Ստեփանոս Տարօնեցի Ասողիկ

Ստեփանոս Ասողիկ, յայտնի է նաեւ որպէս Ստեփանոս Տարոնեցի, 11-րդ դարու հայ պատմիչ։ Սարգիս կաթողիկոսի հրամանով գրած է Տիեզերական պատմութիւն երկը, որ բաղկացած է երեք գիրքերէ:

Առաջին երկու գիրքերուն մէջ կը ներկայացնէ Հայաստանի պատմութիւնը աշխարհի պատմութեան մէջ՝ սկսած հին ժամանակներէն մինչեւ 9-րդ դարու կէսերը։ Օգտուած է հայ եւ օտար աղբիւրներէ՝ Աստուածաշունչէն, Եվսեբիոս Կեսարացի, Մովսես Խորենացիի գործերէն, եւ այլն։ Նաեւ արժէքաւոր է «Տիեզերական պատմութեան» երրորդ գիրքը, ուր ներկայացուած են 885-1004 թուականներու

պատմական անցքերը։ Յայտնի է նաեւ որպէս աշխարհագրագետ։

Գործեր եւ թարգմանութիւններ

• Ստեփանոսի Տարօնեցւոյ Ասողկան Պատմութիւն տիեզերական, երկրորդ տպագրութիւն, աշխատութեամբ Ստ. Մալխասեանցի, Ս. Պետերբուրգ, 1885։
• Ստեփանոս Տարօնեցի, Տիեզերական պատմութիւն (բնագիրը Գուրգէն Մանուկեանի),- «Մատենագիրք Հայոց», ԺԵ հատոր, Ժ դար, Գիրք Բ, Անթիլիաս, 2011, էջ 619-830։
• Etienne Açogh'ig de Daron, Histoire universelle. (ֆրանսերէն)
• Всеобщая история Степ'аноса Таронского, Асох'ика по прозванию, писателя XI столетия, пер. Н. Эмина, М. 1864. (ռուսերէն)

Գրականութիւն

• Նորայր Ն. Բիւզանտացի, Տեղեկութիւն ի գիրս Պատմութեան Ստեփանոսի Տարօնեցւոյ Ասողիկ կոչեցելոյ, Մոսկուա, 1889։
• Աբգարյան Գ. Վ., Կարծեցյալ Ստեփանոս Տարոնացին նույն ինքը Ստեփանոս Տարոնացի Ասողիկն է.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1962, № 1, էջ 210-225։
• Քոլանջյան Ս. Ստեփանոս Տարոնեցի (Ասողիկ),- Հայ մշակույթի նշանավոր գործիչներ (V-XVIII դարեր), Երեւան, 1976, էջ 185-192։
• Մաթեւոսյան Ա. Ս., Ստեփանոս Տարոնացի Ասողիկը եւ Անանիա Շիրակացու «Քննիկոնը».- «Պատմա-բանասիրական հանդես«, 1986, № 3 էջ 125-133։
• ASOŁIK (ENCYCLOPÆDIA IRANICA)