«Բաբելոն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Ք․ա․ 12-րդ դարէն ճամբորդներ այցելած են Բաբելոնը՝ ԴիւտելլայիԴուտելլայի Պենճամին ''Benjamin of Tudela,'' Փիետրօ Տելա Վալէ ''Pietro Della Valle'' Ք․ա․ 17-րդ դար, եւ այլն։

Ք․ա․ 19-րդ դարէն Պրիտանացի Գլաուտիւս Ճէյմս Ռիչ ''Claudius James Rich'' առաջին հետախուզութիւնները կը կատարէ եւ վայրը կը քարտէսագրէ։ Ուրիշներ ալ կը հետեւին, սակայն 1850-ական թ․ պեղումները կը դադրին եւ կը շարունակուին ֆրասացի ՖիւլճանսՖուլճանս Ֆրեսնելի ''Fulgence Fresnel'' եւ իր խումբին կողմէն 1852-1855 թ․։ Պեղումները կը շարունակուին բազմաթիւ՝ ընդհանրապէս ֆրանսացի եւ անգիացի հնագէտներէ, որոնք յայտնաբերուածներէն գլխաւորները իրենց երկիրները կը տանին․ օրինակ, Պարթեւական դամբանը՝ Լուվրի թանգարանը եւ կամ՝ Սիրուսին Գլանը ''cylindre de Cyrus'' (պարսկ․ منشور کوروش, ''manshour-e Kourosh'')՝ Պրիտանական թանգարանը։<ref>

Ք․ա․ մօտաւորէպէս 19-րդ դարուն, [[Միջագետք|Միջագետքի]] մեծ մասը Ամոռացիները գրաւուածգրաւած են ''Amorrites'' (սումերերէն՝ 𒈥𒌅 ''MAR.TU'' , աքատերէն՝ ''Tidnum'' ou ''Amurrūm'', հին յուն․՝ ''Ἀμορραῖοι'')․ վաչկատու ցեղեր հիւսիսային Լեւանտէն (Միջերկրածովեան տարածքաշրջանի արեւելեան մասի երկրներուն/շրջաններուն ընդհանուր անուանումը)։ Անոնք կը խօսին հիւսիս-արեւմտեան սեմական լեզուն, տարբե՝րտարբեր՝ բնիկ Աքատներէն, որոնք կը խօսին արեւելեան սեմական լեզուն։ Ժամանակի ընթացքին, կիսավաչկատու վիճակէն կ՛ելլեն եւ Միջագետքի քաղաք-պետութիւններուն մէջ (հաւանաբար Իսին ''Isin'', Լարսա ''Larsa'', Էշնունա ''Eshnunna'', Լակաշ Lagash) իրենց անկախ հարստութիւնները կը կերտեն եւ վերջապէս Բաբելոնի պետութիւնը։<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref>[https://books.google.gr/books?id=kA8AAAAAQAAJ&pg=PA5&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Սեմական ցեղերուն ծագումը ''Archibald Henry Sayce''{{ref-en}}]</ref>

Ըստ Բաբելոնեան ժամանակագրութեան, Ք․ա․ 19-րդ կամ 18-րդ դար, Սամու Ապու ցեղապետ մը, դրացի Քազալլու քաղաքէն կ՛անկախանայ։ Իսկ, նոյն ժամանակ Սամուկը Լա Էլստեղծուի Բաբելոնեան Առաջին ՀարստութեանՀարստութիւնը, նախահայրըորուն նախահայրը՝ Սամու Լա Էլ կը նկատուի։ Գրաւոր տեղեկութիւնները կը նկարագրեն թէ Սամու Լա Էլին տարած զինուորական յաջողութիւնները Բաբելոնի շրջանին մէջ կը տարածեն անոր ազդեցութիւնը։

Բաբելոն, Ասորեստանի մեծ քաղաքներուն շուքին տակը մնացածկը էր։մնայ։ Ան կը ծաղկի եւ համբաւ կ՛ունենայ, երբ Համուրապիի ստեղծած կարճատեւ կայսրութեան մայրաքաղաքը կը դառնայ, Ք․ա․ 1792-1750։ Համմուրապի հարաւային Միջագետքի բոլոր քաղաքները եւ քաղաք-պետութիւնները կը նուաճէ եւ Բաբելոնին կը միացնէ։ Ան նաեւ կը գրաւէ արեւելքէն Էլամ ''Elam'' եւ հիւսիս-արեւմուտքէն Մարի ''Mari'' եւ Էպլա ''Ebla'' թագաւորութիւնները։ Բաբելոնի իշխանութիւնը կը տարածէ մինչեւ Փոքր Ասիոյ Հաթաներուն եւ Հուրիներուն գաղթօճախները՝ Ասորեստանի վաղեմի կայսրութեան շրջանները։

Համմուրապիի մահէն ետք, կայսրութիւնը կը տկարանայ եւ տարածքներ կը կորսնցնէ։ Ամոռացիներուն իշխանութիւնը Բաբելոն քաղաքի մէջ կը սահմանուի։ Գրութիւններ հին Բաբելոնէն, յաճախ Շամաշը՝ Սիփարի արեւու աստուածը եւ Մարդուքը՝Մարտուքը՝ Շամաշին տղան, կ՛ակնարկեն։ Հետագային, Մարտուքը կը դառնայ Բաբելոնի գլխաւոր աստուածը․ կը ցոլացնէ Բաբելոնի քաղաքական վերելքը։<ref name=":3" /><ref>Մեդրոփոլիդան թագարան, Հատոր 4․ Սեպագիր արձանագրութիւններ, [https://books.google.gr/books?id=JbREBAAAQBAJ&pg=PA288&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Մեդրոփոլիդան թագարան, Հատոր 4․ Սեպագիր արձանագրութիւններ,{{ref-en}}]</ref><ref>[http://users.sch.gr/aiasgr/Eguklopaideia/Xwres_kai_laoi/Babulwna.htm Հին երկիրներ եւ ժաողովուրդներ - Բաբելոնի պատմութիւնը,{{ref-el}} ]</ref>

== Ծանօթագրութիւններ ==