«Աստրախան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Աստրախան''' (ռուս.` Астрахань), քաղաք, [[Ռուսաստան]]ին մէջ, Աստրախանի մարզի վարչական կենտրոնը, գետային եւ ծովային նաւահանգիստ, երկաթուղային հանգոյց:հանգոյց։ Կը գտնուի [[Վոլգա]]յի դելտայի վերին մասին մէջ:մէջ։ 527 345 հազար բնակիչ ([[2013]] թուականին)<ref>[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst12/DBInet.cgi База данных показателей муниципальных образований.]</ref>:

Աստրախանը Վոլգա-կասպիական աւազանի [[ձկնորսութեան]] խոշորագոյն բազան եւ ձկնաւերամշակման արդիւնաբերութեան կենտրոնն է:է։ Աստրախանին մէջ կան մսի կոմբինատ, կաթնամթերքներու եւ կաշուի գործարաններ, հրուշակեղէնի, մորթու-մուշտակեղէնի ֆաբրիկաներ, ձկնարդիւնաբերութեանն ու գետային տրանսպորտին սպասարկող նաւաշինարան, նաւանորոգման, մեխանիկական ձեռնարկութիւններ, ջերմաքարշեու նորոգման գործարան, ցանցագործական ֆաբրիկա, փայտամշակման ու քիմիական արդիւնաբերութեան ձեռնարկութիւններ:ձեռնարկութիւններ։

Աստրախանը ծովային եւ գետային նաւերի փոխաբեռնման կաեան է ([[նաւթ]], ձկնեղէն, անտառանիւթ, կերակրի աղ, հացահատիկ): Աստրախանի մեքենաշինութիւնն իր արտադրանքով գլխաւորապէս սպասարկում է ձկնարդիւնաբերութեան ձեռնարկութիւններին եւ տրանսպորտին:տրանսպորտին։

Աստրախանը (որպէս Հաջի Թարխան) կը յիշատակուի XIII դարեն, իբրեւ [[թաթարական]] քաղաք Ոսկէ Յորդայի պետութիւնին մէջ:մէջ։ Գտնուած է Վոլգայի աջ ափին, ցամաքային եւ ջրային առեւտրական ուղիներու խաչմէրուկին մէջ, այժմեան Աստրախանեն (հիմնուած [[1558]]-ին) մօտ 12 կմ է հեռու, խազարական Իթիլ քաղաքի տեղին:տեղին։ [[1459]]–[[1556]]-ին Աստրախանի թաթարական խանութեան կենտրոնյ էր:էր։ Աստրախանին մէջ կ՛ապր էին թաթարներ, պարսիկներ, հայեր, հրէաներ եւ այլն:այլն։ [[1556]]-ին [[Իւան]] IV գրաուած է Աստրախանը եւ դարձրնել ռուսական պետութեան սահմանային բերդ:բերդ։ XVI - XIX դդ. Ռուսաստանի եւ Արեւելքի երկրներուն միջեւ կատարուող առեւտրի հիմնական կենտրոնն էր:էր։

Աստրախանի հայ գաղութը ձեւաւորուած է XVII դ. սկզբին:սկզբին։ Ռուսաստան եկած հայ գաղթականները [[1625]]-ին հանգրուանած են Աստրախանին մէջ հիմնած հայկական իջեւանատանը:իջեւանատանը։ [[Պետրոս I]] եւ իրեն յաջորդները, առեւտրին եւ արհեստներուն զարկ տալու նպատակով, հայերուն արտօնագրերով հրաւիրած են Աստրախան:Աստրախան։ Հայ վաճառականութիւնը խոշոր դեր ունեցած է ռուս-իրանական եւ, յատկապէս, Ռուսաստանի վրայով կատարուող տարանցիկ առեւտրոին, որուն մէջ իրեն առեւտրական գործարքներու տեսակարար կշիռը կազմել է 50%-ից աւելին:աւելին։

