Ուիքիփետիա

«Սուր (քաղաք)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Չ clean up, replaced: Հեփեստոսի Տաճար (արեւմտահայերէն) → Հեփեստոսի Տաճար, Ասորեստան (արեւմտահայերէն) → Ասորեստան, Նոր Կտակարան (արեւ using AWB
Չ clean up, replaced: շատ մը → բազմաթիւ (4) using AWB
Տող 2.
'''Սուր''' ({{lang-ar|صور}} ''Ṣūr''; [[փիւնիկերէն]]ով՝ ''Ṣūr''; [[ասորերէն]]ով՝ ܣܘܪ, ''Tzór''; [[Հին Յունարէն|յունարէնով]]՝ Τύρος ''Týros''; {{lang-la|Tyrus}}; {{lang-hy|Տիր}} ''[[Tir (god)|Tir]]''; {{lang-fr|Tyr}}), [[Լիբանան]]ի հարաւը գտնուող Սուրի շրջանի մայրաքաղաքն է: Ըստ 2003-ի տուեալներուն, անոր բնակչութեան թիւը 117,000 է:<ref>[http://www.citypopulation.de/Lebanon.html Lebanon – city population]</ref> Բայց, Լիբանանի կառավարութիւնը 1932-էն ետք շատ յստակ հաշուարկներ չէ հրատարակած, ուստի յստակ վիճակագրութիւն մը կարելի չէ տալ:<ref>[http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-7956.html Lebanon Population]</ref> Սուրը կը գտնուի Միջերկրական ծովուն ափին, 80 քիլոմեթր [[Պէյրութ]]էն հարաւ: Քաղաքին անունը կը նշանակէ քար, որ կու գայ նախքան քաղաքի շինութեան ժայռերէն:<ref>Bikai, P., "The Land of Tyre", in Joukowsky, M., ''The Heritage of Tyre'', 1992, chapter 2, p. 13</ref>
 
Սուրը [[Փիւնիկէ|փիւնիկեան]] քաղաք մըն է, ուր ծնած են Եւրոպա եւ Տիտօ դիցաբանութեան հերոսները: Այսօր Պէյրութէն, Թրիփոլիէն եւ Սայտայէն ետք անիկա Լիբանանի չորրորդ մեծագոյն քաղաքն է<ref>[http://tyros.leb.net/tyre/ Tyre City, Lebanon]</ref> եւ ունի Լիբանանի մեծագոյն նաւահանգիստները: Ունի զարգացած զբօսաշրջութեան մարզ: Քաղաքը ունի շատ մըբազմաթիւ հին վայրեր, ինչպէս Սուրի հռոմէական բերդը, որ [[1979]]-էն ի վեր [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ|ԵՈՒՆԵՍՔՈՅԻ]] [[Համաշխարհային Ժառանգութեան Կայք]]ի ցանկին վրայ կը գտնուի:<ref>Resolution 459</ref><ref>[http://www.lcps-lebanon.org/pub/breview/br5/seedenbr5.html#cases Lebanon's Archaeological Heritage] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20090311024355/http://www.lcps-lebanon.org/pub/breview/br5/seedenbr5.html#cases |date=March 11, 2009 }}</ref> <!-- See discussion page before adding details about Ben-Hur -->
 
== Պատմութիւն ==
Տող 74.
Ներկայի Սուրը կը ծածկէ բուն կղզիի եւ կղզին ու բուն ցամաքը միացնող ճամբուն մեծ մասը: Դարերու ընթացքին տեղի ունեցած ցեխի նուազումին պատճառով, այս միացնող ճամբան բաւական կը լայննայ: Կղզիին այն բաժինը, որ այսօր չի գտնուիր Սուրի սահմաններուն մէջ, իր ունեցած հնութիւններուն պատճառով է:
 
