«Աքրոփոլիին Թանգարանը» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

| անուանումբնօրինակ անուն = Աքրոփոլիի Թանգարան ''Μουσείο Ακρόπολης''

'''Աքրոփոլիին թանգարանը''' [[Յունաստան|Յունաստանի]]ի ամենակարեւոր հնագիտական թանգարաններէն մէկն է։  Թանգարանը կը հիմնուի պատսպառելու համար բոլոր հնագիտական իրերը որ գտնուած են Աքրոփոլիին սուրբ ժայռին (յոյները այսպէս կը կոչեն) վրայ եւ անոր ստորոտն ու շրջակայքը․  Մինոասեան եւ Միկինէեան քաղաքակրթութիւններուն ժամանակաշրջանէն մինչեւ Բիւզանդական ժամանակաշրջանը։  Նաեւ, թանգարանը կ՛ ընդգրկէ [[Աթէնք|Աթէնքի]]ի Հռոմէական եւ Բիւզանդական շրջանէն աւերակներ։

Թանգարանը կը հիմնուի 2003 թուականին, իսկ «Թանգարանի Կազմակերպութիւնը»՝ 2008 թ․։  Բացումը կը կատարուի Յունիս 20, 2009 թուականին։  Թանգարանի Շինութեան Կազմակերպութեան կը նախագահէ [[Սելանիկ|Սելանիկի]] Արիստոթելեան Համալսարանի Հնագիտութեան Պատուակալ Դասախոս պր․ Տիմիթրի Փանտերմալիս։ <ref>[https://www.theacropolismuseum.gr/ Աքրոփոլիի թանգարանը, պաշտօնական կայքէջ {{ref-el}}]</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20150726210657/http://video.minpress.gr/wwwminpress/Wonderful_Greece/WG_9_3 Հիանալի Յունաստանը, Նոր Թանգարանին բացումը 26-7-2015 {{ref-en}}]</ref>

Աքրոփոլիին վրայ գտնուած հնագիտական իրերը պատսպառելու համար, առաջին թանգարանը կը հիմնադրուի ժայռին հարաւ-արեւելեան ցած մասին, 1865թ․1865 թ․ 30 Դեկտեմբերին եւ կառուցման աշխատանքները կը վերջանան 1874 թ․։ Ճարտարապետն է՝ Փանաղի Քալքոս եւ թանգարանին առեւելումը արեւելքէն արեւմուտք է։ Կը կառուցուի գրեթէ գետնահաւասար, որպէսզի գեղագիտականօրէն չվնասէ հին յուշարձանները։

1885-1890 թուականներուն կատարուած հնագիտական պեղումներէն կը յայտնուին քանդակներ, զոր պարսիկները աւերած էին իրենց [[Յունաստան|Յունաստանի]] երկրորդ ներխուժման ընթացքին՝ Ք․ա․ 480-479թ․։479 թ․։ 1888 թուականին թանգարանը կ՛ընդարձակուի։

1953թ․1953 թ․, թանգարանի ընդարձակման աշխատանքները հերթականութեամբ կը սկսին․ ճարտարապետն է՝ Փաթրոքլոս Քարանտինոս։ Հին շէնքին մեծ մասը կը քանդուի եւ նորը կը կառուցուի։

1999թ․ աշխատանքները կը սկսին նոր արդի թանգարանի շինութեան Աքրոփոլիին հարաւային կողմը եզերող Տիոնիսիու Աէրոփաղիդու փողոցին Մաքրիղեաննի նոր յայտնաբերուած հնագիտական վայրին վրայ։ Հոն, պեղումներուն ընթացքին մէջտեղ կու գան [[Յունաստան|Դասական Ժամանակաշրջանէն]] եւ [[Յունաստան|Բիւզանդական տարիներէն]] անձնական բնակարաններ եւ աշխատանոցներ։ Երբ պեղումները կ՛ամբողջանան ու վայրին խաւագրութիւնը կը ճշդուի, կ՛որոշուին տեղերը ուր պիտի բարձրանայ նոր թանգարանի շէնքը։

2003 թուականին նոր թանգարանին հիմնադրութիւնը տեղի կ՛ունենայ եւ 2009թ․2009 թ․ առաջին ամիսներուն Աքրոփոլիի հին թանգարանին պարունակութիւնը կը տեղափոխուի նորաշէն համանուն թանգարը։

Միջազգային տարողութեամբ մրցոյթէ ետք, շինութիւնը կը ստանցնեն Պեռնար Չումի ''Bernard Tschumi'' եւ յունական Միխալի Ֆոթեատիս ճարտարապետական գրասենեակները։ Նկատի առնելով թէ [[Յունաստան|Յունաստանը]] ընհանրապէս եւ [[Աթէնք|Աթէնքը]] մշտական երկրաշարժներու ցնցումներու ենթակայ են, թանգարանը կը կառուցուի դիմանալու մինչեւ 10 Ռիխթըրի չափանիշի ցնցումի ''Richter magnitude scale''։

2009 Յուլիս 20-ին Աքրոփոլի թանգարանին փառաշուք բացումը կը կատարուի [[Յունաստան|Յունաստանի]] Նահագահին կողմէն։ Բացման արարողութեան ներկայ կ՛ըլլան նաեւ [[Եւրոպական Միութիւն|Եւրոպական Միութեան]] նախագահը եւ բազմաթիւ օտար պետութիւններու ղեկավարներ։ Այդ օրերուն [[Յունաստան|Յունաստանի]] Մշակոյթի նախարարը, յատկանշական շարժումով մը կը շեշտէ Փարթենոնաս տաճարի կողոպտուած քանդակներու «իրենց տունը» վերադարձի կարեւորութիւնը ու անոնց զետեղումը նոր թանգարանին մէջ․ թանգարանէն վերադարձուած մարմարի կտոր մը նախարարը կը զետեղէ Փարթենոնասի սիւնաճակատի մը վրայ։

Թանգարանը Աքրոփոլիին հարաւային կողմը կը գտնուի, Մաքրիղեաննի նախկին բանակավայրին (հնագոյն տարիներուն) հողատարածքին վրայ։ Փարթենոնաս տաճարէն մօտաւորապէս 280 մեթր հեռու։ Թանգարանին մայր մուտքը Տիոնիսիու Աէրոփաղիդու ''Οδός Διονυσίου Αρεοπαγίτου'' փողոցին վրան է եւ յարակից է Աքրոփոլի մեթրոյի կայարանին ''Akropoli metro station''։ Թանգարանը կը շրջապատեն Մաքրիղիաննի, Խածիխրիսդու եւ Միցէօն փողոցները։

Պեռնար Չումիին գաղափարը կ՛ընդգրկէ երեք մտապատկերներ․ լոյս, շարժում եւ ճարտարապետութիւն (յօրինուածական տարրածրագիր): Այս երեք յատկանիշները միասնաբար՝ «''վայրին հարկադրանքը՝ դարձնել ճարտարապետական առիթի մատուցանելու պարզ եւ ճշգրիդ թանգարան մը''», կը բնորոշեն Աքրոփոլիի նոր Թանգարանի շինութիւնը․ ուսողական եւ յղացական յստակութիւն, նման [[Յունաստան|Հին ՅունաստանիՅունաստան]]ի շինութիւններուն։

Այցելողին ուղին 3D որմածակի (օղակ) մը կը նմանի։ Ճարտարապետութեան եւ տարածութեան փորձառութիւնը մը կ՛ընծայէ, որուն սկզբնակէտն է հնագիտական պեղումներուն վայրը մինչեւ Փարթենոնասի սրահը ու անոր ետեւը։

Էլղինեան մարմարներուն վերադարձի հարցը մեծապէս կը յուզէ յոյն ժողովուդը։ 1980-ական թուականներէն, [[Յունաստան|Յունաստանի]] կառավարութիւնը պաշտօնապէս կը դիմէ [[Անգլիա|Անգլիոյ]] (Մեծն Բրիտանիոյ) կառավարութեան եւ յատկապէս Բրիտանական Թանգարանի ղեկավարներուն` մանաւանդ Աքրոփոլիի նոր Թանգարանին հիմնումէն ետք, որպէսզի 19-րդ դարուն ընթացքին Լորտ Էլղինին ու անոր գործակալներուն կողմէն Աքրոփոլիէն եւ Փարթենոնաս տաճարէն կողոպտուած թանգարժէք (հնագիտական եւ զգացական առումով) քանդակները, իրերը վերադարձուին իրենց «տունը»։

Վերջին տարիներուն Բրիտանական Թանգարանին եւ [[Յունաստան|Յունաստանին]] միջեւ հասկացողութիւն մը կայ․ առաջինը որոշ ժամանակի մը համար կողոպտուած մարմարները Աքրոփոլի Թանգարանին փոխ տայ եւ իբրեւ փոխադարձ, [[Յունաստան|Յունաստանը]] ընդունի թէ անոնք Բրիտանական Թանգարանին կը պատկանին։ Սակայն Մեծն Բրիտանիան –<nowiki/>[[Անգլիա|Անգլիան]]- կը մերժէ։ Այս պայքարին [[Յունաստան|Յունաստանը]] մինակ չէ․ համաշխարհային աջակցութիւն ունի։

<ref>[http://repository.library.teiwest.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/5843/%CE%9C%CE%9F%CE%A5%CE%A3%CE%95%CE%99%CE%9F%20%CE%9A%CE%91%CE%99%20%CE%9A%CE%9F%CE%99%CE%9D%CE%9F-%20%CE%9C%CE%95%CE%9B%CE%95%CE%A4%CE%97%20%CE%A0%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%A0%CE%A4%CE%A9%CE%A3%CE%97%CE%A3..pdf?sequence=1&isAllowed=y Թանգարան եւ հանրութիւն, Ակելի Մարիա, էջ 16-38]</ref> <ref>[http://architecturemps.com/wp-content/uploads/2015/03/AMPS-Vol.7-no.1-Full-Paper-MUSEUM-OF-LIGHT.pdf Աքրոփոլիին Նոր Թանգարանը եւ պայքարը Յունաստան վերադարձնելու Էլղին մարմարները {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.kathimerini.gr/38845/article/politismos/arxeio-politismoy/trito-ston-kosmo-to-moyseio-ths-akropolhs Քաթիմերինի օրաթերթ, Աքրոփոլին աշխարհի 3-րդ Թանգարանը, 13-5-2013 {{ref-el}}]</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20101212032821/http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11424&subid=2&pubid=41064949 Էթնոս ել-թերթ, Աքրոփոլին աշխարհի ամենալաւ Թանգարանը կը յայտարարուի, 12-12-2010 {{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/aygoystiatiki-panselinos Աքրոփոլիին Թանգարան - Օգոստոս ամսուան լիալուսին, 21-8-2013 {{ref-el}}]</ref> <ref>[http://digital.lib.auth.gr/record/53004?ln=el Յունաստանի հնագիտական իրերու հոգատարութիւնը եւ առաջին թանգարանները, Ակելիքի Քոքու, 1977 {{ref-el}}]</ref> <ref>[https://books.google.gr/books?id=s-LGBQAAQBAJ&pg=PT92&lpg=PT92&dq=%C2%ABThe+new+Acropolis+Museum:Remaking+the+Collective%C2%BB.&source=bl&ots=QGT4eLNk7L&sig=ACfU3U2C4d7YdO8zQmOiq-ARTgZCFTnwtw&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiU6tyX2rfoAhUIkxQKHeTVAxEQ6AEwAHoECC4QAQ#v=onepage&q=%C2%ABThe%20new%20Acropolis%20Museum%3ARemaking%20the%20Collective%C2%BB.&f=false Աքրոփոլիին նոր Թանգարանը․ պատմական, Ճարտարապետութիւն, Ցուցադրութիւններ․ Suzanne Macleod, Laura Hourston Hanks, Jonathan Hale {{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.eyrolles.com/Entreprise/Livre/le-parthenon-9782841004355/ Փարթենոնաս․ Յուշարձան մը Պատմութեան մէջ, François Queyrel {{ref-fr}}]</ref> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_q_anSjKpIM Livesay, Christopher (22 -9- 2018), Փրկուած թէ՞ Կողոպտուած, PBS Լուրեր {{ref-en}}]</ref> <ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7044407.stm BBC Լուրեր, Աքրոփոլիին մարմարները, 15-10-2007 {{ref-en}}]</ref> <ref>[]</ref>

Առաջին յարկ բարձրանալու ատեն, կը ցուցադրուին բազմաթիւ եւ տարբեր իրեր, որոնք Աքրոփոլիին վրայ եւ շուրջի սրբավայրերուն կը պատկանին։ Առաջին յարկը եւ վերելքը դէպի երկրորդ՝ յատկացուած են Միկինէական, Երկրաչաբական, Արխայիք ժամանակաշրջաններուն (տե՛ս [[Յունաստան|Յունաստան -Պատմութիւն]])։ժամանակաշրջաններուն։

Երրորդ յարկը ամբողջովին վերապահուած է Փարթենոնաս տաճարին։ Ցուցադրութիւնը քառանկիւնային է, ինչպէս՝ տաճարը։ Այսպէս սիւնաճակատները, գօտեքանդակները եւ եռանկիւն ճակատները այցելուն կը տեսնէ անոնց բնական տեղադրուած ձեւով։ Ուրիշ թանգարաններուն մէջ գտնուող այս մասերը կրկնօրինակներ են։

Պարսկական Խրամ կը կոչուի Աքրոփոլիի այն հնագիտական վայրը, Փարթենոնասին կից, ուր գտնուած են բազմաթիւ արխայիք ([[Հին Յունաստանի ճարտարապետութիւն|հինՀին Յունաստանի]]) քանդակներ։ Պարսիկները Թերմոփիլես ճակատամարտէն յաղթական, Ք․ա․ 480 թ․, ամայի Աթէնքը կ՛աւերեն․ բնակարաններ, տաճարներ եւ սրբավայրեր։ Քանի մը տարի ետք, ազատ [[Աթէնք|Աթէնքի]] ղեկավար՝ Փերիքլիս, Աքրոփոլին վերակառուցել կու տայ։ Աքրոփոլիին շուրջերը գտնուած բոլոր աւերակները կը հաւաքուին հետագային կոչուած՝ պարսկական խրամին մէջ եւ հողով կը ծածկուին։