Վաչական Սարգսեան

Վաչական Ատիպեկ Սարգսեան (25 Մայիս 1951(1951-05-25), Նորաշէն, Սևանի շրջան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), գրող, թարգմանիչ, հրատարակիչ, խմբագիր, «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթի գլխաւոր խմբագիր: Գրական կեղծանունը՝ ՎԱՍ: Հայաստանի գրողներու միութեան անդամ 2007 թուականէն:

Վաչական Սարգսեան
Ծնած է	25 Մայիս 1951(1951-05-25) (72 տարեկան)
Ծննդավայր	Նորաշէն, Սևանի շրջան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն  Հայաստան
Ուսումնավայր	Երեւանի Պետական Համալսարան Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոց
Մասնագիտութիւն	թարգմանիչ, հրապարակախօս, Խմբագիր, գրագէտ
Աշխատավայր	Հայերէնի բարձրագոյն խորհուրդ 9-րդ հրաշալիք? Արմենակոբ?
Վարած պաշտօններ	գլխաւոր խմբագիր
Անդամութիւն	Հայաստանի Գրողներու Միութիւն
Կայքէջ	vachagan.am

Կենսագրութիւն

Վաչական Ա. Սարգսեանը ծնած է 25 Մայիս 1951-ին, Սեւանի շրջանի (Գեղարքունիք) Նորաշէն գիւղին մէջ:

1974 թուականին աւարտած է Երեւանի Պետական Համալսարանի կիրառական թուաբանութեան դպրոցը: 1978-ին աւարտած է Երեւանի Պետական Համալսարանի ՀՄՖ-ի թղթակցութեան բաժինը: 1978-1980 թուականներուն ուսանած է Կոմիտասի անուան երաժշտանոցի ՀՄՖ-ի գրաբարի բաժինին մէջ:

1979-1995 թուականներուն աշխատած է «Լոյս» հրատարակչութեան մէջ որպէս խմբագիր, այնուհետեւ (1985-էն)՝ գլխաւոր խմբագիրի տեղակալ:

1979-1981 թուականներուն ծառայած է խորհրդային բանակին մէջ որպէս աւագ տեղապահ:

1989-1994 թուականներուն աշխատած է Հանրապետական ուսումնամեթոտական կեդրոնին մէջ որպէս «Ուսում» հրատարակչութեան պետ: Զուգահեռ աշխատած է Լեզուի պետական տեսչութեան մէջ։ 1994-էն մինչեւ այսօր ԼՊՏ «Լեզուագէտ» ՊՓԲԸ-ի տնօրէնն է: 1994-1999 թուականներուն եղած է ՀՀ կառավարութեանը առընթեր Լեզուի պետական տեսչութեան Հայերէնի բարձրագոյն խորհուրդի անդամ:

1994 թուականին հիմնադրած է եւ մինչեւ օրս կը հրատարակէհայերէնին, հայ պատմութեան ու մշակույթին նուիրուած «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթը: 1996 թուականէն հիմնադրած է եւ Հանրային հեռատեսիլի կայանէն առաջին ալիքով կը վարէ «9-րդ հրաշալիք» հեղինակային հեռատեսիլի խաղը: 2001 թուականէն Հայաստանի հանրային ձայնասփիւռի «Սթերէօ սթուտիա» ռատիօկայանով, իսկ 2002 թուականէն նաեւ «Արմենակոբ» հեռատեսիլի ընկերութեան ուղիղ եթերով կը վարէ «Զարմանահրաշ հայերէն» հաղորդաշարը:

2007 թուականին ընտրուած է Հայաստանի գրողներու միութեան անդամ:

Ամուսնացած է, ունի երեք երեխայ եւ չորս թոռ:

