Ուիքիփետիա

Ազատ հանրագիտարան, որ կրնայ խմբագրուիլ ոեւէ անհատի կողմէ։

Ներկայիս ունինք 7591 արեւմտահայերէն յօդուած։

Ամսուան Յօդուածը

Մարոքի դրօշը

Մարոք (արաբերէն՝ المغرب), Ափրիկէի հիւսիս-արեւմուտքը գտնուող երկիր։ Մակերեւոյթը լեռնային է, ուր կը գերակշռեն միջին բարձրութեան լեռներն ու սարաւանդները։ Հարաւ-արեւմուտքէն դէպի հիւսիս-արեւելք կը գտնուի Աթլասի լեռնային համակարգը՝ Բարձր Աթլաս (առաւելագոյն բարձրութիւնը՝ 4165 մ, Թուբքալ լեռ), Միջին Աթլաս, Անդիաթլաս։ Ատլանտեան ափին կան դաշտավայրեր (Գարպ, Ապտա, Սուս), հիւսիս-արեւմուտքէն Մարոքեան Մեսետայի հարթավայրերը եւ սարաւանդները, հիւսիս-արեւելքի մէջ՝ մեծ գոգաւորութիւններով Ալճերա-Մարոքեան Մեսետան (1000–1200 մ.)։ Աթլասէն հարաւ տարածուած սարաւանդները Սահարայի մէջ կը վերածուին քարքարոտ հարթավայրերու։

1952-ին Մարոքի քաղաքներուն մէջ տեղի կ'ունենան հակագաղութային զանգուածային ելոյթներ եւ ընդհարումներ զօրքերուն հետ։ 1953-ի Օգոստոսին ֆրանսացիները գահընկեց կ'ընեն եւ երկրէն կ'արտաքսեն սուլթանը։ Երկրին մէջ կը ծաւալի զինուած դիմադրութիւն մը։ Ֆրանսական իշխանութիւնները Նոյեմբեր 1955-ին ստիպուած կը վերադարձնեն սուլթանը։ 2 Մարտ, 1956-ին Մարոք անկախ կը հռչակուի։ Ապրիլ 1956-ին սպանական գօտիին խնամակալութիւնը կը վերացուի, 29 Հոկտեմբերին։ 1 Յունուար 1957-ին Տանժեր կը մտնէ Մարոքի կազմին մէջ։ Նոյեմբեր 1956-ին Մարոք կը ներառուի ՄԱԿ-ի մէջ։ Անկախութեան նուաճումէն ետք (1957-ին) թագաւոր Մուհամմէտ Ե. (նոյն Սիտի Մուհամմէտ պըն Եուսուֆ) կը հռչակէ երկրին ազգային վերածնունդի, ազգային տնտեսութիւն ստեղծելու եւ օտարերկրեայ դրամատիրական տիրութիւններու տնտեսական եւ քաղաքական կախուածութենէն ազատելու ընթացք մը։ Աւելին⇒

Արդեօք Գիտէ՞ք

...որ միայն այս քաղաքը 3 անգամ դարձած է Ողիմպիական խաղերու մայրաքաղաք։
...որ Ուրարտուի թագաւորներէն մէկը Ն.Ք. 9-րդ դարու վերջը եւ 8-րդ դարու սկիզբը կառուցած է մօտ 80 քմ երկարութեամբ ջրանցք։
...որ Երեւանի այս յուշարձանը վեց անգամ փոխած է իր գտնուելու տեղը, մինչեւ տեղադրուիլը ներկայիս վայրին մէջ։
...որ Արցախեան ազատամարտին մասնակցութիւն ունեցած է Երեւանի տարբեր դպրոցներու 9-10-րդ դասարանի աշակերտներէն կազմաւորուած ջոկատ։
...որ Սոչիի 2014-ի Ձմեռնային Ողիմպիական խաղերու կազմակերպման համար ծախսուած է մօտ 214 միլիառ ռուսական ռուպլի։
...որ տիեզերք ուղարկուած իտալական առաջին արբանեակի ծրագրի ղեկավարը հայազգի գիտնական Տիգրան Շիրինեանը եղած է։

Նախագիծեր

Ի՞նչ է Ուիքիփետիան

Ուիքիփետիան ազատ բովանդակութիւն ունեցող, անվճար եւ բազմալեզու առցանց հանրագիտարանային նախագիծ է, որ կը հովանաւորուի Ուիքիմետիա Հիմնադրամին կողմէ։

