«Թրքերէն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary Պիտակ: Տեսողական խմբագրիչը անջատուած է |
No edit summary |
||
Տող 93.
|ekim գոյականը կը նշանակէ «տնկում, աճեցում», բառը ցոյց կու տայ աշնան հացահատիկի սերմերը ցանելու գործընթացը, որ լայնօրէն տարածուած է Թուրքիոյ մէջ։
|}
== Թրքերէնի բարբառներ ==
Ժամանակակից թրքերէնի հիմքը Պոլսոյ խօսակցական լեզուն է<ref>{{cite encyclopedia|encyclopedia=Concise compendium of the world's languages |title=Turkish|page=547|last=Campbell |first=George|publisher=Routledge |place=London|year=1995}}</ref>։ «Պոլսոյ թրքերէնը» ("İstanbul Türkçesi") գրաւոր եւ խօսակցական թրքերէնի այն օրինակն է, որ կ'առաջարկէին [[Զիա Գէոքալփ|Զիա Գէոքալփը]], [[Օմեր Սէյֆետտին]]ը եւ այլք<ref>{{Cite web| title = En iyi İstanbul Türkçesini kim konuşur?| work = Milliyet| accessdate = 2017-12-30| url = http://www.milliyet.com.tr/-magazin-1628628/}}</ref>։ Շարք մը բարբառներ գոյութիւն ունին 1930-ականներէն սկսած թրքական զանգուածային լրատուամիջոցներու եւ կրթական համակարգի կողմէ բարբառներու կարգաւորման (որոշակի բարբառներու՝ իրարու հետ ձուլման, միախառնման գործընթաց, որ յաճախ կ'ուղեկցուի լեզուի պարզացումով) շնորհիւ<ref name="Johanson">{{Citation |last=Johanson |first=Lars |year=2001 |title=Discoveries on the Turkic linguistic map |url=http://www.srii.org/Map.pdf |dead-url=yes |format=PDF |publisher=Swedish Research Institute in Istanbul |archive-url=https://web.archive.org/web/20070205070509/http://www.srii.org/Map.pdf |archive-date=February 5, 2007 |access-date=2007-03-18 |ref=harv |archivedate=2007-02-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070205070509/http://www.srii.org/Map.pdf |deadurl=yes }}</ref>։ Գիտական շրջանակներու մէջ թուրք ուսումնասիրողները թրքական բարբառները կ'ընդունին իբրեւ բերանացի խօսք (ağız) կամ ճիւղ (şive)՝ առաջնորդուելով անորոշ լեզուական բառբառներով։ Թրքական բարբառները ուսումնասիրելու ծրագիրներ կ'իրականացուին քանի մը համալսարաններու մէջ։ Թրքական լեզուաբանական ընկերութիւնը նոյնպէս նուիրուած է այս գործին։ Աշխատանքները տակաւին ընթացքի մէջ են եւ կը նախատեսուի կազմել ու հրատարակել թրքական բարբառներու համապարփակ աթլաս<ref name="Dialects Workshop">Özsoy</ref><ref name="Dialects TDK">{{cite journal|last=Akalın|first=Şükrü Halûk|title=Türk Dil Kurumu'nun 2002 yılı çalışmaları (Turkish Language Association progress report for 2002)|journal=Türk Dili|issn= 1301-465X|volume=85|issue=613|url=http://www.tdk.gov.tr/TR/dosyagoster.aspx?DIL=1&BELGEANAH=2693&DOSYAISIM=calismalar2002.pdf|format=PDF|accessdate=2007-03-18|date=January 2003|archiveurl = https://web.archive.org/web/20070627231538/http://www.tdk.gov.tr/TR/dosyagoster.aspx?DIL=1&BELGEANAH=2693&DOSYAISIM=calismalar2002.pdf |archivedate = հունիսի 27, 2007|deadurl=yes|ref=harv|language=Turkish}}</ref>։