Պաղեստինեան Ազատագրութեան Կազմակերպութեան կատարած յարձակումներէ եւ վրէժխնդրութիւններէ ետք, ինչպէս՝ [[Իսրայէլ]]ի դեսպան Արկովի մահափորձը, 1978-ի [[Լիբանան|Հարաւային Լիբանան]]ի պատերազմով Իսրայէլ կը գրաւէ շրջանը, ինչ որ պատճառ կը դառնայ Սուրի ահաւոր աւերման: Սուր դարձեալ կը վնասուի Իսրայէլի եւ Պաղեստինեան Ազատագրութեան Կազմակերպութեան միջեւ տեղի ունեցած 1982-ի լիբանանեան պատերազմի ժամանակ: Քաղաքը կ'օգտագործուի իբրեւ Պաղեստինեան Ազատագրութեան Կազմակերպութեան զինուորական կայան եւ կը կործանուի իսրայէլական հրետանիով:<ref>The toll of three cities, ''The Economist'' June 19, 1982. p. 26.</ref> 1982-ի պատերազմէն ետք, Սուր կը դառնայ իսրայէլական զօրակայան: 1982-ի վերջաւորութեան եւ Նոյեմբեր 1983-ին, իսրայէլցիներ ապաստանող շէնքեր կը կործանուի ռմբակոծումով, ինչ որ պատճառ կը դառնայ շատ մըբազմաթիւ կեանքի կորուստներու երկու կողմերէն. այս մէկը Իսրայէլի կողմէ կը ճանչցուի իբրեւ Սուրի առաջին եւ երկրորդ աղէտներ: 1983-ի Պէյրութի [[ԱՄՆ]]-ի զինուորներու եւ [[ֆրանսա]]կան ջոկատի զօրանոցներու ռմբակոծումէն 10 օր ետք, բեռնատար ինքնաշարժով մը անձնասպանական գործողութիւն մը տեղի կ'ունենայ: [[Իսրայէլ]] եւ [[ԱՄՆ]] կը մեղադրեն [[Իրան]]ն ու [[Հըզպ Ալլահ|Հըզպալլա]]ն, բայց անոնք կը հերքեն իրենց միջամտութիւնը այս գործողութիւններուն հետ:
 
2006-ի Իսրայէլի Լիբանանի գրաւման ժամանակ, քաղաքին շրջակայքը գտնուող շատ մըբազմաթիւ անբնակելի վայրեր կ'օգտագործուին իբրեւ հրասանդի արձակման կեդրոններ:<ref>Butcher, Tim. [http://www.smh.com.au/news/world/rebels-were-ready-for-attacks/2006/07/26/1153816254833.html Rebels were ready for attacks]. ''Sydney Morning Herald'' 27 July 2006.</ref> Բազմաթիւ վայրերու կողքին, նուազագոյնը մէկ գիւղ կը ռմբակոծուի Իսրայէլի կողմէ՝ պատճառելով քաղաքացիներու մահ եւ Սուրի մէջ սնունդի պակաս:<ref>Engel, Richard. [http://msnbc.msn.com/id/14030075/ Desperation descends on Tyre, Lebanon.] ''MSNBC'' 25 July 2006.</ref>
 
== Ծովեզերքի բնութեան պահպանում ==
Տող 83.
== Մշակութային ժառանգութիւն ==
[[File:Roman Hippodrome in Tyre, Lebanon.jpg|thumb|Սուրի հռոմէական ձիարշաւարանը]]
Շատ մըբազմաթիւ սպառնալիքներ կան Սուրի հնութեան մշակութային պահպանութեան վրայ, ինչպէս քաղաքի զարգացման ճնշումը եւ հին իրերու անօրէն վաճառականութիւնը:<ref>{{cite news|url=|title=Lebanon's Archaeological Heritage|author=Helga Seeden|date=December 2, 2000
}}</ref> 2011-էն ի վեր կայ պողոտայ մը կառուցելու ծրագիրը հնագիտական օրէն զգայուն տարածքներու վրայ: Փոքրածաւալ աշխարհաբնագիտական քննաչափութիւն մը տարածքին մէջ ի յայտ կը բերէ հնագիտական մնացորդներ: Շրջանները չեն հարցաքննուած: Հակառակ ճամբուն կառուցման վայրի փոփոխութեան, ճշգրիտ սահմաններու բացակայութիւնը ձախողութեան հակամիտ կը դարձնէ պահպանութեան գործընթացը:<ref name="icomos118">Toubekis, Georgios (2010). "Lebanon: Tyre (Sour)". In Christoph Machat, Michael Petzet and John Ziesemer (Eds.), {{cite web |url=http://www.international.icomos.org/risk/world_report/2008-2010/H@R_2008-2010_final.pdf |title=Heritage at Risk: ICOMOS World Report 2008-2010 on Monuments and Sites in Danger }}. Berlin: hendrik Bäßler verlag, 2010, pg. 118.</ref>
 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Սուր_(քաղաք)» էջէն