«Օրորա Մարտիկանեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Արշալոյս (Օրորա) Մարտիկանեան''' ({{lang-en|Aurora (Arshaluys) Mardiganian}}, {{ԱԾ}})։ Ան, ամերիկահայ գրագէտյուշագիր, դերասանուհի եւ Հայկական Ցեղասպանութենէն վերապրող կին մըն էր։վերապրող։

Բուն անունով՝ Արշալոյս Մարտիկեան, Օրորա Մարտիկանեան եղած է բազմանդամ ընտանիքի մը երրորդ զաւակը։ Հայրը զբաղած է գիւղատնտեսութեամբ եւ մետաքսագործութեամբ։

ԱնՄեծ Եղեռնի օրերուն, ականատես դարձած է իր ծնողներունհօր սպանութեան, կորսնցուցած՝եւ այնուհետեւ՝ աքսորի ճանապարհներուն, կորսնցուցած մայրը, քոյրերն ու եղբայրները եւ ենթարկուած բազմազան չարչարանքներու: 14 տարեկան աղջնակը վաճառուած է գերիներու շուկան<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/227561 Կին Դէմքեր։]</ref> (առեւանգուած եւ ծախուած է իբրեւ գերի Անատոլիոյ մէջ) եւ ստիպուած որոշ ժամանակ մը մնացած է թուրք եւ քիւրտ աղաներու հարեմներուն մէջ։ Մարտիկանեան լեռնային ճամբաներով հասած է [[Էրզրում]], որ այդ1916 օրերունՓետրուարին կըգրաւուած գտնուէրէր ռուսական զօրքերուզօրքերուն վերահսկողութեանկողմէ։ տակ: ՓախածԱնցած է [[Թիֆլիս]] ([[Վրաստան]]), որմէեւ ետքայնուհետեւ՝ անցած է [[Սեն Փեթերսպուրկ|Ս. Փեթերսպուրկ]],<nowiki/>ի ապա՝ու [[Օսլօ|Օսլոյի]]։ Այնուհետեւ Արշալոյսճանապարհ, յաջողած է հասնիլ [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Միացեալ Նահանգներ]]՝ [[Նիւ Եորք]], Մերձաւոր Արեւելքի Նպաստամատոյցի օգնութեամբ։

Նիւ Եորքի մէջ, կը հանդիպի ՀարվիՀենրի Կէյցին, որ փոքրերիտասարդ տարիքով թատերագիրգրող մըն էր,էր։ անԱն իր հովանաւորութեան տակ կ'առնէ Արշալոյսը եւ կը փափաքի գրի առնել անոր պատմութիւնը։ Գիրքը լոյս կը տեսնէ [[անգլերէն]] լեզուով՝ «'''[[Յօշոտուած Հայաստան]]'''» (կամ «Յափշտակուած Հայաստան» անուան տակ (անգլերէն՝ Ravished Armenia) կամ երկար անունով անգլերէն՝անունով՝ Ravished Armenia; the Story of Aurora Mardiganian, the Christian Girl, Who Survived the Great Massacres (1918)<ref name=r1>Balakian, Peter (2003) ''The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response''. New York: HarperCollins. pp. 313–14.</ref>:

Այս գիրքը հետագային օգտագործուած է թատերագրական կտորբեմագիր մը գրելու համար, որ արտադրուած է իբրեւ շարժանկար 1919-ին «[[Հոգիներու Աճուրդ|Հոգիներու աճուրդ]]» կամ «Կեանքերու Աճուրդ»անունով, որուորուն մէջ Մարտիկանեան ստանձնած է գլխաւոր դերը, ուր կը մարմնաւորէրմարմնաւորելով իր իսկ անձը: Ժապաւէնը կազմուած էր 20 վայրկեաննոց 8 բաժիններէ եւ 531 տեսարաններէ, որոնք կը ցուցադրէին այն բարբարոսութիւնները, որոնց ենթարկուած էր հայ ժողովուրդը: Օրորա Մարտիկանեան կը պատմէ, թէ ինչպէս ան դիտած է 16 պատանի աղջիկներու խաչուիլը օսմանցի ջարդարարներու կողմէ։

Նիւ Եորքի մէջ այս շարժանկարը առաջին անգամ կը ցուցադրուի 16 Փետրուար 1919-ին, Փլազա Պանդոկին մէջ, ուր ներկայ էին հանրայայտ ղեկավարներանձնաւորութիւններ, ինչպէս՝ ՏիկինՏիկ. Օլիվըր Հարիման եւ Պարոն Ճորճ Վանտըրպիլթ, որոնք ներկայացած են իբրեւ Ամերիկեան Հայերու եւ Սուրիացիներու Նպաստի Կոմիտէի (American Committee for Armenian and Syrian Relief) ներկայացուցիչներ։<ref name=r1/>

«ԿեանքերուՀոգիներու Աճուրդաճուրդ» շարժանկարը կը ներկայացնէ զոհերուն խաչերու վրայ գամուիլը։ Սակայն, 70 տարիներ ետք, Մարտիկանեան կը յայտնէ շարժանկարի պատմաբան Anthony Slide-ին, թէ այդ տեսարանը ճշգրիտ չէր, այլ՝ «խաբկանք»։ Ան կ'ըսէ. «Թուրքերը այդպէս չըրին, այլ շինեցին սրածայր խաչեր, որմէ ետք աղջիկներուն հագուստները պատռտելով հանեցին եւ բռնաբարեցին զանոնք, ապա աղջիկները նստեցուցին այդ սուր, մասնաւորապէս պատրաստուած տախտակներուն վրայ, հեշտոցին ճամբով։ Այդ էր ահաւոր մահապատիժներէն մէկը, ահա թէ որոնք են թուրքերը։ Ամերիկացիները շարժանկարը պատրաստեցին աւելի քաղաքակիրթ ձեւով։»<ref>{{cite book |last=Erish |first=Andrew A. |authorlink= |title=Col. William N. Selig, the Man Who Invented Hollywood |publisher=University of Texas Press |year=2012 |pages=211–12 |url=https://books.google.am/books?id=TKskLkvWnDgC&pg=PA212#v=onepage&q&f=false |isbn=978-0-292-74269-7}}</ref>

1920-ին Մարտիկանեան կ'ամուսնանայ եւ կ'ապրի [[Լոս Անճելըս]]<nowiki/>ի մէջ մինչեւ իր մահը, 6 Փետրուար, 1994։