Ստեղծագործական Ուղի

Ուսանողական տարիներէն հանրապետական մամուլին մէջ հրատարակած է բանաստեղծութիւններ, յօդուածներ, երգիծական ոճի ստեղծագործութիւններ: Խմբագրած է գիրքեր, թարգմանած է տասնեակէ մը աւելի գիտական, գիտագեղարուեստական գիրքեր: Հայերէնին նուիրուած բազմաթիւ գիրքերու, ձեռնարկներու, դասագիրքերու հեղինակ է: Վաչական Ա. Սարգսեանի «Այբբենարանը» 1998 թուականէն առ այսօր կը գործածուի հանրապետութեան դպրոցներուն մէջ։ 2005-ին լոյս տեսաւ անոր «Հայերէնի դասագիրքը»՝ դարձեալ առաջին դասարանի համար, այնուհետեւ հրատարակուեցան անոր «Մայրենի-1», «Մայրենի-2», «Մայրենի-3», «Մայրենի-4» դասագիրքերը (վերջին երեքը՝ համահեղինակութեամբ), որոնք արդէն մի քանի տարիէ կը գործածուին հանրակրթական դպրոցին մէջ։ Ան նաեւ համահեղինակ է հանրակրթական դպրոցին մէջ օգտագործուող «Մաթեմատիկա-1», «Մաթեմատիկա-2», «Մաթեմատիկա-4» դասագիրքերու: Անոր «Հայ-ռուսերէն դարձուածաբանական պատկերագիր բառարանը», «Խաղագիրքեր» մատենաշարը հայոց լեզուի նրբութիւններու ներկայացումներ են: Վ. Ա. Սարգսեանի «Անցողիկ Յաւերժութիւն», «Այս Տխրութիւնը Ես Չեմ Յօրինած», «Օրը՝ Ինչպէս Որ Տեսայ» ժողովածուներուն մէջ զետեղուած են բանաստեղծութիւններ, պատմուածքներ, միտքեր, երգիծանք, հրապարակախօսական յօդուածներ, գրական նմանակումներ եւ այլն: Թարգմանական գիրքերէն են՝ Ռոպերթ Ալենի «Ինչպէս Փրկել Երկիրը», Վիքթոր Պորուլիայի «Միջուկային Գրոհ», Վ. Սիբրուկի «Ռոպերթ Վուտ» գիտագեղարուեստական գիրքերը:

2011-ի Մարտին, Վաչական Սարգսեանի ծննդեան 60-ամեակի առթիւ, լոյս տեսած է «Ներկայություն»ը՝ Վաչական Ա. Սարգսեան Կենսամատենագիտութիւն 60» գիրքը (կազմողներ՝ Պելլա Դաւթեան, Հրանդ Վարդանեան), որ կ'ամփոփէ անոր գործունէութեան ողջ կենսամատենագիտութիւնը, գիրքերու եւ այլ հրատարակութիւններու ամփոփագիրեր եւ գրախօսութիւններ անոր ստեղծագործութիւններու մասին: Ըստ այդ գիրքին՝ մինչեւ 2011-ի Մարտ Վաչական Սարգսեանի հեղինակութեամբ եւ համահեղինակութեամբ լոյս տեսած է 48 գիրք եւ դասագիրք (եւս 9 գիրք կը պատրաստուի տպագրութեան), 29 դիդակտիկ պարագայ եւ ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ, թարգմանական 10 գիրք:

Աշխատանքներ

Գեղարուեստական

• Պատկերագիր այբուբեն, Մանկական պատկերազարդ քառատողեր (1998)
• Օրեր եւ Սէր- Բանաստեղծութիւններ (1999)
• Անցողիկ Յաւերժութիւն (2001)
• Այս Տխրութիւնը Ես Չեմ Յօրինել- Հրապարակախօսութիւն, բանաստեղծութիւններ, երգիծանք, ասոյթներ (2003)
• Արարման 9-րդ օրը- Հրապարակախօսութիւն, բանաստեղծութիւններ, երգիծանք, ասոյթներ (2005)
• Մենախօսութիւն երկուսով: Վիպակ (2008)
• Օրը՝ Ինչպէս Որ Տեսայ- Հրապարակախօսութիւն, բանաստեղծութիւններ, երգիծանք, ասոյթներ (2008)
• Պատկերագիր այբուբեն- Մանկական բանաստեղծութիւններ (2000, 2005, 2008)
• Երկրաչափութիւն մանուկներու համար (2010, համահեղինակ)
• Հանելուկներ. պատասխանները՝ նկարներուն մէջ (չափածոյ հանելուկներ փոքրերու համար) (2011)
• Ասոյթներ յամենայն դէպս (2011)
• Զուարթ տրամաբանութիւն (չափածոյ խնդիրներ երեխաներու համար) (2011, համահեղինակ)
• Երկու Հեքիաթ (2011)
• Ժամանակը Աչքերու Վրայ (2011)
• Երգող այբուբեն (2012)
• Բանաստեղծութիւններ- Ժողովածու (2013)
• Արմանք-զարմանք այբբենական ընթերցարան (2013)
• Ի լուր եւ ի տես- Հրապարակախօսական մանրապատումներ, յօդուածներ, երգիծապատումներ (2014)
• Մեծ գիրք փոքրերու համար- Մանկական բանաստեղծութիւններ, պատմուածքներ, զուարճալիքներ: (կը պատրաստուի հրատարակութեան)

