Դիցաբանական Անուններ

Դիցաբանական Անուններ, (Յոյն-Լատին աստուածներ)

Դիցաբանական Անուններ (Այբբենական Կարգով)

Ա - A

Անուն	Այլ Լեզուով	Բացատրութիւն
Ակատէս	Achates	Հաւատարիմ բարեկամ Ենէասի՝ Վիրգիլիոսի Ենէականին մէջ։ Իր անունը ներկայիս կը գործածուի ակնարկելու համար մէկուն, որ միշտ կ’ընկերանայ ուրիշի մը՝ առանց երբեք բաժնուելու անկէ:
Ախերոն	Acheron	Որդի երկնքի եւ երկրի. Արամազդ զայն փոխեց դժոխային գետի մը, ուրկէ ոչ ոք կրնար անցնիլ երկու անգամ:
Աքիլլէս	Achilles	Իլիականի նշանաւոր հերոսներէն մին: Իր մայրը՝ Թետիս, զայն լուացած էր Ստիւքս գետին մէջ եւ անոր ամբողջ մարմինը՝ բացի կրունկէն, անխոցելի դարձուցած: Աքիլլէս իր կրունկէն վիրաւորուեցաւ Տրովադայի պատերազմին մէջ ու մեռաւ: ՙԱքիլլէսի կրունկ՚ բացատրութիւնը կը գործածուի գրականութեան մէջ:
Ատոնիս	Adonis	Գեղատեսիլ պատանի մը, զոր գորովագին կը սիրէր Աստղիկ չաստուածուհին: Վարազ մը Ատոնիսը սպաննած ըլլալով, Աստղիկ փոխեց զայն անիմոն ծաղիկին:
Ենէաս	Aeneas	Ենէականի հերոսներէն մէկը, որդի Անքիսէսի եւ Աստղկան:
Ասկղեպիոս	Aesculapius	Բժշկութեան աստուած եւ որդի Ապողոնի։ Կայծակնահար սպաննուելով Արամազդէն, անոր հայրը զայն փոխեց համաստեղութեան մը:
Ագամեմնոն	Agamemnon	Հրամանատար՝ յունական բանակին Տրովադայի պատերազմի ատեն:
Այաս, Էյաս	Ajax	Որդի Տեղամոնի։ Աքիլլէսէն ետք ամէնաքաջ մարտիկը՝ Տրովադայի պատերազմին մէջ:
Ալբիոն	Albion	Նեպթոնի որդին, որ թագաւորութիւն մը հիմնեց Բրիտանիոյ մէջ։ Այս աւանդութեան շնորհիւ, Անգլիա կը կոչուի նաեւ Ալբիոն («Հպարտ Ալբիոն»):
Աղկեստէ	Alceste	Դուստր Պեղիասի եւ կին Ադմիտի, որուն սիրոյն զոհեց իր անձը, բայց Հերակլէս ազատեց զայն դժոխքէն եւ դարձուց իր ամուսինը:
Ամփիոն	Amphion	Որդի Արամազդի եւ Անտիպէի: Իր տաւիղին ձայնով շինեց Թեբէի պարիսպները: Ինք եւ իր եղբայրը՝ Զեթէս, գուսանական գործիքներու հնարիչները կը համարուին:
Ամփիտրիտէ	Amphitrite	Ծովու աստուածուհի, դուստր Ովկիանու եւ Թետիսի, կին Նեպթոնի:
Անդրոմաքէ	Andromaque	Հեկտորի կին։ Իլիականին մէջ Անդրոմաքէ կը ներկայացուի որպէս ամուսնական սիրոյ խորհրդանշանը:
