Տմիթրի Կեսայեանց

Տմիթրի Գագիկի Կեսաեանց (18 Յունիս, 1931, Երեւան, Հայաստան - 1 Յունուար, 2001, Երեւան, ՀՀ), հայ կինոբեմադրիչ, սցենարիստ, փաստագրական, կարճատեւ, երկարատեւ եւ այլ ժանրերու ֆիլմերու հեղինակ։

Տմիթրի Կեսայեանց
Պատկեր:Dima kesayants-dir.jpg
Ծնած է 18 Յունիս, 1931
Ծննդավայր Երեւան, Հայաստան
Մահացած է 1 Յունուար, 2001
Մահուան վայր Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն  Հայաստան
Ազգութիւն Հայաստան Հայաստան
Ուսումնավայր Մոսկուայի Գերասիմովի անուան շարժապատկերի հիմնարկ
Մասնագիտութիւն Կինոբեմադրիչ, սենարիստ

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Տմիթրի Կեսաեանց, ծնած է 1931 թուականին Երեւանի մէջ՝ Կարսէն արտագաղթած ազնուականներու ընտանիքի մէջ։ Հօր կողմի նախնիները ստիպուած էին իրենց իրական Բագրատունի ազգանունը փոխել Կեսաեանցի, որպէսզի խուսափին պոլշեւիկներու ճնշումներէն։ Այնուամենայնիւ ԽՍՀՄ ներքին գործերու ժողովրդական կոմիսարիատը (ՆԳԺԿ) իմացաւ ընտանիքի ազնուական արմատներուն մասին եւ երբ Տմիթրին 12 տարեկան էր, ընտանիքը աքսորուեցաւ Սիպիր։ 1949 թուականին Կեսաեանցը վերադարձաւ Հայաստան։ Աքսորի դժուար ժամանակաշրջանին նուիրուած է Կեսաեանցի վերջին սցենարը՝ «Աստծոյ պատիժը», որուն հիման վրայ այդպէս ալ ֆիլմ չնկարահանուեցաւ։

1950 թուականին Տմիթրի Կեսաեանցը աւարտեց մանկավարժական ուսումնարանը, իսկ 1954 թուականին դարձաւ Պատանի հանդիսատեսի թատրոնի դերասան։ 1957 թուականին ընդունուեցաւ ՎԳԻԿ-ի բեմադրիչի բաժինը՝ Գրիգորի Կոզինցեւի արուեստանոց։ Հիմնարկը աւարտելէ ետք վերադարձաւ Երեւան եւ մինչեւ կեանքի վերջը աշխատեցաւ Հայֆիլմ կինոստուդիայի մէջ, ինչպէս նաեւ կը դասաւանդէր Երեւանի Խ․ Աբովեանի անուան պետական մանկավարժական հիմնարկին մէջ։

Ասպարէզ Խմբագրել

Կեսաեանցի առաջին իսկ ֆիլմերը բախեցան խորհրդային սուր գրաքննութեան։ «Ինքնաշարժը» կարճամետրաժ ֆիլմը խիստ կրճատուեցաւ եւ արդիւնքի չցուցադրուեցաւ։ Յաջորդ՝ «Մարդն Օլիմպոսէն» ֆիլմը, ցուցադրուեցաւ սահմանափակ թիւով կինոթատրոններու մէջ։ Տարիներ շարունակ գրաքննութիւնը կը մերժէր անոր սցենարները եւ ֆիլմերը։ Սակայն հակառակ անոր մասնագիտական բոլոր դժուարութիւններուն՝ Կեսաեանցին յաջողեցաւ նկարահանել շարք մը ֆիլմեր, որոնք դասուեցան հայկական կինեմատոգրաֆի դասական գործերու շարքին։ Անոնց թիցին մէջ էին՝ «Տէրն ու ծառան» (1962), «Զինուորն ու փիղը» (1978), «Տանիքի ինքնաշարժը» (1980), «Հեծեալը, որուն կ՝ըսպասեն» (1984), «Անիծուածները» (1991)։ Վերջին ֆիլմը հայկական կինեմատոգրաֆի պատմութեան մէջ դարձաւ ամենադիտուածը։

Յիշատակ Խմբագրել

  • 2011 թուականին Տմիթրի Կեսաեանցի 80-ամեակը հանդիսաւոր նշուեցաւ Երեւանի միջազգային «Ոսկէ ծիրան» կինոփառատոնին մէջ անոր ֆիլմերու ցուցադրմամբ, ինչպէս նաեւ «Կինոաշուն» փառատոնի շրջանակներուն մէջ հոբելեանական երեկոյի կազմակերպմամբ[1]։
  • Մէկ տարի ետք, «Կինոաշուն 2012» փառատոնի ժամանակ ներկայացուեցան գիրքեր՝ նուիրուած Դ․ Կեսաեանցին[2]։
  • 2013 թուականին կինոբեմադրիչ Ալէն Մենուան, որ ժամանակին սորուած էր Դ․ Կեսաեանցի մօտ, նկարահանեց «Տմիթրի Կեսաեանց․ Առաջին ծանոթութիւնը․․․» փաստագրական ֆիլմը[3]։

Ֆիլմագրութիւն Խմբագրել

Բեմադրիչ Խմբագրել

Տարեթիւ Ֆիլմ
1962 Տէրն ու ծառան
1964 Երեւանի ատոմային կեդրոնը
1966 Ինքնաշարժ
1967 Բարի լոյս
1968 Իմ հարազատ քաղաք
1969 Չախ-Չախ թագաւորը
1969 Սիրոյ խոստովանութիւն
1970 Կրակոց սահմանի վրա
1972 Հաւերժութեան երգը
1974 Մարդն «Օլիմպոսէն»
1975 Ներշնչանք
1977 Զինուորն ու փիղը
1980 Մեր պապերու քայլերգը
1983 Հրդեհ
1984 Հեծեալը, որուն կ՝ըսպասէին
1987 Պատրանք
1991 Անիծուածները
1993 Աղետ
1995 Հաղթանակի օրը

Սենարիստ Խմբագրել

Տարեթիւ Ֆիլմ
1993 Աղետ
1984 Հեծեալը, որուն կ՝ըսպասէին
1980 Տանիքի ինքնաշարժը
1977 Զինուորն ու փիղը
1975 Ներշնչանք
1969 Չախ-Չախ թագաւորը
1966 Ինքնաշարժը

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

Արտաքին յղումներ Խմբագրել