Պտղնիի Տաճար

Պտղնիի տաճար (յայտնի նաեւ որպէս Պտղավանք), քրիստոնիա եկեղեցի ՀՀ Կոտայքի մարզի Պտղնի բնակավայրին մէջ, վաղ միջնադարեան հայկական ճարտարապետութեան առաւել ուշագրաւ յուշարձաններէն մէկը։ Վանքը ներկայիս կիսաւեր վիճակին մէջ է, պահպանուած են միայն հիւսիսային պատը, հարաւային պատի արեւելեան հատուածը եւ արեւելեան գմբեթակիր կամարը։ Կը պատկանի գմբեթաւոր դահլիճի քովի եկեղեցական կառոյցներուն՝ հանդիսանալով այդ տիպի վաղագոյյն եւ լաւագոյն նմուշը։ Կառուցուած է 6-րդ դարու վերջը 7-րդ դարու սկզբը (ճիշտ թուականը յայտնի չէ)։ Ունի 15,7 մեթր լայնութիւն եւ 30,4 մ երկարութիւն, աղոթասրահի չափսերն են՝ 10,3մ լայնութիւն, 23,8մ լայնութիւն։

Ամբողջովին պահպանուած հիւսիսային ճակատի ստորին մասի կեդրոնը կը գտնուի կամարակամ, երկլանջ կտուրի տակ առնուած շքամուտքը։ Քիչ բարձր, աջ ու ձախ կողմերէն շարուած են երեքական միաձեւ ու միաչափ, կամարունքերով պսակուած լուսամուտներ։ Մակարաունքերու զարդամոտիւները բազմատեսակ են՝ երկրաչափական, բուսական, ինչպէս նաեւ մարդկանց, կենդանիներու ու թռչուններու պատկերներ բովանդակող հարթաքանդակներով։

Հարաւային ճակատին պահպանուած լուսամուտի կամարունքը եւս պատուած է հարթաքանդակներով, որոնք վաղ միջնադարեան հայկական արուեստի եզակի նմուշներ են։ Պատկերուած է Աստուածամայրը, Քրիստոսը, առաքյալները։ Առկայ են աշխարհիկ բովանդակութեան քանդակներ, որոնց անուանում նշուած Մանուել Ամատունին («Մանուէղ Ամատունեաց Տէր» մակագրութեամբ)` հեծեալ, որ կը նետահարէ արդէն վիրաւոր գազանի մը։ Մանուէլ Ամատունու քանդակէն աջ պատկերուած է առիւծի հետ նիզակով մենամարտող մարդ, որուն հաւանաբար կարելի է նոյնացնել Մանուէլ Ամատունիի որդի` Սահակ Ամատունիի հետ։