Անդրոմիդէ	Andromeda	Եթովպիոյ Կեփէոս թագաւորին դուստրը, որ ինքզինք Հերայէն աւելի գեղեցիկ դաւանելով՝ Պոսիդոնի հրամանով նետուեցաւ ծովային նահանգի մը առջեւ, բայց Պերսէոս փրկեց զայն ճիւաղէն եւ ամուսնացաւ անոր հետ:
Անտիգոնէ	Antigone	Դուստր Եդիպոսի: Անտիգոնէ որպէս ուղեցոյց ծառայեց իր կոյր հօր, որուն համար ճանչցուած է իբրեւ որդիական գորովի տիպար:
Ափրոտիթէ	Aphrodite	Սիրոյ աստուածուհին:
Ապողոն	Apollo	Որդի Արամազդի եւ Լատոնայի, աստուած՝ երաժշտութեան, բանաստեղծութեան, ճարտասանութեան, բժշկութեան եւ գեղարուեստից:
Արաքնէ	Arachne	Լիւդացի Իգմոնի աղջիկը, զոր Աթենաս փոխակերպեց սարդի, որովհետեւ համարձակած էր իրեն հետ մրցիլ գորգ հիւսելու մէջ։
Արգոս	Argus	Արեսդորի որդի, որ հարիւր աչք ունէր եւ կը հսկէր հովի վրայ։ Քնանալու ատեն իր յիսուն աչքերը բաց կը մնային: Հերմէս իր սրինգով զայն քնացուց բոլորովին եւ կտրեց անոր գլուխը: Այնուհետեւ Արգոսի աչքերը փոխադրուեցան սիրամարգի պոչին վրայ:
Արիադնէ	Ariadne	Դուստր Մինովայ արքային՝ Կրետէի, ուր Աթէնքցիք՝ որպէս հարկ, տարեկան եօթը աղջիկ եւ եօթը մանչ կը ղրկէին, զորս կը լափէր Մինոտաւրոս: Թեսէոս, մէկը այս զոհերէն, գութն ու սէրը շարժելով Արիադնէի՝ անկէ ստացաւ կծիկ մը չուան, որ զինք լաբիւրինթոսէն դուրս առաջնորդեց: Այսպէս ազատեցաւ Թեսէոս եւ ամուսնացաւ Արիադնէի հետ:
Արիոն	Arion	Մետիմնացի քնարերգակ բանաստեղծ մը, որ Իտալիա ճամբորդած միջոցին ինկաւ անգութ նաւազներու ձեռքը, բայց ազատեցաւ մահէն շնորհիւ թլփիններու, որոնք հրապուրուած էին իր սրինգով:
Արտեմիս	Artemis	Յոյն աստուածուհի, որ կը համապատասխանէ հռոմէացիներու Դիանային:
Ատալանտա	Atalanta	Իշխանուհի Սիրոսի (Սքիրօ): Յայտարարած էր թէ վազելու մէջ զինք գերազանցողը միայն կրնայ իրեն հետ ամուսնանալ: Այդ բախտը վիճակեցաւ Հիպոմինէոսի:
Աթենաս, Աթենա	Athena	Հելլենական աստուածուհի իմաստութեան: Կը համապատասխանէ հռոմէացիներու Միներվային:
Ատլաս	Atlas	Տիտան մը եւ թագաւոր Մաւրիտանիոյ: Ան կրցաւ երկիրը առնել իր ուսերուն վրայ եւ փոխուեցաւ լերան:
Արորա, Օրորա	Aurora	Արշալոյս, աստուած առաւօտեան:

Բ - B - Պ

Անուն	Այլ Լեզուով	Բացատրութիւն
Բագոս	Bacchus	Որդի Արամազդի եւ Սեմեդէի եւ աստուած գինիի ու գինովներու:
Պելոնա	Bellona	Աստուածուհի պատերազմի եւ քոյր Հրատի:
Բելոս, Բել	Belus	Որդի Նեպդոնի եւ Լիբիայի, Ասորեստանի առաջին թագաւորներէն մին, որուն աստուածային պաշտամունք կը մատուցուէր:
Բորէաս	Boreas	Աստուած հիւսիսային քամիի:
Բուսիրիս	Busiris	Որդի Նեպդոնի եւ Լիբիայի, եգիպտական բռնակալ մը եւ հրէշային ճիւաղ մը, որ մարդու միսով կը սնուցանէր իր ձին: Սպաննուեցաւ Հերակլի կողմէ:

Գ - C - Կ

Անուն	Այլ Լեզուով	Բացատրութիւն
Կադմոս	Cadmus	Որդի փիւնիկեցիներու Ագենոր թագաւորին, հիմնադիր Թեբէ քաղաքին եւ հնարիչ յունական այբուբենի տասնվեց տառերուն:
Կամիլլա	Camilla	Հռչակաւոր թագուհի մը, որ արգիլեց Ենէասը իտալական ցամաք ելլելէ:
Կասանդրա	Cassandra	Դուստր Պրիտմի եւ Հեկուրայի: Ապողոն շնորհած էր իրեն գուշակութեան ձիրք:
Կաստոր	Castor	Որդի Արամազդի եւ Լեդայի, իր եղբօր Պողիդոկիսի՝ (Pollux) հետ փոխուեցաւ համաստեղութեան մը:
Կեկրոպս	Cecrops	Ընչեղ Եգիպտացի մը, որ հիմը դրաւ Աթէնքի եւ եղաւ անոր առաջին թագաւորը: Անիկա հաստատեց ամուսնութիւնը, զոհերը եւ բագինները:
Կենտաւրոսք	Centaurs	Թեսալիոյ բնիկներ, որոնք կէս մարդ եւ կէս ձի էին եւ պարտուեցան Թեսէոսէն:
Կերբերոս	Cerberus	Պղուտոնի եռագլուխ շունը, որ կը հսկէր դժոխքի դրան: Հերակլէս նուաճեց զայն եւ հեռացուց դժոխքի դռնէն:
Կերէս	Ceres	Դուստր Սադուռնոսի եւ Կիւրեղէի, աստուածուհի արմտեաց, հունձքի եւ ծաղիկներու: Կը համապատասխանէ յունական Դեմետրէին:
Գարոն	Charon	Դժոխքին մակուկավարը, որ նաւով մը մարդոց հոգիները կ'անցընէր Ստիւքս եւ Աքերոն գետերէն:
Գարիբդիս	Charybdis	Անյագ կին մը, զոր Արամազդ փոխեց վտանգաւոր ծովածոցի մը՝ Սիկիլիոյ ափին մօտ:
Գիրոն	Chiron	Սադուռնոսի եւ Փիլիրայի որդին, կենտաւրոս մը եւ ուսուցիչ Աքիլլէսի: Քիրոն բնագիտութիւն սորվեցուց Ասկղեպիոսին եւ աստեղագիտութիւն՝ Հերակլէսին:
Կիրկէ	Circe	Նշանաւոր հմայիչ մը, որ կարապի կը փոխէր Ոդիսեւսի ընկերները:
Կղիով, Քլիօ	Clio	Մուսա մը:
Կղիտեմնեստրա	Clytemnestra	Աղամեմնոնի անհաւատարիմ կինը: Սպաննուեցաւ իր որդւոյն ձեռքով:
Կոմոս	Comus	Աստուած՝ անառակութեան, կերուխումի եւ զուարթութեան:
Կրոկոս	Crocus	Երիտասարդ մը, որ հրապուրուեցաւ յաւերժահարսէ մը եւ փոխուեցաւ համանուն ծաղիկին (քըրքմածաղիկ):
Կրեսոս	Clytemnestra	Թագաւոր Լիւդիոյ, ամէնահարուստ մարդը իր ժամանակին:
Կուպիտոն	Cupid	Որդի՝ Հրատի եւ Աստղկան, աստուած սիրոյ:
Կիկղոպայք	Cyclopes	Միականի ճիւաղներ, որոնք նախաբնիկները կը կարծուէին Սիկիլիոյ:

Դ - D - Տ

Անուն	Այլ Լեզուով	Բացատրութիւն
Դետաղոս	Daedalus	Հնարիմաց արուեստագէտ եւ արհեստաւոր, որ հնարեց զանազան գործիքներ:
Դանայեանք	Danaides	Դանայոսի, Արգոսի թագաւորին յիսուն աղջիկները, որոնք,բացի Հիպերմնեստրայէն, սպաննեցին իրենց ամուսինները առագաստի գիշերը եւ դատապարտուեցան ջուր քաշելու խորունկ հորէ մը եւ լեցնել ծակոտկէն տակառի մը մէջ։ «Դանայեան տակառ»ը կը գործածուի գրականութեան մէջ:
Դափնէ	Daphne	Դուստր Պինէա գետին: Փոխուեցաւ սարդենիի:
Դեյարին	Dejarina, Dejarine	Հերակլէսի կինը, որ կամաւորապէս վերջ դրաւ կեանքին, որովհետեւ անգիտակցաբար պատճառ եղած էր իր ամուսնոյն մահուան: Նեսոս Կենտաւրոսը չարամտօրէն թունաւոր շապիկ մը ղրկեց Հերակլէսի՝ Դեյարինի միջոցաւ: Հերակլէս այդ շապիկը հագնելով մատնուեցաւ անլուր տանջանքներու, որոնցմէ ազատելու համար կամովին այրեց ինքզինք:
Դեմետրէ	Demeter	Յունաց մօտ աստուածուհի արմտեաց, հունձքերու եւ ծաղիկներու: Կը համապատասխանէ Հռոմէական Կերէսին:
Դեւկալիոն	Deocalion	Որդի Պրոմէթէոսի, թագաւոր Թեսալիոյ: Դեւկալիոն եւ իր կինը ընդհանուր ջրհեղեղէ մը ազատելով, կրկին բազմամարդեցին աշխարհը:
Տիանա	Diana	Դուստր Արամազդի եւ Լատոնայի, աստուածուհի որսորդութեան, պարկեշտութեան եւ ամուսնութեան:
Դիդէ	Dido	Թաքուհի Կարքեդոնի, դուստր Բելոսի եւ կին Սիքէոսի: Դիդէ շինեց Կարքեդոն քաղաքը եւ ըստ Վերգելիոսի՝ հիւրընկալեց Ենէասը եւ անոր մեկնելէն ետքը անձնասպան եղաւ:
Դիոմիդէս	Diomedes	Որդի Տիդէոսի: Մեծ համբաւ շինեց Տրովադայի պատերազմին մէջ:
Դիոնիսոս	Dionysus	Յոյն աստուածութիւն, համապատասխան Բագոսի:
Դրիադէս	Dryades	Յաւերժահարսեր, որոնք կը նախագահէին անտառներուն:

Ե- E - Է

Անուն	Այլ Լեզուով	Բացատրութիւն
Էքօ	Echo	Յաւերժահարս մը, զոր ժայռի փոխեց Հերա, իրեն տհաճութիւն պատճառած ըլլալուն համար եւ դատապարտեց կրկնելու վերջին բառերը անոնց, որոնք հարցում կ'ուղղէին իրեն:
Ելեքտրա	Electra	Ագամեմնոնի եւ Կղետեմնեսդրայի դուստրը, որ համոզեց եղբօրը՝ իրենց հօրը մահուան վրէժը լուծելու իրենց մօրմէն:
Ելուզիա, Ելուզեան հովիտ	Elysium	Անդրշիրիմեան երանաւէտ բնակավայր արդարներու:
Ենդիւմիոն	Endymion	Գեղանի եւ միշտ քնացող հովիւ մը, որուն սիրահարած էր լուսինը:
Եպէոս	Epeus	Արուեստագէտ մը, որ շինեց Տրովադայի պատերազմի նշանաւոր ձին:
Երատո	Erato	Մուսա՝ քնարական եւ սիրային բանաստեղծութեան:
Երեբոս	Erebus	Որդի Քաոսի եւ Նոքսի, դժոխային աստուածութիւն մը եւ դժոխային գետ մը:
Երոս	Eros	Տես Կուպիտոն (Cupid):
Եւրիդիկէ	Eurydice	Կին Որփէոսի, սպաննուեցաւ սողունի մը կողմէ իր ամուսնութեան օրը:
Եւտերպէ	Euterpe	Մուսա երաժշտութեան:

Ֆ - F - Փ

Անուն	Այլ Լեզուով	Բացատրութիւն
Փատէս	Fates	Հաւաքական անուն երեք աստուածութեանց, որոնցմէ կախուած էր մարդկային ցեղի ծնունդն ու կեանքը:
Ֆլորա	Flora	Աստուածուհի ծաղիկներու եւ պարտէզներու: