«Ջերմուկ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Ջերմուկ,''' քաղաք [[Հայաստան]]ի [[Վայոց ձորի մարզ]]ին մէջ, մարզկեդրոնէն 50 քմ [[հիւսիս]]-[[արեւելք]], [[Արփա գետ]]ի ակունքի շրջանը։ Հայաստանի երեք առողջարանային քաղաքներէն մէկն է։ Կը գտնուի [[Երեւան]]էն 173 քմ հեռաւորութեան վրայ<ref name=":0">«Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», 4-րդ հատոր, էջ 402</ref>։

 

 

== Աւանդապատումներ ==

=== Հրաշք ջուրը ===

Ըստ աւանդութեան մը, որու համաձայն, շատ հին ժամանականերէ, երբ մարդու ապրուստի հիմնական միջոցը որսորդութիւնն էր, այս կուսական անտառները լեցուն էին ամենատարբեր որսատեսակներով։ Եւ ահա, անգամ մը, փորձառու որսորդը կը նետահարէ երուտասարդ եղնիկին: Վիրաւոր եղնիկը մեծ ճիգերով, վերջին ուժերը հաւաքած, կը սկսի փախչիլ։ Որսորդը կրնկակոխ կը յետապնդէ անոր։ Ոտքերը հազիւ քարշ տալով, եղնիկը կը հասնի Ջերմուկի հանքային աղբիւրներուն, կը նետի ջուրը եւ... ահա քեզ հրաշք, ջուրէն դուրս կու գայ բոլորովին առողջ ու ապաքինուած եւ անմիջապէս կ՛անյետանայ անտառի խորքը։ Կեանքին մէջ ամէն ինչ տեսած փորձառու որսորդը կ՛ապշի հասարակ ջուրի կատարած հրաշքէն, եւ այդ օրէն կը տարածուի «Ջերմուկ» ջուրի համբաւը աշխարհէ-աշխարհ, իսկ հրաշք ջուրի գաղտնիքը մարդոց հասցուցաթ եղնիկը կը դառնայ ժողովուրդի սիրելին ու Ջերմուկի խորհրդանիշը<ref>Համբարձում Մուսայելեան (1979 թ.)։ «Հայաստանի հանքային ջրերը Ջերմուկ»։ ''Սուէտական Հայաստան''։ Թիւ 3: էջ 37, 38</ref><ref>{{Cite web|url=http://vayotsdzor.agro.am/index.php?id=3659|title=Եղջնիկի առասպելը|last=|first=|date=|website=vayotsdzor.agro.am|publisher=|accessdate=}}</ref>։

 

Շուրջ 70 մեթր բարձրութենէն Արփայի կիրճը գահավիժող բնութեան այս հրաշքը, որ թափուած վարսերու կը յիշեցնէ, ժողովուրդը անուանած է «ջուրահարսի վարսեր» եւ հիւսած իր միւս աւանդոյթը։

 

Արփայի մէջ թափուող վտակի գետաբերանի մօտ առաջացած է քանի մը տասնեակ մեթր բարձրութեան հանքային ջուրվէժ: Յայտնի է յատկապէս Արփայի աջ եւ ձախ ափերուն գտնուող՝ թիւով 36 բուժիչ տաք աղբիւրներով՝ ջերմուկներով, որոնք ունին hydrocarbonate ծծմբատ բաղադրութիւն։ Շրջակայքին մէջ կան նաեւ “Նարզան” տեսակի ջուր, բուժիչ ցեխ, ապակիի հումք (անէծքներ)<ref name=":1">[http://vdzor.gov.am/about-communities/759/ Ջերմուկ]</ref>։

 

 

== Կլիմա ==

 

Յետագայ տարիներուն Ջերմուկը կառուցուած ու կառուցապատուած է, ստեղծուած են բոլոր հնարաւորութիւնները ինչպէս բնակչութեան, այնպէս ալ հանգստացողներու աշխոյժ հանգիստի, առողջութեան վերականգնման եւ զբօսաշրջութեան համար։ 1967-ին քաղաքը ձեռք կը բերէ հանրապետական նշանակութեան քաղաքի, իսկ 1970-ին՝ համամիութենական նշանակութեան առողջարանի կարգավիճակ։ 1980-ականներուն քաղաքը ունէր շուրջ 10 000 բնակիչ, շուրջ 2 000 մահճակալով առողջարաններու ու հիւրատուներու ցանց՝ աշխոյժ հանգստի եւ բուժման համար նախատեսուած բոլոր ենթակառուցուածքներով ու ծառայութիւններով։ Առարկայական պատճառներով առողջարանային քաղաքի եռուն կեանքը 1990-ականներէն մեծ տեղատուութիւն ապրեցաւ, որ սկսաւ աշխուժանալ 1990-ականներու վերջերը։

 

 

1967-էն հանրապետական ենթակայութեան եւ 1970-էն միութենական նշանակութեան առողջարաններու կարգը դասուած քաղաք առողջարանը այսօր հանգստացողներուն ու զբօսաշրջիկներուն կ՛առաջարկէ շուրջ 2 000 մահճակալով առողջարաններու, հիւրանոցներու, հիւատուներու, համաբուժարաններու, ըմպելասրահի, լողաւազաններու, մարզահրապարակներու, շարժապատկերու սրահի, հասարակական սնունդի նպատակով, ըմպելարաններու սրճարաններու ծառայութիւնները<ref name=":1" />։

 

== Տնտեսութիւն ==

 

Ջերմուկի գործարանը տարեկան կ՛արտադրէ քանի մը տասնեակ միլիոն շիշ Ջերմուկ։ Գործարանի հանքային ջուրը նաեւ կ՛արտահանուի<ref name=":0" />։

Ջերմուկին մէջ յայտնաբերուած հին աւազանի մնացորդները կը վկայեն, որ միջին դարերուն բուժման նպատակներով մարդիկ օգտուած են ջերմուկներուց։

 

 

 

Հանքային ջուրերը ածխաթթուային, hydrocarbonate-sulphate–chloride, sodium–յ, magnesiumջուրերու շարքին կը դասուին՝ հետեւեալ քիմիական բաղադրութեամբ<ref name=":2" />․

 

 

Ջերմուկի ջուրերը քիմիական կազմով նման են Ժելեզնովոդսկի եւ Կառլովի Վարիի հանքային ջուրերուն։ Առողջարանային բուժման համալիրը կ՛ընդգրկէ հանքային տաք ջուրի ներքին եւ արտաքին օգտագործումը, բուժական սնունդը, մարմնամարզութիւնը, քայլաբուժութիւնը, կլիմայական եւ բնաբուժական միջոցառումները, դեղորայքային բուժումը եւ առողջարանային ռեժիմը։

Արփայի վերին հոսանքի կիրճին մէջ կը գտնուի քարայրներու համալիրը (պրոնզէ դարու ժամանակից), Ս. Յովհաննէս եկեղեցին, «Թուխ Մանուկ» եւ Ս.. Գէորգ մատուռները։

 

</gallery>

 

 

== Քոյր քաղաք ==

* Սանտ Ռաֆայէլ, [[Ֆրանսա]] 277 Սեպտեմբեր1997-ին կնքուած պայմանագիրի համաձայն Ջերմուկը եւ ֆրանսական Սան-Ռաֆայէլ քաղաքները կը համարուին քոյր-քաղաքներ։

* 2013-ին Ջերմուկ եւ [[Չեխիոյ Հայերը|Չեխիոյ]] Քարլովի Վարի քաղաքներու միջեւ ստորագրուեցաւ համագործակցութեան յուշագիր։

== Պատկերասրահ ==

<gallery widths="200" heights="200">

</gallery>

 

== Գրականութիւն ==

* Յակոբեան Թ․ Խ․, Սովետական Հայաստանի քաղաքները, Ե․, 1977

* Աղաջանեան Գ․ Ի․, Թոփչեան ժ․ Ս․, Հայաստանի առողջարանները եւ առողջավայրերը, Ե․, 1968

 

== Ծանօթագրութիւններ ==

 

[[Ստորոգութիւն:Ջերմուկ]]