«Հազար Ու Մէկ Գիշեր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Boulanger Gustave Clarence Rodolphe A Tale of 1001 Nights.jpg|մինի|աջից]]|▼
▲[[Պատկեր:Boulanger Gustave Clarence Rodolphe A Tale of 1001 Nights.jpg|մինի|աջից]]
'''Հազար ու մէկ գիշեր''' ({{lang-fa| هزار و يك شب}}, ''հեզար օ յեք շաբ'', {{lang-ar|كتاب ألف ليلة وليلة}}, ''քիթապ ալֆ լայլա ուա լայլա''), միջնադարեան արաբական գրական յուշարձան։ [[Հեքիաթ]]ներու ժողովածոյ, որու ծագումն ու հեքիաթներու քանակը երկար տարիներ գիտական բանավէճերու առարկայ եղեր են։
Տող 8 ⟶ 6՝
Արաբական ժողովրդական գրականութեան, նոյնիսկ ամբողջ արաբական միջնադարեան արձակի ամենայայտնին «Հազար ու մէկ գիշեր»-ն է, որուն միաւորուած են ժողովրդական բանահիւսութեան տարբեր ժանրեր՝ հեքիաթներ, [[պատմուածք]]ներ, [[առակ]]ներ, [[կատակ]]ներ, [[վիպակ]]ներ և [[վէպ]]եր։ [[Միջնադարեան արաբական աղբիւրներ]]ը կ'ընդգրկեն որոշ տեղեկութիւններ այդ յուշարձանի պատմութեան մասին։ [[Արաբներ]]ը անոնք թարգմաներ են պարսկերենէն [[8]]-րդ դ., երբ պարսկական սովորոյթները աշխուժօրէն կը ներմուծուէին արաբ-իսլամական մշակոյթի մէջ։ Անոնք փոխեր են վանկերը, ձևերը, հեքիաթներ յօրիներ են, ընդ որուն՝ իրենց նմանութեամբ։
[[Պատկեր:John Frederick Lewis 004.jpg|մինի|alt=|280x280փքս]]
Պարսկերէն տարբերակն է «Հեզար աֆսանե»-ն, որուն մէջ կը պատմուի, թէ ինչպէս պարսիկ թագաւորներէն մէկը ամուսնանալով ինչ որ աղջկայ մը հետ և անցկացնելով անոր հետ գիշերը, կը հրամայէ յաջորդ օրը սպանել զայն։ Այսպէս կը շարունակուի այնքան ժամանակ, մինչև արքան կ'ամուսնանայ Շահրազատի՝ թագաւորական նախարարի աղջկայ հետ, որ կը փայլէր խելքով։ Անոր հետ անցկացնելով գիշերը՝ Շահրազատը ամբողջ գիշեր անոր կը պատմէր հեքիաթներ և պատմութիւններ մինչև առտու, սակայն պատմութիւնները ան դիտմամբ կիսատ կը ձգէր, որպէսզի թագաւորն ալ յետաձգէր սպանութիւնը։ Ան 1000 գիշեր շարունակ կը պատմէ այդ պատմութիւնները, մինչև վերջապէս անոր սիրահարուած թագաւորը կ'որոշէ չսպանել զայն։
Տող 23 ⟶ 21՝
Իրաքեան պատմուածքներու մէջ գործողութիւնը տեղի կ'ունենայ Միջագետքի քաղաքներէն մէկուն մէջ, աւելի յաճախ Պաղտատի մէջ։ Անոնց մէչ հանդէս կու գան առևտրականներ, արհեստաւորներ, խալիֆան ու անոր մերձաւորները, բարի ու չար վեզիրներ, արդար ու նենգ դատաւորներ, ոստիկաններ, աւազակներ, հարճ-երգչուհիներ։ Պատմական աղբիւրները հարուստ նիւթ կը պարունակեն արքունական բարքերու, քաղաքաբնակներու կենցաղի մասին։ Պաղտատեան շերտի մէջ գլխաւորապէս հետաքրքիր իրադարձութիւններն են, որոնք իրական կեանքի մէջ կեղի կ'ունենայ։ «Շարժիչ ուժի» դերը բարի ու չար ուժերու փոխարէն կը կատարէ գործող անձերէն մէկը՝ խալիֆա Հարուն ալ-Ռաշիտը, որ հանդէս կու գայ պահապանի կամ փրկիչ-հերոսի դերով։ Այսպէս կոչուած հարունեան շրջանակի մէջ կը մտնէ մօտաւոր 50 հեքիաթ ու պատմուածք, որոնց մէջ հանդէս կու գայ ինքը՝ Հարունը, երբեմն իր որդիները ու յայտնի արքունականները։
