«Ազատութեան արձանը» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ →‎top: removed: {{Արևելահայերեն|Ազատության արձան}} using AWB
No edit summary
Տող 1.
{{Այլ արւմտ.|Ազատութեան արձան (այլ կիրառումներ)}}
 
[[Պատկեր:Statue of Liberty 7.jpg|աջից|240px]]
'''Ազատութեան արձան''' ({{Լեզու lang-en|Statue of Liberty}}, լրիւ անունն է՝ '''Ազատութիւնը, որ աշխարհը կը լուսաւորէ''' {{Լեզու lang-en|Liberty Enlightening the World}}, {{Լեզու lang-fr|La Liberté éclairant le monde}}), [[ԱՄՆ]]-ուն մէջ եւ աշխարհի քանդակագործութեան ամենայայտնի կոթողներէն է կը համարուի ազատութեան եւ ժողովրդավարութեան խորհրդանիշ: Արձանը [[Նիւ Եորք]]ի Մանհաթըն թաղամասէն 3 քմ դէպի հարաւ-արեւմուտք գտնուող Լիպըրթի Այլընտ կղզին տեղակայուած է։
 
== Պատմութիւն ==
Արձանի հեղինակն է Ֆրետերիք Աւկիւսթ Պարթոլտին ({{Լեզու lang-fr|Frédéric Auguste Bartholdi}}): Անիկա [[1886 թուական]]ի Հոկտեմբերի 28-ին Միացեալ նահանգները [[Ֆրանսա]]յի ժողովուրդէն նուեր ստացեր են։ Իրմէ կը ներկայացնէ պատմուճանով կին մը, որ կը խորհրդանշէ հռովմէական դիցարանի ազատութեան աստուածուհի Լիբերտասը։ Կինն իր աջ ձեռքով վեր պարզած է ջահը, իսկ ձախով սալիկ մը բռնած է, որուն երեսին ԱՄՆ-ու անկախութեան հռչակագիրի ընդունման ամսաթիւը փորագրված է՝ [[1776 թուական]]ի Յուլիս 4։ Ոտներուն քով իյնած կայ փշրուած շղթայ մը։ <br>
 
Քանդակագործ Պարթոլտին ֆրանսացի իրաւագիտութեան փրոֆեսոր Էտուար Ռընէօ տէօ Լապուլայէէն ({{Լեզու lang-fr|Édouard René de Laboulaye}}) ոգեշնչուած էր։ Վերջինս, [[1865 թուական]]ին կարծիք մը յայտնած է, որ լաւ պիտի ըլլար ամերիկեան անկախութեանը նուիրված յուշարձան մը ստեղծել որպէս [[Ֆրանսա]]յի եւ Ամերիկայի ժողովուրդներու համատեղ նախագիծ։ [[Ֆրանսա]] ստեղծուած ծանր քաղաքական իրավիճակի պատճառաւ արձանի ստեղծման աշխատանքները չեն սկսած մինչեւ 1870-ականները։ [[1875 թուական]]ին Լապուլաիէն առաջարկեցաւ, որ Ֆրանսայի կառավարութիւնը դրամաւորէ արձանի ստեղծման աշխատանքները, իսկ ամերիկացիները տրամադրէն տեղ մը՝ արձանը տեղադրելու համար, ինչպէս նաեւ կառուցէն պատուանդանը։ Պարթոլտին աւարտեցաւ արձանի՝ ջահով ձեռքի եւ գլխու հատուածներու ձուլումը՝ այն ատենը, երբ արձանի տեսքը լիովին չէր նախատեսած, եւ այդ հատուածները սկսան ցուցադրուել հանրութեան եւ միջազգային ցուցահանդէսներու շրջանակներուն։
 
== Նկարագրութիւն ==
Աստուածուհին մի ոտքով կանգնած է փշրուած շղթաներու վրայ, աջ ձեռքին վեր պարզած ջահ է, ձախին՝ լատիներէն JULY IV MDCCLXXVI գրութեամբ տախտակ մը, որը ԱՄՆ անկախութեան հռչակագիրը ստորագրելու տարեթիւը կը նշանակէ (4 Յուլիս, 1776)։ <br />
 
Սովորաբար լաստանաւով ժամանող այցելուները կ'ելլէն 356 աստիճան մինչեւ արձանի պսակը կամ 192 աստիճան՝ մինչեւ պատուանդանին բարձրակէտը։ Պսակին 25 պատուհաններ տեղակայուած են, որոնք կը խորհրդանշեն աշխարհը լուսաւորող երկրի թանկագին քարերն ու երկնային շողերը։ Եաւթ շողերը կը խորհրդանշեն եաւթ ծովերն ու եաւթ մայրցամանքները ըստ ժամանակի արեւմտեան աշխարհագրութեան աւանդոյթի։ <br />
Արձանի պողպատեայ կմախքի կշիռն է 125 թոն, 2.57 մմ հաստութեան երեսպատման [[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղնձեայ]] թիթեղներու ընդհանուր քաշն է 31 թոն։ Պատուանդանի հիմքէն մինչեւ ջահի ծայրը հեռաւորութիւնը 93 մետր է, բուն արձանի բարձրութիւնը՝ 46 մետր։ <br />
 
