Ուիքիփետիա

Ազատ հանրագիտարան, որ կրնայ խմբագրուիլ ոեւէ անհատի կողմէ։

Ներկայիս ունինք 7645 արեւմտահայերէն յօդուած։

Ամսուան Յօդուածը

Աթէնք

Աթէնք (յուն․՝ Αθήνα), Յունաստանի մայրաքաղաքը՝ 1834-էն ի վեր։

Կը գտնուի Կեդրոնական Յունաստանի Ատտիկէ շրջանին մէջ, Սարոնիքոս Ծոցի ափին՝ Փիրէա նաւահանգիստէն շուրջ տասը քիլոմեթր դէպի հիւսիս - արեւելք։ Աշխարհի ամենահին քաղաքներէն է։ Փաստագրուած աղբիւրները կը հասնին մինչեւ Ք․ա․ 3200 թուական։

Հին Աթէնքը, Աքրոփոլի ժայռին վրայ բնակելի վայր մըն էր։ Ք․ա․ 6-րդ դարուն հզօր քաղաք-պետութեան մը կը վերածուի, եւ նաւահանգիստին զուգահեռ կը զարգանայ նախ՝ Ֆալիրոն, ապա Փիրէան։ Դասական շրջանին, արուեստի, ուսման եւ փիլիսոփայութեան կեդրոն կը հանդիսանայ։ Հոն կը հիմնուին Պղատոնի Կաճառը եւ Արիստոտէլի Բարձրագոյն Վարժարանը։ Աթէնքը ժողովրդավարութեան ծննդավայրը կը համարուի, իսկ Յունաստանը՝ արեւմտեան քաղաքակրթութեան բնօրրանը։

Ժամանակակից Աթէնքը, Յունաստանի քաղաքական, տնտեսական, ճարտարարուեստական կեանքի կեդրոն է։ Աթէնքի Քաղաքային Տարածաշրջանին (ինչպէս յաճախ կ'որակուի Ատտիկէի Շրջանը, բնակչութեան թիւը ըստ 2011-ի մարդահամարին՝ 4․100․000-էն աւելի է, եւ կը գրաւէ Եւրոպայի 7-րդ դիրքը։ Մայրաքաղաքը կ'ընդգրկէ Ատտիկէի Մարզէն չորս վարչական միաւորներ՝ Կեդրոնական Աթէնք, Հիւսիսային Աթէնք, Հարաւային Աթէնք եւ Արեւմտեան Աթէնք։ Անոր շուրջը կը գտնուին Փիրէայի Շրջանային Միաւորը, նաեւ մաս մը Արեւելեան եւ Արեւմտեան Ատտիկէի Շրջանային Միաւորներէն Աւելին⇒

Արդեօք Գիտէ՞ք

...որ 1819-ին ԱՄՆ-ն Սպանիայէն գնած է Ֆլորիտան 5 միլիոն ԱՄՆ տոլարով:
...որ հին Հայաստանի մէջ աղբիւրները եղած են պաշտամունքի առարկայ:
...որ Առողջական ապահովագրական ընկերութիւնները հրաժարած են ապահովագրել Ճեքի Չան աշխարհահռչակ դերասանին:
...որ ափրիկեան այս պետութեան անուանումը թարգմանաբար կը նշանակէ «ջայլամներու տարածք»:
...որ առաջին հանրագիտարանը փորձած է ստեղծել Պղատոնի զարմիկը Սփեֆսիփոս Աթէնքի մէջ մօտ Ք․ա․ 370-ին:
...որ Հայաստանի Ազատագրութեան Հայ Գաղտնի Բանակը ունեցած է «Երկաթէ Շերեփ» անունով ամսագիր մը:

Նախագիծեր

Ի՞նչ է Ուիքիփետիան

Ուիքիփետիան ազատ բովանդակութիւն ունեցող, անվճար եւ բազմալեզու առցանց հանրագիտարանային նախագիծ է, որ կը հովանաւորուի Ուիքիմետիա Հիմնադրամին կողմէ։