Պաղտատեան շարուածքի առաւել վաղ խմբագրութեան կը վերաբերին հնագոյն Արաբիոյ բազմաթիւ առասպելներ, աւանդոյթներ։ Այստեղ կը մտնեն նաև բազմաթիւ սիրային և արկածային պատմութիւններ։ Վաղ շերտը կապուած է Պետեւիին բանաստեղծներու մասին առասպելներու հետ, յատկապէս ուզրա ցեղէն։ Առաւել յայտնի հերոսներէն է Մաճնունը։ Պաղտատեան պատմուածքներու մէջ շատ կարևոր դեր կը խաղան բանաստեղծութիւնները, երգն ու երաժշտութիւնը, պատահական չէ, որ յաճախ անոնց հերոսուհիները ստրկուհի-երգչուհիներ են։ Պաղտատեան ամենայայտնի հեքիաթներէն է «Ալի Պապան և քառասուն աւազակները» պատմուածքը։[[Պատկեր:The Valley of Diamonds by Maxfield Parrish.jpg|մինի|alt=|190x190փքս]]
==Եգիպտական շերտ==
[[12]]-րդ դարէն սկսած հաւաքածոյի մէջ ներառուած են եգիպտական ծագումով հեքիաթներ և պատմութիւններ։ [[14]]-[[16]]-րդ դդ. ընթացքին կ'ընդունի այն տեսքը, որմով հասեր է մեր օրերը։ Այս շրջանի նորավէպերը կը ներկայացնեն 14-16-րդ դարերու եգիպտական քաղաքի կեանքի ընդարձակ պատկերը, քաղաքացիներու բնաւորութիւնները և պատկերացումները։ Եգիպտական պատմուածքները ստեղծուեր են առևտրա-արհեստաւորական միջավայրի մէջ, որոնց մէջ իրականութիւնը կը գնահատուի առևտրականի և արհեստաւորի դիրքերէն։ Այս նորավէպերու հերոսը սովորական առևտրական է կամ աղքատ արհեստաւոր, ոչ շատ կրթուած, սակայն օժտուած առողջ դատողութեամբ և հնարամտութեամբ, որոնց շնորհիւ կը կարողանայ հասնիլ բարձր դիրքի և հարստութեան։
* Герхардт М. Исскуство повествования. М., 1984г.▼
* Гибб Х.А.Р. Арабская литература, М.1960▼
* ''Where is A Thousand Tales? [Hezar Afsan Kojast?]'' by [[Bahram Beyzai]], Roshangaran va Motale'ate Zanan, 2012. ▼
* ''In Arabian Nights: A search of Morocco through its stories and storytellers'' by Tahir Shah, Doubleday, 2008.▼
* [http://cup.columbia.edu/book/978-0-231-14634-0/ ''The Islamic Context of The Thousand and One Nights''] by Muhsin J. al-Musawi, Columbia University Press, 2009.▼
* Nurse, Paul McMichael. ''Eastern Dreams: How the Arabian Nights Came to the World'' Viking Canada: 2010. General popular history of the 1001 Nights from its earliest days to the present.▼
== Պատկերասրահ ==
<center>
Տող 55 ⟶ 40՝
</center>
== Աղբիւրներ ==
▲* Герхардт М. Исскуство повествования. М., 1984г.
▲* Гибб Х.А.Р. Арабская литература, М.1960
▲*
▲*
▲*
▲* Nurse, Paul McMichael. ''Eastern Dreams: How the Arabian Nights Came to the World'' Viking Canada: 2010. General popular history of the 1001 Nights from its earliest days to the present.
== Արտաքին յղումներ ==
Տող 61 ⟶ 54՝
* Read all the [http://fairytalez.com/author/a-1001-nights/ 1001 Nights] fairytales
* [https://www.bbc.co.uk/programmes/b0081kdb The Arabian Nights], BBC Radio 4 discussion with Robert Irwin, Marina Warner and Gerard van Gelder (''In Our Time'', October 18, 2007)
<br />
[[Ստորոգութիւն:Հեքիաթներ]]
[[Ստորոգութիւն:Արաբական գրականութիւն]]
| |||