-ԳԱՂՈՒԹ»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2011-12-15։ արտագրուած է՝ 2019-10-10

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Պետրոս Ադամեան

Ծնած է	21 Դեկտեմբեր 1849(1849-12-21)^[1]^[2]
Ծննդավայր	Քարաքոյ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն^[1]^[2]
Մահացած է	4 Յունիս 1891(1891-06-04)^[1]^[2] (41 տարեկանին)
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս^[1]^[2]
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ^[1]
Մասնագիտութիւն	դերասան, բանաստեղծ, գեղանկարիչ, հասարակական գործիչ
Աշխատավայր	Արեւելեան Թատրոն^[1]^[2]