Ուիքիփետիա

«Ազրպէյճան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
Յաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Նոր էջ «{{ԱՀ}} {{Տեղեկաքարտ Երկիր |բնագիր_անուանում = Ազրպէյճանական Հանրապետութիւն<br />Azərbaycan Respublikası |հայերէ...»:
 
No edit summary
Տող 1.
{{ԱՀ}}
[[Պատկեր:Flag of Azerbaijan.svg|130px|Ազրպէյճանի դրօշ]]
{{Տեղեկաքարտ Երկիր
[[Պատկեր:Coat of arms of Azerbaijan.svg|130px|Ազրպէյճանի զինանշան]]
|բնագիր_անուանում = Ազրպէյճանական Հանրապետութիւն<br />Azərbaycan Respublikası
|հայերէն_անուանում =
 
|common_name =
|դրօշի_պատկեր = [[Պատկեր:Flag of Azerbaijan.svg|130px|Ազրպէյճանի դրօշ]]
|դրօշի_նկարագրութիւն = Ազրպէյճանի դրօշ
|զինանշանի_պատկեր = [[Պատկեր:Coat of arms of Azerbaijan.svg|130px|Ազրպէյճանի զինանշան]]
 
|զինանշանի_նկարագրութիւն = Ազրպէյճանի զինանշան
|քարտէզի_պատկեր =
|քարտէզի_նկարագրութիւն =
|քարտէզի_պատկեր_2 =
|քարտէզ_2-ի_նկարագրութիւն =
|ազգային_նշանաբան =
|ազգային_քայլերգ =
|թագաւորական_քայլերգ =
|քայլերգ =
|պաշտօնական_լեզուներ =
|շրջանային_լեզուներ =
|էթնիք_խումբեր =
|մայրաքաղաք =
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
|ամենամեծ_քաղաք =
|կառավարութեան_տեսակ =
|ղեկավար_տիտղոս_1 =
|ղեկավարի_անուն_1 =
|ղեկավար_տիտղոս_2 =
|ղեկավարի_անուն_2 =
|ղեկավար_տիտղոս_3 =
|ղեկավարի_անուն_3 =
|ղեկավար_տիտղոս_4 =
|ղեկավարի_անուն_4 =
|ղեկավար_տիտղոս_5 =
|ղեկավարի_անուն_5 =
|ինքնիշխանութեան_տեսակ =
|ինքնիշխանութեան_նշում =
|established_event1 =
|established_date1 =
|established_event2 =
|established_date2 =
|established_event3 =
|established_date3 =
|established_event4 =
|established_date4 =
|established_event5 =
|established_date5 =
|established_event6 =
|established_date6 =
|established_event7 =
|established_date7 =
|established_event8 =
|established_date8 =
|established_event9 =
|established_date9 =
|area_rank =
|area =
|areami² =
|percent_water =
|population_estimate =
|population_estimate_rank =
|population_estimate_year =
|population_census =
|population_census_year =
|population_density =
|population_densitymi² =
|population_density_rank =
|GDP_PPP_year =
|GDP_PPP =
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP_per_capita =
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal =
|GDP_nominal_rank =
|GDP_nominal_year =
|GDP_nominal_per_capita =
|GDP_nominal_per_capita_rank =
|Gini =
|Gini_year =
|Gini_category =
|HDI_year =
|HDI =
|HDI_rank =
|HDI_category =
|currency =
|currency_code =
|country_code =
|time_zone =
|utc_offset =
|time_zone_DST =
|utc_offset_DST =
|cctld =
|calling_code =
}}
 
 
'''Ազրպէյճան''' ([[ազրպէյճաներէն]]՝ ''Azərbaycan'', պաշտօնապէս ''Azərbaycan Respublikası''<ref>[http://www.meclis.gov.az/?/ru/topcontent/67 Ազպէյճանի Հանրապետութեան սահմանադրութիւն]</ref>, '''Ազրպէյճանական Հանրապետութիւն'''<ref name="ԱՊՏՀՏԲ">{{ԱՊՏՀՏԲ|page=5}}</ref>) հանրապետութիւն է Հարաւային [[Կովկաս]]ի, [[Կասպից ծով]]ու արեւմտեան ափամերձ շրջանին մէջ։ Կը սահմանակցի [[Հայաստան]]ին եւ [[ԼՂՀ|Արցախին]] արեւմուտքին, [[Վրաստան]]ին հիւսիսարեւմուտքին, Ռուսիոյ հիւսիսին եւ [[Իրան]]ին հարաւին մէջ։ Ազրպէյճանի կազմի մէջ մտած է նաեւ [[Նախիջեւան]]ը, որ կը սահմանակցի Հայաստանին, Իրանին եւ Թուրքիոյ (7 քմ լայնութեամբ միջանցքով)։
Տող 105 ⟶ 12՝
 
== Բնակչութիւն ==
 
Տես նաև՝ [[Ազրպէյճանցիներ]]
 
Տող 449 ⟶ 355՝
 
== Տնտեսութիւն ==
 
Ազրպէյճանը, լինելով ցարական Ռուսիոյ, իսկ այնուհետեւ՝ [[Խորհրդային Միութիւն|ԽՍՀՄ-ի]] մասը, իր բարենպաստ աշխարհագրական դիրքի ու բնական հարուստ պաշարներու շնորհիւ դարձած է ինդուստրիալ-ագրարային երկիր։
 