Դասագիրքեր

• Այբբենարան- Դասագիրք տասնամեայ հանրակրթական դպրոցներու համար (1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005)
• Այբբենարան- Դասագիրք հանրակրթական տասներկուամեայ դպրոցներու համար (2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012)
• Հայերէնի դասագիրք-1- Դասագիրք հանրակրթական դպրոցներու համար- Առաջին դասարան (2005, 2006)
• Մայրենի-1 (2007)
• Մայրենի-2 (2007, 2010, համահեղինակ)
• Մայրենի-3 (2008, 2011, համահեղինակ)
• Մայրենի-4 (2009, 2012, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-1 (1-ին մաս) (2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-1 (2-րդ մաս) (2006, 2009, 2012, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-2 (2007, 2010, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-4 (2009, 2012, համահեղինակ)
• Տեղեկագիտութիւն- Դասագիրք հանրակրթական դպրոցներու համար, 2-րդ դասարան (2011, համահեղինակ)

Գիտահանրամատչելի

• Հայոց լեզուի դարձուածքներ նկարներով- Դարձուածքներու հայ-ռուսերէն պատկերազարդ բառարան (1989)
• Խաղագիրք-1- Լեզուատրամաբանական հետաքրքրաշարժ, զուարճալի հեղինակային առաջադրանքներ (1996)
• Խաղագիրք-2- Լեզուատրամաբանական հետաքրքրաշարժ, զուարճալի հեղինակային առաջադրանքներ, նկարազարդ առածներ, դարձուածքներ, խնդուկներ եւ այլն (1999)
• Նկարելուկները հայերէնին մէջ- Ձեռնարկ: Կ'ընդգրկէ հեղինակային 1000 նկարելուկ (ռեբուս), ատոնց կազմման սկզբունքները, պատմութիւնը, դասակարգումը եւ տեսակները (2001, համահեղինակ)
• Հայկական խաչբառ- Լեզուատրամաբանական խրախճանականներ (2002, համահեղինակ)
• Իրաւական ուղեցոյց երիտասարդներու համար (2004, վերաշարադրանքի, նկարներու մտայղացման, ձեւանմուշի հեղինակ)
• Հայերէնը ափի մէջ: Ստուգաբանությունների, լեզվական նրբությունների ու զարմանալի իրողութիւններու շտեմարան- Օտար եւ հայ մեծերու շուրջ 300 ասոյթ հայերէնի մասին (2005)
• Եղծ դոկտորաց- Գիրքին մէջ կը բացայայտուի գիտական աշխարհի կեղծիք մը (2004)
• Նկարազարդ դարձուածաբանական բառարան (2013)
• Կախարդական մասնիկներ. խաղ մեծերու եւ փոքրերու համար (2015)

Գիտամեթոտական

• Հայերէնի դասագիրք-1- Մեթոտական ուղեցոյց (2006)
• Մայրենի-1- Մեթոտական ուղեցոյց (2006)
• Մաթեմատիկա-1- Մեթոտական ուղեցոյց (2006, համահեղինակ)
• Այբբենարան- Ուսուցիչի ձեռնարկ (2006)
• Մայրենի-2- Մեթոտական ձեռնարկ (2007, համահեղինակ)
• Մայրենի-2 - 4- Ուսուցիչի ձեռնարկ (2007, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-2- Մեթոտական ուղեցոյց (2007, համահեղինակ)
• Մայրենի-3- Մեթոտական ձեռնարկ (2008, համահեղինակ)
• Մայրենի-4- Մեթոտական ձեռնարկ (2009, համահեղինակ)
• Մայրենի-3- Պաստառներու լրակազմ (ուղեցոյց) (2009, համահեղինակ)
• Մայրենի-4- Պաստառներու լրակազմ (ուղեցոյց) (2009, համահեղինակ)
• «Խաղ ԵՒ ուսուցում- Խաղային արուեստագիտութեան կիրառումը տարրական դպրոցին մէջ- Լեզուատրամաբանական առաջադրանքներ (Մենագրութիւն)» (2012)