Ռումելիերէնը (Rumelice), որ կը խօսին [[Ռումելիա]]յէն (Թուրքիոյ եւրոպական հատուած) ներգաղթածները կը ներառոէ Լուտոկորիվի, Տինլերի, Ատաքալէի առանձին բարբառներ, որոնց մէջ նկատելի է պալքանեան լեզուական միջավայրի ազդեցութիւնը։ Kıbrıs Türkçesi-ն Կիպրոսի թրքերէնն է, որ կը խօսին Կիպրոսի թուրքերը։ [[Ադրիանապոլիս|Էտիրնէի]] բարբառը կը կրէ Edirne անունը։ Ege-ով կը խօսին [[Եգէյեան ծով|Էգէյեան ծովի]] տարածաշրջանի բնակիչները։ Այս բարբառը կը տարածուի ընդհուպ մինչեւ [[Անթալիա]]։ Քոչուոր [[եուրեուքներ]]ը, որոնք կը բնակին Միջերկրական ծովու թրքական ափին վրայ, նոյնպէս ունին իրենց ուրոյն բարբառը<ref>{{cite book|last=Shashi|first=Shyam Singh|title=Encyclopaedia of Humanities and Social Sciences|publisher=Anmol Publications|year=1992
|url=https://books.google.am/?id=4T0oAAAAMAAJ&q=yoruk+turkish+taurus&dq=yoruk+turkish+taurus|page=47|accessdate=2008-03-26}}</ref> Անոնք պէտք չէ շփոթել [[Հիւսիսային Մակեդոնիոյ Հանրապետութիւն|Մակեդոնիոյ]], [[Յունաստան]]ի եւ Թուրքիոյ եւրոպական շրջաններուն մէջ բնակող եուրեուքներու հետ, որոնք կը խօսին պալքանեան [[կակաուզերէն]]։ Հարաւ-արեւելեան շրջաններէն մինչեւ [[Մերսինի մարզ|Մերսինի]] արեւելեան շրջաններ կը խօսին Güneydoğu բարբառը։ Doğu բարբառը, որ կը խօսուի Թուրքիոյ արեւելեան շրջաններուն մէջ, ունի բարբառներու շղթայ։ Մեսխեթցի թուրքերը, որոնք կ'ապրին [[Ղազախիստան|Ղազախիստանի]], [[Ազրպէյճան]]ի, [[Ռուսաստան]]ի, ինչպես նաեւ [[Կեդրոնական Ասիա|Կեդրոնական Ասիոյ]] որոշ շրջաններու մէջ, կը խօսին Թուրքիոյ արեւելեան շրջաններու Doğu բարբառը, որ կը ծագի [[Կարս]]ի, [[Արտահանի մարզ|Արտահանի]] եւ [[Արդուինի մարզ|Արդուինի]] շրջաններէն եւ նմանութիւններ ունի [[ազրպէյճաներէն]]ի<ref>{{citation|last1=Aydıngün |first1=Ayşegül |last2=Harding |first2=Çiğdem Balım |last3=Hoover |first3=Matthew |last4=Kuznetsov |first4=Igor |last5=Swerdlow |first5=Steve |year=2006 |title=Meskhetian Turks: An Introduction to their History, Culture, and Resettelment Experiences |url=http://www.cal.org/CO/pdffiles/mturks.pdf |place= |publisher=Center for Applied Linguistics |isbn= |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070714205907/http://www.cal.org/co/pdffiles/mturks.pdf |archivedate=2007-07-14 |df= }}</ref>։ Թուրքիոյ կեդրոնական շրջաններու բարբառը կը կոչուի Orta Anadolu։ Karadeniz-ը Սեւ ծովեան արեւելեան տարածաշրջանի բարբառն է, որ կը կոչուի նաեւ [[Տրապիզոնի վիլայէթ|Տրապիզոնի բարբառ]]։ Այս բարբառին մէջ յստակօրէն կ'երեւի [[յունարէն]]ի հնչիւնական համակարգի եւ շարահիւսութեան հիմնարար ազդեցութիւնը<ref name="Brendemoen">{{Cite journal|last=Brendemoen|first=B.|<!-- not recognized contribution=Phonological Aspects of Greek-Turkish Language Contact in Trabzon-->|year=1996|title=Conference on Turkish in Contact, Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS) in the Humanities and Social Sciences, Wassenaar, 5–6 February 1996|ref=harv}}</ref>։ Անիկա ծանօթ է նաեւ լազական բարբառ (չշփոթե՛լ [[լազերէն]]ի հետ) անունով։ Քաստամոնուն [[քասթամոնուի մարզ|Քասթամոնուի]] եւ յարակից տարածքներու բարբառն է։ Քարամանեան թրքերէն կը խօսին [[Յունաստան]]ի մէջ, ուր անիկա կը կոչուի [[քարամանլիտիքա]]։ Վերջինս քարամաններու գրական լեզուն է<ref>{{Cite journal|last=Balta|first=Evangelia|date=Fall 2017|title=TRANSLATING BOOKS FROM GREEK INTO TURKISH FOR THE KARAMANLI ORTHODOX CHRISTIANS OF ANATOLIA (1718-1856).|journal=International Journal of Turkish Studies|volume=23(1-2)|pages=20|via=Ebsco}}</ref>։
== Ծանօթագրութիւններ ==
| |||