XVIII դ. Աստրախանը մետաքսի եւ բամբակի արդիւնաբերութեան համառուսական նշանակութիւն ունեցող կենտրոն էր:էր։ Ջուլհակային ձեռնարկութիւնների 90% պատկանում էր հայ ձեռնարկատէրերին:ձեռնարկատէրերին։ XVII դ. սկզբին հայերու թիւը այնտեղ եղած է մօտ 200, XVIII դ. սկզբին` մօտ 5000, XIX դ. վերջին` մօտ 7500, [[1911]]-ին` մօտ 10000 մարդ:մարդ։ Իրենց ճնշող մեծամասնութիւնը բանուորներ ու արհեստաւորներ էին:էին։ Հայերը պաշտօնապէս ազատուած են հարկերեն, օգտուել առեւտրա-արդիւնաբերական գործունէութեան, դաւանանքի ազատութեան եւ ներքին կեանքի տնօրինման արտօնութիւններեն:արտօնութիւններեն։ [[1746]]-ին իրենք կըրցած են նոյնիսկ ստեղծել հայկական դատարան (Ռատհաուզ) եւ ղեկավարուել [[սեփական օրէնսգրքով]]: XIX ղ. սկզբեն, երբ Աստրախանը կորսընցուց իր նախկին տնտեսական կարեւոր դերը, ռուսական պետութիւնը հայերու արտօնութիւնները հետզհետէ սահմանափակեց, այնուհետեւ վերցուց:վերցուց։

Աստրախանը եղած է Ռուսաստանի հայկական թեմական կենտրոններեն` իր թեմակալ եպիսկոպոսով կամ արքեպիսկոպոսով:արքեպիսկոպոսով։ Հայերն ունեցած են չորս եկեղեցի (Ս. Աստուածածին, Ս. Պողոս-պետրոս, Ս. Կ'ատարինէ, ԱՅ. Գրիգոր Լուսաւորիչ): [[1795]]-ին արքեպիսկոպոս Յովսէփ Արղութեանը Աստրախանին մէջ հիմնուած է հայկական տպարան:տպարան։ XIX դ. սկզբին հիմնադրուած հայկական դպրոցները, մասնաւոր անձանց ու եկեղեցու միջոցներով, գոյատեւած են մինչեւ XX դ. 20-ական թթ.: Անոնցմէ նշանաւոր են Աղաբաբեան դպրոցը ([[1810]]), Աստրախանի հոգեւոր ուսումնարանը ([[1817]], ուսուցչութիւն ըրած են Գ. Պատկանեանը եւ Գ. Խուբեանը), Հայոց թեմական ([[1838]]), Հայկական ծխական ([[1851]]), Հայոց իգական ([[1870]]) եւ այլ դպրոցները:դպրոցները։ Կ՛աստրախան են հրատարակուել «արեւելեան ծանուցմունքէ ([[1816]]), «լրաբերէ ([[1908]]-09), «մեր կ'եանքըէ ([[1910]]-12), «կարմիր բանուորէ ([[1919]]) հայկական լրագրերը:

[[1918]]–20-ին Հայկական գործերու կոմիսարիատի Աստրախանի բաժանմունքի մշակոյթի բաժնին կից (վարիչ` Հ. Գիւլիքեխեան) գործած է գեղարուեստա-թատերական ստուդիայ (ղեկ. Վ. Վարդանեան), [[1925]]-ին` Հայկական թատրոն:թատրոն։ Աստրախանի հետ կապուած են XVIII - XIX դդ. հայ հասարակական, քաղաքական եւ մշակութային մէկ շարք գործիչներու կեանքն ու գործունէութիւնը (Յովսէփ Արղութեան, [[Եփրեմ ԱՅ Ձորագեղցի]], [[Գաբրիէլ Պատկանեան]], [[Յարութիւն Ալամդարեան]], [[Մարգար Խոջենցի]], [[Նադեժդայ Պապայեան]]):