Հաշուի առնելով Ազրպէյճանի տնտեսութեան զարգացման դինամիկան՝ երկիրը բաժանուած է 10 տնտեսական շրջաններու ([[ազրպէյճաներէն]]՝ İqtisadi rayon)։
 
Բազմաթիւ արդիւնաբերական ձեռնարկութիւնները կ'արտադրեն պողպատ, տարբեր մեքենաներ ու հաստոցներ, սինթետիկ կաուչուկ, աւտոդողեր, քիմիական նիւթեր եւ այլն։ Սնունդի արդիւնաբերութեան ճիւղերէն առաւել աչքի կ'իյնան միրգի եւ ձուկի պահածոներու արտադրութիւնը ու գինեգործութիւնը։ Զարգացած է նաեւ գորգագործութիւնը։ Գիւղատնտեսութեան մէջ կը մշակեն բամբակենի, ծխախոտ, [[թէյ]], ձիթենի, ցիտրուսներ, հացահատիկային բոյսեր։ Նախալեռնային շրջաններուն մէջ, տարածուած է խաղողագործութիւնը։ Ամենուրեք կան պտղատու այգիներ (առաւել տարածուած պտուղներն են նուռը, նուշը, թուզը, սերկեւիլը)։
Անասնապահութեան գլխաւոր ճիւղը ոչխարաբուծութիւնը ու տաւարաբուծութիւնն են։ Զարգացած է ձկնորսութիւնը (յատկապէս՝ թառափի եւ սաղմոնի)։ Վիթխարի է [[Կասպից ծով]]ու նշանակութիւնը երկրի տնտեսութեան համար, որ կ'ողողէ երկրի ամբողջ արեւելեան ափը։ Այն էժան տրանսպորտային միջոց է, ջուրերը կը պարունակեն միլիոնաւոր տոննա տարբեր աղեր, հարուստ է նաֆթի եւ գազի պաշարներով, արժէքաւոր ձկնատեսակներով (Կասպից ծովուն բաժին կ'իյնա թառափի համաշխարհային որսի աւելի քան 80%-ը)։
Գիւղատնտեսութեան մէջ կը մշակեն բամբակենի, ծխախոտ, [[թէյ]], ձիթենի, ցիտրուսներ, հացահատիկային բոյսեր։ Նախալեռնային շրջաններուն մէջ, տարածուած է խաղողագործութիւնը։ Ամենուրեք կան պտղատու այգիներ (առաւել տարածուած պտուղներն են նուռը, նուշը, թուզը, սերկեւիլը)։
Անասնապահութեան գլխաւոր ճիւղը ոչխարաբուծութիւնը ու տաւարաբուծութիւնն են։ Զարգացած է ձկնորսութիւնը (յատկապէս՝ թառափի եւ սաղմոնի)։
Վիթխարի է [[Կասպից ծով]]ու նշանակութիւնը երկրի տնտեսութեան համար, որ կ'ողողէ երկրի ամբողջ արեւելեան ափը։ Այն էժան տրանսպորտային միջոց է, ջուրերը կը պարունակեն միլիոնաւոր տոննա տարբեր աղեր, հարուստ է նաֆթի եւ գազի պաշարներով, արժէքաւոր ձկնատեսակներով (Կասպից ծովուն բաժին կ'իյնա թառափի համաշխարհային որսի աւելի քան 80%-ը)։
 
=== Նաֆթի Գործոն ===
 
Խորհրդային իշխանութեան տարիներին ալ աւելի զարգացաւ աւանդական ճիւղը՝ [[նաֆթարդիւնահանում]]ն ու [[նատթի վերամշակում]]ը։
 
Տող 479 ⟶ 381՝
 
[[Դե-յուրե]] Ազրպէյճանի կազմին մէջ կը գտնուի 59 շրջան, 11 քաղաք եւ 1 ինքնավար հանրապետութիւն - նախկին հայաբնակ [[Նախիջեւանի ինքնավար հանրապետութիւն|Նախիջեւանը]]։ 59 շրջանները իրենց հերթին բաժնուած են 2698 մունիցիպալիտետներոպ։
 
==== Բնական Պայմաններ եւ Ռեսուրսներ ====
Ազրպէյճանը [[լեռ]]ներու ու [[հարթավայր]]երու երկիր է։ Անոր հիւսիսին մէջ՝ [[Մեծ Կովկաս]]ի, հարաւին մէջ [[Փոքր Կովկաս]]ի լեռներն են։ Ծայր հարաւ-արեւելքին մէջ, կը ձգուին [[Թալիշի լեռներ]]ը։ Լեռներու միջեւ՝ [[Կուր]]-[[Արաքս]]եան, իսկ [[Կասպից ծով]]ու ափին [[Լենքորան]]ի [[դաշտավայր]]երն։
Տող 484 ⟶ 387՝
 
== Զինուած Ոյժեր ==
[[Պատկեր:Azerbaijan Armed Forces.png|մինի|աջից|Ադրբեջանի զինված ուժերի նշան]]
Ազրպէյճանի Զինուած Ոյժերը ([[ազրպէյճաներէն]]՝ Azərbaycan Silahlı Qüvvələri) կազմուած են [[Ազրպէյճան]]ի [[Ազրպէյճանի Հակադային Պաշտպանութիւն|հակադային պաշտպանութենէն]], [[Ազրպէյճանի Ռազմա-օդային Նաւատաորմ|ռազմա-օդային նաւատորմ]]էն եւ [[Ազրպէյճանի Ռազմա-ծովային Նաւատորմ|ռազմա-ծովային նաւատորմ]]էն։
 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Ազրպէյճան» էջէն