Ուիքիփետիա անունը կազմուած է «Ուիքի» բառէն (համագործակցաբար կայքէջեր ստեղծելու յատկացուած գործիքի անուն, ինչպէս նաեւ՝ հաուայեան լեզուով «արագ» բառը) եւ յունարէն «էնսիքլոփետիա» (հանրագիտարան) բառին «փետիա» մասէն։

Ուիքիփետիա նախագիծը ստեղծուած է 2001-ի Յունուարին, Ճիմմի Ուէյլզի եւ Լէրի Սէնկըրի կողմէ։ Հանրագիտարանը կը պատկանի Ուիքիմետիա Բարեգործական Հիմնադրամին, որ նուիրատուութիւններէ գոյացած հասոյթը կը յատկացնէ Ուիքիփետիայի եւ այլ քոյր նախագիծերու զարգացման։ Հանրագիտարանին երեսուն միլիոնէ աւելի յօդուածները, որոնց շարքին՝ 7500-է աւելի արեւմտահայերէնով յօդուածները ստեղծուած են կամաւոր խմբագիրներու կողմէ։

1 Ապրիլ 2019-էն սկսեալ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիան ունի իր առանձին հարթակը։

Ամսուան Իրադարձութիւնները

Դեկտեմբեր 11-ին Գերշ. Տ. Սահակ Եպս. Մաշալեանը ընտրուեցաւ Կոստանդնուպոլսոյ Հայոց նոր Պատրիարք ստանալով 119 կարելի քուէներէ 102-ը: Յուլիս 2019-ին, Սահակ եպիսկոպոսը, որպէս Պատրիարքական տեղապահ ընտրուած էր Պատրիարք Տէր Մեսրոպ Բ. Մութաֆեանի մահուամբ Նուիրապետական Աթոռի թափուր մնալու պատճառով։
Երկարատեւ հիւանդութենէ ետք մահացած է աշխարհահռչակ աստղագէտ, «Քորնել» համալսարանի պատուոյ դասախօս, Հայաստանի Գիտութիւններու ազգային ակադեմիոյ անդամ եւ Հայ աստղագիտական ընկերութեան համանախագահ Երուանդ Թէրզեան։
Ըստ Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային վիճակագրական ծառայութեան, Հայաստանի բնակչութեան թուաքանակը 1990 թուականէն մինչեւ 2019 թուականի տարեսկիզբը աստիճանաբար նուազած է կազմելով մտահոգիչ երեւոյթ: Եթէ 1992 թուականի տարեսկիզբին Հայաստանի մշտական բնակչութեան թիւը կազմած էր 3,633,300, ապա արդէն 2016 թուականէն սկսեալ թիւը 3 միլիոնի շեմէն վար իջած է արդէն հասնելով 2,998,600 մարդու:
Այս տարի կը սկսին Երեւանի Հանրապետութեան հրապարակի տակ գտնուող պատմական շերտի բացման եւ այն թանգարանային հատուածի վերածելու աշխատանքները հրապարակը դառցնելու շատ աւելի տեսարժան վայր: Հին Երեւան քաղաքը վերականգնելու այլ նոր հնարաւորութիւններ եւս կը քննարկուին մասնագէտներու կողմէ:
Հայաստանի «Հիւսիս-Հարաւ» շինարարական ծրագրի մեկնարկէն 6 տարի անց ճանապարհի միայն մէկ հատուածը պատրաստ է՝ բաժին թիւ մէկը: Անոր երկարութիւնը 31 քիլոմեթր է: Վերջին 6 տարին աւելի քան 550 քիլոմեթր ճանապարհէն միայն այդ հատուածը շահագործման յանձնուած է: Այս ժամանակահատուածին պէտք է աւարտած ըլլար ամբողջ ճանապարհի շինարարութիւնը: