«Շերամ (գուսան)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

 

 

== Ալեքսանդրապոլի աշուղական դպրոցը ==

 

== Կեանքի վաղ շրջանը ==

[[Շերամ (գուսան)]]ը՝ Գրիգոր Տալյանը ծնվել է 1857 թուականի 20 Մարտ-ին Ալեքսանդրապոլ, Տալեաններ ազգանուամբ յայտնի գերդաստանի մէջ: Անոր հայրը աշուղ Քեամալու որդիներէն Կարապետն էր: Ընտանիքը որոշեր էին անոր

արհեստի տալ փայտագործ վարպետի մօտ: Իր ինքնակենսագրութեան մեջ Շերամը կը պատմէ, որ կը պատրաստէին փայտեայ սնտուկներ, որոնց վրայ պէտք է աշակերտները փորագրէին զարդանախշեր: Վարպետը խստօրէն կը հետեւէր որ անոնք ճշգրտօրէն վերարտադրէին օրինակով տրուած նախշերը՝ առանց աննշան շեղման: Իսկ Գրիգորը կը մտածէ, թէ ինչու պետք է կրկնէ միայն այդ նախշերը՝ առանց ստեղծագործելու և աւելցնելու նոր նախշեր: բայց, ինչպէս կը յիշէ ան, վարպետը երբեք չէր ընդուներ այդ նորամուծութիւնները և միշտ հակասութիւններու մէջ էին իրար հետ: Սա բնաւորութեան մէկ կարևոր գիծ մըն էր, որ հետագային դրսևորուեցաւ նաև Շերամի երաժշտական գործունէութեն ընթացքին: Այս շրջանին է, որ ի յայտ կու գայ անոր երգաստեղծութեան տաղանդը, որ անմիջապէս կը գտնէ իր համակիրներուն. «Ճահել-ճահել ընկերներ հավաքվում էին տիւքեանս, - կը յիշէ ան իր ինքնակենսագրականութեան մէջ, - էլ դուրգեարութիւն չէի անում խո կարգին, այնպէս սիրահարուեցի մուզիկայի վրայ, որ գիշեր-ցերեկ թառը ձեռքիցս վար չէի դնում: Ցերեկը բաւական չէր, գիշերը մինչև ժամը 1-ը, 2-ը մայրս բարկանում էր ինձ վերա բոլորովին, ասում էր, - «ա՛յ տղայ, բաւական է, վեր կաց, քնի», իսկի չէի լսում նրան, շորերս հանում էի, մտնում տեղաշորիս մյջ, թառը կրծքիս էի առնում պառկում, և անգամ կամաց-կամաց մատներով նուագում»:

 

== Համբաւի տարածումը ==

Հօրմէն զրկուելէն յետոյ Գրիգորը աշակերտեց մե՛րթ ատաղձագործ, մե՛րթ հիւսն արհեստաւորներու, մե՛րթ ալ մանրավաճառի: Աշակերտելու տարիներուն կը պատրաստէ իր առաջին սազը, թառը և ինքնուրոյն նուագել սորվելով։ Իր ինքնակենսագրութեան մէջ Շերամը կը գրէ, որ 13 տարեկանին կը սկսի հայերէնով ու թրքերէնով երգեր յօրինել։ Սկիզբը ան որեւէ աշուղի մօտ չէր աշակերտեր, ուստի ծանօթ չէր ու չէր տիրապետեր աշուղական տաղաչափութեան դասական օրէնքներուն ու պատրաստի եղանակներու համակարգին։ Այս հանգամանքը ունեցաւ իր դրական կողմը, քանի որ սկիզբէն ևեթ ազատ ըլլալով աշուղական դասական օրէնքներէն ու պատրաստի եղանակներէն, հնարաւորութիւն ունեցավ, ու մասամբ ալ ստիպուած եղաւ իւրաքանչյուր երգի համար նոր եղանակ ստեղծել՝ ակամա ենթարկվելով ժողովրդական երաժշտության ու բանահյուսության ուժեղ ազդեցությանը։ Ի վերջո նա ինքնուրույն որոշում է կայացնում' դառնալ թառահարի աշակերտ և լրացնում աշուղական կրթութիւնը: 22 տարեկանին նորապսակ Գրիգորը, որ արդէն թողեր էր հիւսնութիւնը, ընտանիքի նիւթական կարիքները հոգալու համար կ'ընկերանայ Արցախէն եկած յայտնի պարսիկ երգիչ Ճումշուտի հետ և սազանդարական խումբ կազմին։ Այսպէսով, ան կը կարողանայ և՛ զբաղուիլ իր այնքան սիրած արուեստով, և՛ ընտանիքի կարիքները հոգալ, և՛ կատարելագործուել այն ժամանակ բաւական գնահատուած արևելեան սազանդարական ոճով նուագելու և երգելու մէջ։ Որոշ ժամանակ անց, ան կը միանայ Ալեքսանդրապոլի անուանի սազանդարական խումբերէն մէկուն՝ քամանչահար Չոնկուր Հակոյի (Յակոբ Մանուկեանի) խումբին, որուն համբաւը ատկից ետք բաւական մեծցաւ։ Յաճախ այդ խումբը կը հրաւիրուէր նաև այլ քաղաքներ՝ Կարս, էջմիածին, Երևան, Շուշի, նոյնիսկ Հայաստանէն դուրս գտնուող հայաշատ քաղաքներ, ինչպիսիք են Թիֆլիսը, Պաքուն և Աստրախանը։ Իսկ Գրիգոր Տալեանը շուտով Ալեքսանդրապոլի մէջ հռչակուեցաւ որպէս թառահար Տալոյենց Գոքոր: Չոնկուր Հակոն մեծ ժողովրդականութիւն կը վայելէր քաղաքին մէջ և սպասուած հիւրն էր ամենատարբեր հաւաքոյթներուն, և անոր խումբի կազմին հանդէս գալով Գրիգորը կը թրծուի ու կը զարգացնէ իր տաղանդը: Այս տարիներուն ան արդէն լաւատեղեակ էր այն նուագացանկին, որ Ալեքսանդրապոլի հասարակութեան բոլոր խաւերու համար ընդունելի էր: Այդ ժամանակաշրջանին կ'ուժեղանայ սազանդարական երաժշտութեան ազդեցութիւնը Գրիգորի վրայ։ Սակայն այդ չի նշանակեր, որ ան լրիւ կը տարուի սազանդարական արուեստով ու սոսկ սազանդար դառնայ։ Որպէս օրէնք սազանդարները միայն կատարողներ էին, անոնցմէ թէկուզ և ամենատաղանդաւորները կամ ամենահռչակուածները, երգեր յօրինելով երբեք չեն զբաղուեր։ Ըստ որում կ'երգէր տափ խփողը և ոչ թէ սազանդարական խումբի թառ նուագողը, մինչդեռ Գրիգորը, յօրինելով հարիւրաւոր երգեր ու եղանակներ, հանդէս գալով որպէս բեղմնաւոր, ստեղծագործող ու հիանալի երգիչ, խումբի միւս անդամներէն շատ բարձր կը դասուէր:

 

* 1915 թուականին լոյս տեսեր է անոր «Անզուսպ արշաւ» ժողովածուն, որտեղ տպագրուած են «Անէծք Վիլհելմին», «Անդրանիկի կոչը», «Լինենք եղբայրներ»։

* 1915-1935 թուականներու լաւագոյն գործերէն են՝ «Սարեր կ'աղաչեմ», «Նա մի նազ ունի», «Քեզանից մաս չունիմ», «Էլի երկինս ամպել է», «Սիրուններ», «Շորորա», «Դու իմ մուսան ես», «Աննման փերի», «Թառը դոշիս» երգերը։

 

== Արտաքին յղումներ ==

{{Արտաքին յղումներ}}