Ուիքիփետիա անունը կազմուած է «Ուիքի» բառէն (համագործակցաբար կայքէջեր ստեղծելու յատկացուած գործիքի անուն, ինչպէս նաեւ՝ հաուայեան լեզուով «արագ» բառը) եւ յունարէն «էնսիքլոփետիա» (հանրագիտարան) բառին «փետիա» մասէն։

Ուիքիփետիա նախագիծը ստեղծուած է 2001-ի Յունուարին, Ճիմմի Ուէյլզի եւ Լէրի Սէնկըրի կողմէ։ Հանրագիտարանը կը պատկանի Ուիքիմետիա Բարեգործական Հիմնադրամին, որ նուիրատուութիւններէ գոյացած հասոյթը կը յատկացնէ Ուիքիփետիայի եւ այլ քոյր նախագիծերու զարգացման։ Հանրագիտարանին երեսուն միլիոնէ աւելի յօդուածները, որոնց շարքին՝ 7500-է աւելի արեւմտահայերէնով յօդուածները ստեղծուած են կամաւոր խմբագիրներու կողմէ։

1 Ապրիլ 2019-էն սկսեալ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիան ունի իր առանձին հարթակը։

Ամսուան Իրադարձութիւնները

Թուրքիոյ խորհրդարանի պատգամաւոր հայազգի Կարօ Փայլանը Թուրքիոյ խորհրդարանին մէջ հանդէս եկաւ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման վերաբերեալ յայտարարութեամբ Թուրքիոյ 2020 պետական պիւտճէի նախագիծի քննարկումներու ժամանակ: «Նախքան 1915 թուականը այս հողերու վրայ հայեր կը բնակէին եւ այս երկրի իւրաքանչիւր հինգէն մէկը հայ էր, իսկ եթէ հիմա հաւաքուինք մէկ մարզադաշտ իսկ կարող չենք լեցնել: Տեղի ունեցաւ մեծ աղէտ, որը, դժբախտաբար, 104 տարիէ ի վեր կը ժխտենք ուրացման քաղաքականութեամբ, կը մերժենք խօսիլ այդ մասին: Եթէ այս աշխարհի մէջ կայ խորհրդարան մը, ուրտեղ այս մասին պէտք է խօսուի, Թուրքիոյի Ազգային Մեծ Ժողովն է, որովհետեւ մենք ալ այս հողերու զաւակներն ենք», յայտարարեց Փայլանը:
Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Ներկայացուցչական Տունը (Ամերիկայի Գոնկրէսը) 29 Հոկտեմբերին վաւերացուց բանաձեւ մը ընդունելով Հայոց Ցեղասպանութիւնը 405 դեր, 11 դէմ ու 3 ձեռնպահ քուէարկութեամբ։
27 Հոկտեմբեր 2019-ին, ամերիկեան «Տելթա Ֆորս»-ի Սուրիոյ Իտլիպի շրջանին մէջ կատարած Պարիշայի յարձակումին ժամանակ, զինեալ ահաբեկչական խմբաւորման՝ Իսլամական պետութեան առաջնորդ եւ ինքնակոչ խալիֆայ Ապու Պաքր Ալ Պաղտատին անձնասպան եղած է նախքան ձերբակալուիլը ամերիկեան ներխուժող ուժերուն կողմէ։ Յարձակումին հետեւանքով 9 մեռեալ արձանագրուած է, անոնց մէջ ըլլալով Պաղտատիի կիներն ու զաւակները։
Հոկտեմբեր 2019-ին «Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութիւն»ը մեծ հանդիսութեամբ տօնեց իր հիմնադրութեան 100-ամեակը։ Ընկերակցութիւնը կը գործէ 24 երկիրներու սփիւռքահայ օճախներու մէջ ինչպէս նաեւ Հայաստանի ու Արցախի մէջ մաս կազմելով 1846-ին հիմնուած Հայ Աւետարանական Եկեղեցւոյ կառոյցներուն։
Հայաստանի Ակնալիճ բնակավայրին մէջ բացումը կատարուեցաւ Quba Mere Diwane տաճարին, դառնալով աշխարհի ամենամեծ եզիտի կրօնական տաճարը։ Եօթ գմբէթաւոր տաճարը կ՜ընգգրկէ եզիտի գլխաւոր աղօթատեղին, եզիտի կրօնական սեմինար մը եւ եզիտի պատմութեան նուիրուած թանգարան մը։ Հայաստանի մէջ կ՜ապրին մօտ 35,000 եզիտիներ։