Արձանի պսակի եւ ջահի վրայի հարթակներէն կը բացուէ [[Նիւ Եորք]]ի ծովածոցու յամայնապատկերը։ Պատուանդանէն ներս արձանի պատմութեան ցուցահանդէս-թանգարանն է զետեղուած։
Արձանի պողպատեայ կմախքի կշիռն է 125 թոն, 2.57 մմ հաստութեան երեսպատման [[Պղինձ (արեւմտահայերէն)|պղնձեայ]] թիթեղներու ընդհանուր քաշն է 31 թոն։ Պատուանդանի հիմքէն մինչեւ ջահի ծայրը հեռաւորութիւնը 93 մետր է, բուն արձանի բարձրութիւնը՝ 46 մետր։ <br />
 
Արձանի պսակի եւ ջահի վրայի հարթակներէն կը բացուէ [[Նիւ Եորք]]իԵորքի ծովածոցու յամայնապատկերը։ Պատուանդանէն ներս արձանի պատմութեան ցուցահանդէս-թանգարանն է զետեղուած։
 
== Արձանի Ստեղծում ==
[[Պատկեր:EdwardMoran-UnveilingTheStatueofLiberty1886Large.jpg|մինի|ձախից|Էտուար Մորանի ''Աշխարհը լուսաւորող Ազատութեան արձանի բացումը'' (1886) նկարը։]]
Յուշակոթողը [[Ֆրանսա]]յիՖրանսայի նուերն է ամերիկեան յեղափոխութեան հարիւրամեակին։
 
Կոթողի հեղինակն է ֆրանսացի քանդակագործ Ֆրետերիք Աւկիւստ Պարթոլտի, ըստ աւանդոյթի որպէս բնորդուհի ծառայած է կարի մեքենաներ արտադրող Այզեք Զինկերի այրին՝ ֆրանսուհի Իզապելլա Պոյերը։ Արձանի համար հենարան ծառայող երկաթեայ կմախքը պատրաստելու համար Ֆրետերիք Պարթոլտը Կիւսթաւ Էյֆելը դիմած է<ref>{{cite web |url=http://www.leparisien.fr/hauts-de-seine/la-tour-a-vu-le-jour-a-levallois-30-04-2004-2004947854.php |title=La tour a vu le jour à Levallois |date=April 30, 2004 |work=Le Parisien |accessdate=December 8, 2012 |language=fr}}</ref><ref name="structuremag.org">{{cite web|url=http://www.structuremag.org/article.aspx?articleID=1484|title=STRUCTUREmag – Structural Engineering Magazine, Tradeshow: Joachim Gotsche Giaver|date=November 27, 2012|website=archive.org|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121127045537/http://www.structuremag.org/article.aspx?articleID=1484|archivedate=November 27, 2012|df=mdy-all}}</ref>, որ յետագային պիտի դառնար աշխարհին յայտնի Էյֆելեան աշտարակի հեղինակը։
[[Պատկեր:EdwardMoran-UnveilingTheStatueofLiberty1886Large.jpg|մինի|ձախից|Էտուար Մորանի ''Աշխարհը լուսաւորող Ազատութեան արձանի բացումը'' (1886) նկարը։]]
Կոթողի հեղինակն է ֆրանսացի քանդակագործ Ֆրետերիք Աւկիւստ Պարթոլտի, ըստ աւանդոյթի որպէս բնորդուհի ծառայած է կարի մեքենաներ արտադրող Այզեք Զինկերի այրին՝ ֆրանսուհի Իզապելլա Պոյերը։ Արձանի համար հենարան ծառայող երկաթեայ կմախքը պատրաստելու համար Ֆրետերիք Պարթոլտը Կիւսթաւ Էյֆելը դիմած է<ref>{{cite web |url=http://www.leparisien.fr/hauts-de-seine/la-tour-a-vu-le-jour-a-levallois-30-04-2004-2004947854.php |title=La tour a vu le jour à Levallois |date=April 30, 2004 |work=Le Parisien |accessdate=December 8, 2012 |language=fr}}</ref><ref name="structuremag.org">{{cite web|url=http://www.structuremag.org/article.aspx?articleID=1484|title=STRUCTUREmag – Structural Engineering Magazine, Tradeshow: Joachim Gotsche Giaver|date=November 27, 2012|website=archive.org|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121127045537/http://www.structuremag.org/article.aspx?articleID=1484|archivedate=November 27, 2012|df=mdy-all}}</ref>
, որ յետագային պիտի դառնար աշխարհին յայտնի Էյֆելեան աշտարակի հեղինակը։
 
Արձանի պատրաստումն աւարտած է [[1884 թուական]]ին։ [[1885 թուական]] անոր 350 մասերը 214 արկղերոով ֆրանսական ''Իզերե'' ֆրեկաթով Նիւ Եորք հասցուցած են:
Տող 23 ⟶ 27՝
 
[[1886 թուական]]ի Հոկտեմբեր 28-ին (ամերիկեան յեղափոխութեան հարիւրամեայ տարեդարձէն տասը տարի ուշացած) տեղի ունեցաւ յուշակոթողի հանդիսաւոր բացումը՝ նախագահ Կրովըր Քլիվլընտի մասնակցութեամբ։
 
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}