«Բաբելոն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
HoMen (քննարկել | Ներդրումներ) No edit summary |
HoMen (քննարկել | Ներդրումներ) No edit summary Պիտակ: Տեսողական խմբագրիչը անջատուած է |
||
Տող 1.
'''Բաբելոն'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=48}}</ref>, (Աքատ․՝ : ''Bāb-ili(m)'', սումեր․՝ <small>KÁ.DINGIR.RA</small>, արաբ․՝ بابل ''Bābil'', արամեան՝ ''Babel'') աշխարհի հնագոյն քաղաքներէն, [[Եփրատ գետ|Եփրատ]] գետին հարաւ-արեւելեան աւազանին մէջ, [[Միջագետք]]։ Այսօր, աշխարհահռչակ հնագիտական վայր մըն է․ մասնակի վերաշինութիւններով, որոնք եղած են քաղաքական եւ կամ զբօսաշրջիկութեան նպատակով։ Կը գտնուի [[Պաղտատ]] ([[Իրաք]]) քաղաքէն մօտաւորապէս 85 քմ․ հարաւ, այսօրուան Հիլա ''Hilla'' նոր քաղաքին կից։
Ք․ա․ երկրորդ հազարամեակին սկիզբներուն, փոքր աննշան քաղաքէ մը՝ Բաբելոնիան հարստութեան մայրաքաղաքը կը դառնայ։ Այս կայսրութիւնը յառաջատաբար կը տարածուի Միջագետքի ամբողջ տարածքին։▼
[[Պատկեր:Hanging Gardens of Babylon.jpg|մինի|Բաբելոնի կախուած պարտէզները․ պատկերացուած 19-րդ դարուն կատարուած պեղումներուն ընթացքին]]
▲Ք․ա․ երկրորդ հազարամեակին սկիզբներուն, փոքր աննշան քաղաքէ մը՝ Բաբելոնիան հարստութեան մայրաքաղաքը կը դառնայ։ Այս կայսրութիւնը յառաջատաբար կը տարածուի Միջագետքի ամբողջ տարածքին։
Բաբելոն քաղաքին համբաւը իր գագաթնակետին կը հասնի Ք․ա․ 6-րդ դարուն, Նապուքոտոնոսոր Բ․ թագաւորին օրով, երբ կայսրութիւնը Միջին Արեւելքին մեծ մասին վրայ կը տիրէ։ Ըստ պատմական եւ հնագիտական աղբիւրներուն, Բաբելոն այդ ժամանակի ամենամեծ քաղաքներէն է, որուն տարածքը 1․000 հեկտարը կ՛անցի։ Անոր համբաւը Միջագետքի սահմաններէն դուրս կ՛ելլէ, շնորհիւ կառուցուած նշանաւոր յուշարձաններուն, հոյակապ շէնքերուն, ինչպէս օրինակ՝ բարձր պարիսպները, զիկուրադները ''ziggourat'' (պաշտամունքի վայր)՝ որոնք հաւանաբար առաջացուցած են [[Բաբելոնի Աշտարակ]]<nowiki/>ին եւ նշանաւոր պարտէզներուն առասպելները։ ▼
▲Բաբելոն քաղաքին համբաւը իր գագաթնակետին կը հասնի Ք․ա․ 6-րդ դարուն, Նապուքոտոնոսոր Բ․ թագաւորին օրով, երբ կայսրութիւնը Միջին Արեւելքին մեծ մասին վրայ կը տիրէ։ Ըստ պատմական եւ հնագիտական աղբիւրներուն, Բաբելոն այդ ժամանակի ամենամեծ քաղաքներէն է, որուն տարածքը 1․000 հեկտարը կ՛անցի։ Անոր համբաւը Միջագետքի սահմաններէն դուրս կ՛ելլէ, շնորհիւ կառուցուած նշանաւոր յուշարձաններուն, հոյակապ շէնքերուն, ինչպէս օրինակ՝ բարձր պարիսպները, «զիկուրադները» ''ziggourat'' (պաշտամունքի վայր)
<ref>[http://hanragitakblog.blogspot.com/2015/05/blog-post.html Հանրագիտակ, «Բաբելոնի կախուած պարտէզները», (արեւլ/հ)]</ref><ref name=":0"> [https://historyancient.ru/hy/drevnijj-vostok/in-what-year-lived-the-hammurabi-lawyer-hammurabi-general-characteristics-of-the-main-institutions/ historyancient, Համուրապիի թագաւորութիւնը, (արեւել/հ)]</ref><ref>[https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000183134 ․ https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000183134 unesco, բջիջային գրադարան, Պաշտօնական գնարկում Բաբելոնի վնասներուն շուրջ , 2009թ․{{ref-en}} ]</ref>
== Անուան ծագումը ==
Բաբելոն քաղաքին վայրին ամենահին վկայութիւնը արձանագրուած է Ք․ա․ 2500 թ․ տախտակի մը վրայ․ կը վկայագրէ թէ այդ քաղաքին մէջ, Էնսի (<small>ENSÍ</small>) վեհապետը Ամար-ուդու (<small>AMAR.UTU)</small> աստուծոյ տաճարին շինութիւնը կ՛ոգեկոչէ։
Բաբելոն անունը, առաջ եկած է յունարենէ, որ ան ալ իր կարգին փոխ առած է աքատեան պապ-իլի(մ) ''bāb-ili(m),'' թարգմ․՝ Աստուծոյ (Իլի(մ)) դուռը (''bābu(m)'')։ Այս անունին՝''bāb-ilāni'' «Աստուածներուն դուռը» կը հանդիպինք նաեւ գրութիւններուն մէջ։
== Համառօտ տեղեկութիւններ ==
Կոչուած է գլխաւոր քաղաք՝ Բաբելոնի անունով։ [[Համմուրապի]] արքայի օրօք, [[Միջագետք]]ի մեծ մասը միաւորուած է Բաբելոնի տիրակալութեան ներքոյ։ Ք.Ա. 2-րդ հազարամեակի կէսէն՝ զանգուածաբար, Բաբելոն թափանցած են քասիտական ցեղեր, որոնք անկման հասցուցած են անոր ստրկատիրական ծաղկուն պետութիւնը եւ հիմնած իրենց տիրապետութիւնը ([[1518]] - [[1204]])։ [[Քասիտական]] տիրապետութեան անկումէն յետոյ, Բաբելոնը ժամանակաւոր վերելք ապրած է նոր դինաստիայի ներկայացուցիչ [[Նաբուգոդոնոսոր I]]-ի օրօք (1146-1123), որ ետ մղած է դրաձի [[Ասորեստան]]ի եւ [[Էլամի]] ոտնձգութիւնները, պահպանած երկրի անկախութիւնն ու հզօրութիւնը։ Անոնցմէ ետք Բաբելոնի կեդրոնական իշխանութիւնը՝ տկարացած է։ Այնուհետեւ Բաբելոնը, բազմաթիւ ագամներ, ենթարկվուած է [[Ասորեստան]]ի տիրապետութեան։▼
=== Բաբելոնեան Կայսրութիւն ===
[[Պատկեր:Basse Mesopotamie 1mil.png|մինի|Ք․ա․ 1-ին հազարամեակ․ Միջագետքի աւազանը․ Բաբելոնեան կայսրութեան քաղաքները]]
▲
Կ՛ենթադրուի թէ Ք․ա․ 1770-1670թ․ եւ Ք․ա․ 612-320թ․ Բաբելոնը ծանօթ աշխարհի ամենէն ընթարձակ քաղաքն է։ Հաւանական է, թէ առաջին քաղաքը եղած ըլլայ, որուն բնակչութեան թիւը 200,000 հասած է։ <ref name=":0" /><ref /> <ref>[https://www.quora.com/Who-was-Nabuchodonosor Ո՞վ էր Նապուքոտոնոսոր {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.ancient.eu/Nebuchadnezzar_II/ Նապուքոտոնոսոր Բ․ {{ref-en}}]</ref> <ref>[http://mini-site.louvre.fr/babylone/EN/html/1.4.4.html Նոր-Բաբելոնեան Կայսրութիւնը {{ref-en}}]</ref>
== Աղբիւրներ ==▼
<ref>[https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1445913/ Բաբելոն․ հնագիտութիւնը եւ պատկերացումը Միջագետքի մէջ {{ref-en}}]</ref>
=== Համմուրապի ===
Շուրջ 30 տարի Բաբելոնի արքայ եղած է՝ [[Համմուրապի]]ն (Ք.ա. [[1792]] - [[1750]] թ.)։ Ան դրացի երկրներուն դէմ կը կռուի։ Սակայն քաջ գիտակից, որ զէնքով նուաճածը միայն զէնքով հնարաւոր չէ պահպանել, նորաստեղծ պետութեան մէջ կարգ ու կանոն կը մտցնէ։ [[Համմուրապի]]ին կը հրամայէ հաւաքել բոլոր ի զօրու օրէնքները, ստեղծել մէկ օրէնսգիրք։ Արքայի հրամանը կը կատարուի։ Օրէնսգիրքը կը ստեղծուի եւ բաղկացած է 282 յօդուածներէ։
=== Բաբելոն քաղաքը ===
Ք.ա. [[539]]-թ․ [[Աքեմենեան|Աքամենեան]] թագաւոր [[Կիւրոս II Մեծ]]ը, Բաբելոնը կը նուաճէ եւ զայն [[Աքեմենեան պետութիւն|Աքաեմենեան Պարսկաստանի]] փոխարքայութեան նստավայր կը վերածէ։ [[Ալեքսանտր Մակեդոնացի|Աղեքսանդր Մակետոնացի]]<nowiki/>ի նուաճումէն ետք, Բաբելոնը կը կառավարեն մակետոնացի կուսակալներ։ Ք.ա. մօտաւորապէս 140թ․ Բաբելոնը կը մտնէ հերթաբար [[Պարթեւական տէրութիւն|Պարթեւական]], [[Սասանեան Պարսկաստան|Սասանեան]] պետութիւններուն կազմին մէջ։
== Պատմագրութիւն ==
Բաբելոնի մասին գոյութիւն ունեցող պատմագրութիւնը հիմնուած է հետեւեալ աղբիւրներուն վրայ, որոնք սակայն լրիւ չեն եւ քանի մը անգամներ իրար կը հակասեն․-
Հնագիտական պեղումներ, Միջագետքէն դուրս գտնուած սեպագիր արձանագրութիւններ, Աստուածաշունչի վկայութիւններ, դասական գրականութեան մէջ նկարագրութիւններ գլխաւորաբար (Հեռոտոդոսէն), երկրորդական տեղեկութիւններ։
<ref>[https://www.gotquestions.org/Babylonian-empire.html Ի՞նչ է Բաբելոնի կարեւորթւթիւնը աստուածաշնչական պատմութեան մէջ {{ref-en}}]</ref> <ref>[http://www.ibiblio.org/freebiblecommentary/pdf/EN/kings_events.pdf Թագաւորներ եւ Դէպքեր Բաբելոնեան, Պարսկական եւ Յունական Հարստութեանց {{ref-en}}]</ref>
<ref>[https://www.theguardian.com/cities/2016/aug/08/lost-cities-1-babylon-iraq-war-history-mankind-greatest-heritage-site Կորսուած քաղաքներ․ Բաբելոն, ինչպէս պատերազմը գրեթէ ոչնչացուց աշխարհի մեծ ժառանգութիւններէն մին{{ref-en}}]</ref>
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
== Տե՛ս նաեւ ==
▲== Աղբիւրներ ==
[[Կատեգորիա:Հին Բաբելոն| ]]
| |||