Դիդակտիկ Պարագաներ

• Պատկերագիրք- Հայերէն տառերու պատկերային իւրօրինակ ներկայացումներ (2007)
• «Զարմանահրաշ խորանարդիկներ» (2008)
• Ուսումնական պաստառներ- Մայրենի լեզու (առաջին, երկրորդ, երրորդ, չորրորդ դասարաններ) (2008, 2009, համահեղինակ)
• Մաշտոցի բանակը (2002) (Տպագրուած է Հալէպի մէջ)
• Հայերէն տառերու պատկերային իւրօրինակ ներկայացումներ օրացոյցներու տեսքով (1994, 1999, 2001, 2005)
• «Այբբենարանի» աշխատանքային տետրեր (գրատետրեր 1, 2, 3)
• «Մայրենի-1», աշխատանքային տետր
• «Մայրենի-2», աշխատանքային տետր (գրատետր 1, 2)
• «Մայրենի-3», աշխատանքային տետր (գրատետր 1, 2)
• «Մայրենի-4», աշխատանքային տետր (գրատետր 1, 2)
• Գրատետրեր «Ամառային ղօղանջներ» (1-4-րդ դասարաններու համար)
• «Խաղագիրք-1 մանուկներու համար» (1-ին դասարան)
• «Խաղագիրք-2 մանուկներու համար» (2-րդ դասարան)
• «Մաթեմատիկա-1», աշխատանքային տետր (1, 2)
• «Մաթեմատիկա-2», աշխատանքային տետր (1, 2)
• Տեղեկագիտություն: աշխատանքային տետր, 2-րդ դասարան (2011, համահեղինակ)

Հեռատեսիլի Եւ Ռադիոյի Հաղորդաշարեր

• «9-րդ հրաշալիք» հեղինակային հեռուստախաղ՝ նուիրուած հայոց լեզուին, հայ պատմութեանն ու մշակոյթին: Հանրային հեռատեսիլի առաջին ալիք (1995-2000)
• «Զարմանահրաշ հայերէն» հեղինակային հեռուստաշար՝ նուիրուած հայոց լեզուին, հայ պատմութեանն ու մշակոյթին: Հանրային ռատիօ, «Սթերէօ-սթուտիա», «Արմենակոբ» հեռատեսիլի ընկերութիւն (2000-2005)

Պարգեւներ

• «Մայրենի լեզուի օրուան կապակցութեամբ եւ հայերէնի զարգացման գործին մէջ ունեցած վաստակի համար» 18 Փետրուար 2006-ին պարգեւատրուած է Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետի շնորհակալագիրով:
• «Մայրենիի անաղարտութեան պահպանման եւ զարգացման գործին մէջ ունեցած ուշագրաւ հրապարակումներու համար» պարգեւատրուած է ՀՀ ԿԳՆ Լեզուի պետական տեսչութեան պատուոգիրով:
• 4 Յուլիս 2014-ին «կրթութեան եւ գիտութեան ոլորտին մէջ ներդրած մեծագոյն աւանդին համար եւ Հայաստանի գրողներու միութեան հիմնադրման 80-ամեակի կապակցութեամբ» պարգեւատրուած է ՀՀ կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան ոսկէ յուշամետալով:

Գրականութիւն

• Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով). – Հայկական հանրագիտարան, 2007, 740 էջ: 2-րդ հատոր, էջ 421-422
• Ներկայութիւն: Վաչական Ա. Սարգսեան: Կենսամատենագիտութիւն 60 (կազմողներ՝ Պելլա Դաւթեան, Հրանդ Վարդանեան).– «9-րդ հրաշալիք», 2011, 224 էջ:

Արտաքին Յղումներ

• Հարցազրոյց կրթամշակութային թեմաներով
• Վաչական Սարգսեանի յօդուածը տարրական կրթութեան մասին
• Հարցազրոյց լեզուական թեմաներով
• Յօդուած լեզուական թեմաներով
• Հարցազրոյց՝ նուիրուած 60-ամեակին
• «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթի 15-ամեակին նուիրուած հարցազրոյց
• Գրախօսութիւն Վաչական Սարգսեանի «Երկրաչափութիւն մանուկներու համար» գիրքին մասին
• Հեռատեսիլի հարցազրոյց «Երեւան» հեռատեսիլի ընկերութեան եթերով (տեսանիւթ)
• Հեռատեսիլի հարցազրոյց «Երեւան» հեռատեսիլի ընկերութեան եթերով (տեսանիւթ)
• Վաչական Սարգսեանի ասոյթները «Գրանիշ» կայքէջին վրայ Archived 2011-10-12 at the Wayback Machine.