Շարժում (մեքենագիտութիւն)

Շարժում, մեքենագիտութեան մարզին մէջ մարմնի մը կամ նիւթական կէտերու տեղափոխումն է անշարժ կէտի մը վերաբերեալ, տարածքին մէջ եւ ժամանակի ընթացքին: Շարժագիտութիւն (ֆր.՝ cinématique) եւ ոյժագիտութիւն (ֆր.՝ dynamique) յատկապէս շարժումները կ՛ուսումնասիրեն:

Շարժում մը կը սահմանուի իր շաւիղով եւ իր արագութեան փոփոխութիւններով: Զոր օրինակ,

շրջագիծ հաւասարաչափ շարժում մը, կէտի մը շարժումն է, որուն շաւիղը շրջագիծ մը կը գծէ, եւ արագութիւնը հաստատ արժէք ունի:

Յարաբերական եւ բացարձակ շարժում

Նիւթոնեան մեքենագիտութեան մէջ, շարժումը կը նկարագրուի տուեալ համակարգի մը վերաբերեալ (այսինքն տարածք եւ իր կենդրոն),

Բացարձակ շարժում՝, անշարժ կամ հաստատ համակարգի վերաբերեալ, տեղական փոփոխութիւն
Յարաբերական շարժում՝, որեւէ համակարգի վերաբերեալ

Բացարձակ շարժման գաղափարը կը դադրի գործադրուելէ Հենրի Փուանքարէի (ֆր.՝ Henri Poincaré) աշխատանքէն ի վեր («Լa science et l’hypothèse», 1902)^[1] եւ մասնաւորապէս Ալպերթ Այնշթայնի յարաբերականութեան սկզբունքէն ի վեր:

Հիմնական շաւիղներ^[2]

Պարզ շաւիղներ

Ուղղագիծ (Ֆր.՝ Rectiligne) շարժում, շաւիղը շիտակ գիծ է
Շրջագիծ կամ թաւալական շարժում - շաւիղը աղեղ կամ շրջանակ կը գծէ
Կորագիծ (Ֆր.՝ Curviligne) շարժում, որեւէ շաւիղ

Բարդ շաւիղներ կամ բաղադրեալ շարժումներ

Թրթռում, ծածանում (ֆր.՝ vibratoire) : մարմնի մը շարժումը իր հաւասարակշռութեան կէտին մէկ կողմէն միւսը անցնելով
Բոլորածեւ, բոլորահետ կամ բոլորակահետ շարժում (ֆր.՝ cycloïdal^[3])
Պրաունեան շարժում (ֆր.՝ brownien) : պատահական շարժում, վիճակագրական եւ թուաբանական օրէնքներով կը նկարագրուի
Թերատաձեւ շարժում (ֆր.՝elliptique), շրջագիծ շարժման ընդհանրացում
Զուգորդական շարժում (ֆր.՝parabolique)
Պարուրաձեւ hélicoïdal շարժում, ուղղագիծ եւ թաւալական շարժումի մը արդիւնքը

Շարժումի արագութիւն

Հաւասարաչափ շարժում, երբ արագութիւնը հաստատ արժէք ունի
Դանդաղող շարժում, երբ արագութեան արժէքը ժամանակի ընթացքին կը նուազի
Արագացող շարժում, երբ արագութեան արժէքը ժամանակի ընթացքին կը բարձրանայ
Փոփոխական շարժում, երբ արագութեան արժէքը ժամանակի ընթացքին կը փոխուի:

Ծանօթագրութիւններ

↑ Poincaré, Henri (1854-1912), La science et l'hypothèse, 1902, Éd. de la Bohème (Rueil-Malmaison), Gallica (bnf.fr), « Il n'y a pas d'espace absolu et nous ne concevons que des mouvements relatifs ; cependant on énonce le plus souvent les faits mécaniques comme s'il y avait un espace absolu auquel on pourrait les rapporter. » (p. 113)
↑ Եղիշէ Գաֆտանճեան, Բովանդակութիւն գիտութեանց եւ արուեստից, որ է բնական, բարոյական, պատմական, ուսումնական ու արուեստական գիտելեաց համառօտ նկարագիրը, Մխիթարեանց տպարան, Վիեննա, 1861
↑ Dictionnaire des Arts, des Sciences et des Lettres, P. Emanuel Dr. Kaciuni - cycloïde (nayiri.com)

[1] Poincaré, Henri (1854-1912), La science et l'hypothèse, 1902, Éd. de la Bohème (Rueil-Malmaison), Gallica (bnf.fr), « Il n'y a pas d'espace absolu et nous ne concevons que des mouvements relatifs ; cependant on énonce le plus souvent les faits mécaniques comme s'il y avait un espace absolu auquel on pourrait les rapporter. » (p. 113)

[2] Եղիշէ Գաֆտանճեան, Բովանդակութիւն գիտութեանց եւ արուեստից, որ է բնական, բարոյական, պատմական, ուսումնական ու արուեստական գիտելեաց համառօտ նկարագիրը, Մխիթարեանց տպարան, Վիեննա, 1861

[3] Dictionnaire des Arts, des Sciences et des Lettres, P. Emanuel Dr. Kaciuni - cycloïde (nayiri.com)

[1]

[2]

[3]