|
Ծնած է Արեւելեան [[Թրակիա|Թրակիոյ]] Ռոտոսթօ՝ Եւրոպական Թուրքիոյ երբեմնի հայահոծ քաղաքին մէջ։ [[1915]]-ի Եղեռնին կը կորսնցնէ ընտանիքի բոլոր անդամները ու կը մնայ որբ։ Կ'ապաստանի Հալէպ, իսկ [[1919]]-ին, զինադադարէն ետք, կ'անցնի Պոլիս եւ կը յաճախէ Արմաշի երկրագործական վարժարանը։ [[1920]]-ին, երբ վարժարանը կը փոխադրուի Հայաստան, ինք եւս կը մեկնի հայրենիք։ [[Երեւան]] ու շրջանները որոշ ժամանակ ապրելէ ետք, դէպքերու վերիվայրումին հետ կ'անցնի [[Թիֆլիս]], [[Պաթում]] ու աւելի հեռու։
Հանրապետութեան անկումէն ետք կը վերադառնայ Պոլիս, ուրկէ նոյն տարին իսկ1922-ին կ'անցնի Ֆրանսա, իբրեւ հասարակ բանուոր աշխատելու համար Ռընոյի եւ ապա Մոնրուժի գործարաններուն մէջ։ Կ'աւարտէ Մարսէյլի երկրագործական վարժարանը ([[1926]]), ապա գործի բերումով կայք կը հաստատէ Ֆրանսայի զանազան շրջաններուն, յատկապէս [[Փարիզ]]ի մէջ։
[[1922]]-ին, վերջնականօրէն կը ձգէ [[Պոլիս]]ը՝ փոխադրուելով [[Ֆրանսա]]։ Կ'աւարտէ Մարսիլիոյ երկրագործական վարժարանը ([[1926]], երկրագործական բարձրագոյն վարժարան), ապա գործի բերումով կայք կը հաստատէ Ֆրանսայի զանազան շրջաններուն մէջ. յատկապէս [[Փարիզ]]ի մէջ։
[[Թոքատապ]]ի անակնկալ սաստկացումը, [[2 Յունիս]] [[1941]]-ին, մահացու կ'ըլլայ Վազգէն Շուշանեանին համար: Մահուան յաջորդող հինգ տարիներուն Շուշանեան թաղուած է Փարիզի արուարձաններէն՝ Պանիէօ (Cimetière parisien de Bagneux) գերեզմանատան մէջ։ Սակայն հինգ տարուան ժամկէտը լրանալէ ետք, պայմանագիրը չի նորոգուիր եւ Շուշանեանի աճիւնը կը թաղուի անյայտ հաւաքական գերեզմանի մը մէջ։ Պանիէօ գերեզմանատան մատեաններու ցանկին մէջ տակաւին նշուած է Շուշանեանի թաղման առաջին վայրը: Վաղահաս մահուան պատճառով, իր գործերուն մէկ մասը կը մնայ [[Մամուլ|մամլոյ]] մէջ ցրուած, որոշ գործեր ալ՝ մասամբ կամ լրիւ անտիպ։ ▼
== Գրական վաստակ ==
Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գաղափարական աւանդին օտար ափերու վրայ վերաշխուժացման այդ դժուարին շրջանին, Շուշանեան հրապարակագիրը ի յայտ կու գայ իր ամբողջ խորութեամբ եւ քննադատական տարերքով։ Հայ ժողովուրդի անմահ մեծերու համաստեղութեան մէջ իր արժանի տեղը կը նուաճէ իբրեւ տաղանդաւոր այն արձակագիրն ու հրապարակագիրը, որ կը մարմնաւորէ մեր ժամանակներու Առաջին Սփիւռքահայուսփիւռքահայու կերպարը` ամբողջական հայու հաւատարմութեամբ, թէ՛ իր հասարակական կեանքով եւ թէ,թէ՛ մանաւա՛նդ,մանաւանդ իր գրական վաստակով: Շուշանեան եւ [[Շահան Շահնուր]] կը մնան Փարիզի տղոց ամէնէն աչքառու ու ամէնէն իրաւ մտաւորականները միանգամայն: Անոնց գծած ճանապարհը սփիւռքեան գրականութեան նոր արահետ մը կը բանայ:
Գրած է ու մամուլի մէջ հրատարակած պատանի տարիքէն, հանդէս եկած է նախ՝ [[բանաստեղծութիւն]]ներով, ապա՝ գրեթէ միայն արձակով։ [[1925]]-ին լոյս տեսած է իր առաջին վէպը, որուն յաջորդած են, մեծ մասամբ մամուլի մէջ ու երբեմն միայն առանձին հատորով, ուրիշ արձակ գործեր՝ վէպ ու վիպակ, [[քնարերգութիւն|քնար]]ականքնարական-ինքնակենսագրական կամ խորհրդածական-տպաւորապաշտ էջեր, որոնք յաճախ տէր են գեղարուեստական-գաղափարական անվիճելի գեղեցկութեան ու թափի։
[[Պատկեր:ՄԵՆՔ պարբերաթերթի կողք.jpg|մինի|«ՄԵՆՔ» պարբերաթերթի կողքը]]
1931-ին Փարիզի մէջ կը ստեղծուի «[[ՄԵՆՔ (պարբերաթերթ)|ՄԵՆՔ]]Մենք» գրական պարբերաթերթը. Մեծ Եղեռնէն ետք որոշ արեւմտահայ գրողներ կը համախմբուին «ՄԵՆՔ»-ի շուրջ, որ արեւմտահայ գրականութեան շարունակութիւն մը կ՛ուզէր ապահովել, բայց նաեւ կոչ կ՚ուղղէր անցեալէն խզուելու։ Ասիկա շարժում մը պիտի հանդիսանարհանդիսանար՝ արեւմտահայ գրականութեան վերջին լայնածիր փորձը ժամանակակից գրողները համախմբելու միեւնոյն գաղափարախօսութեան մը տակ։ Պարբերաթերթի առաջին թիւը լոյս կը տեսնէ ապրիլ 20-ին, առաջին էջի վրայ մատուցելով յայտարարութիւն մը, որուն կը հետեւիմը՝ տասնհինգ գրողներու ստորագրութիւնը՝ստորագրութեամբ ([[Նշան Պէշիկթաշլեան]], Ղեւոնդ Մելոյեան, Հրաչ Սարգիսեան, [[Ռաֆայէլ Զարդարեան]], Յարութիւն Ֆրէնկեան, Ոստանիկ, Գ. Գեղարքունի, [[Նիկողոս Սարաֆեան]], [[Բիւզանդ Թօփալեան]], Փայլակ Միքայէլեան, Արշամ Տատրեան, Զ. Մ.Զարեհ Որբունի, [[Շահան Շահնուր]], Վազգէն Շուշանեան, [[Շաւարշ Նարդունի]]): «ՄԵՆՔՄենք»-ի լոյս տեսած հինգ թիւերուն մէջ հանդէս կու գան երիտասարդ գրողները իրենց քննադատական յօդուածներով, կարծիքներով ու գրական ստեղծագործութիւններով<ref>{{cite web | url=http://asbarez.com/arm/47737/ | title=«Մենք» Խմբաւորումը Եւ Սփիւռքահայ Գրականութեան Սկզբնաւորութիւնը}}</ref>:
== Շուշանեան յեղափոխականը ==
Շուշանեան ՀՅԴ [[Ֆրանսա]]յի կազմակերպութեան աշխուժ գործիչներէն կը դառնայդարձած անէ, ուսանող տարիքին իսկ ԿԿեդր. կոմիտէիԿոմիտէի անդամ կ'ընտրուի,ընտրուելով։ 1925-ին, կըմիացած միանայէ [[Հ.Յ.Դ.|ՀՅԴ]] պաշտօնաթերթ «[[Դրօշակ (թերթ)|Դրօշակ]]»-ի խմբագրութեան, որ հրատարակութեան իր երկրորդ շրջանը կը սկսէր Փարիզի մէջ` [[Սիմոն Վրացեան]]ի խմբագրապետութեամբ եւ [[Շաւարշ Միսաքեան]]ի ու Վազգէն Շուշանեանի իբրեւ օգնական խմբագրի աշխատակցութեամբ: Յատկապէս ընկերվարական շարժման վերաշխուժացման զուգադիպած այդ ժամանակաշրջանին, Շուշանեան կը ներկայացնէ «Դրօշակ»-ն ու Դաշնակցութիւնը Ընկերվար միջազգայնականին մօտ` դառնալով արժանաւոր յաջորդը [[Միքայէլ Վարանդեան]]ի:
Որքան կը յառաջանայՅառաջանալով ինքնահաստատման երեք ուղղութիւններունուղղութիւններու` գրական ստեղծագործութեան, ընկերային¬-գաղափարական հրապարակագրութեան եւ ՀՅԴ կազմակերպչական աշխուժաշխոյժ գործունէութեան ճակատներուն վրայ, այնքանՇուշանեան նոյնքան խստապահանջ կըդարձած դառնայ Շուշանեանէ ե՛ւ իր անձէն, ե՛ւ իր մտաւորական ու կուսակցական շրջապատէն:
Շուշանեան դարձած է առաջին սփիռքահայերէն, որ զոհ գացած է խորհրդային իշխանութեանց շղթայազերծած հակադաշնակցական պայքարին, «Մարտկոցական» շարժումի օրերուն (1932-1933)։ Կեանքի վերջին տարիներուն, Շուշանեան լրիւ քաշուած է ազգային-հասարակական գործունէութենէ: Ուսուցչական պաշտօն ստանձնած է Ֆրանսայի կորսուած մէկ շրջանին մէջ, ապրելով ծայր աստիճան թշուառ պայմաններու տակ, բայց շարունակած է ստեղծագործել:
Հայրենի հողէն պոկուած արմատախիլ հայն ու ֆրանսական ազատութեան մէջ կազմաւորուած սփիւռքահայը եզակի դաշնադրութիւն մը կը յառաջացնեն Շուշանեանի մտածողութեան եւ ստեղծագործական տարերքին մէջ:
Շուշանեան կը դառնայ նաեւ առաջին [[սփիւռքահայ]]ը, որ զոհ կ'երթայ խորհրդային իշխանութեանց շղթայազերծած հակադաշնակցական պայքարին, որ Դաշնակցութեան ներքին պառակտումը հրահրելով` հետամուտ էր տարագիր ողջ հայութիւնը համայնավարութեան ձեռքին արտասահմանեան խաղաթուղթի վերածելու սադրանքին… Իր կեանքի վերջին տարիներուն Շուշանեան լրիւ կը քաշուի ազգային-հասարակական աշխուժ գործունէութենէ: Ուսուցչական պաշտօն կը ստանձնէՖրանսայի կորսուած մէկ շրջանին մէջ, կ'ապրի ծայր աստիճան թշուառ պայմաններու տակ, բայց իր հոգւոյն խորը Արարատ ունեցող սփիւռքահայու հպարտութեամբ, կը շարունակէ ստեղծագործել: Կը գրէ մանաւանդ իր հռչակաւոր «Օրագիր»-ը, որ աւելի քան յիսուն տարի հոս ու հոն շրջագայելէ ետք լոյս կ'ընծայուի` սերունդներուն ժառանգ յանձնելու համար ամբողջական հայու եւ առաջին սփիւռքահայու եզակի կերպարին` մեծն Վազգէն Շուշանեանի ազգային-գաղափարական կտակը:
▲[[Թոքատապ]]ի անակնկալ սաստկացումը, [[2 Յունիս]] [[1941]]-ին, մահացու կ'ըլլայ Վազգէն Շուշանեանին համար: Մահուան յաջորդող հինգ տարիներուն Շուշանեան թաղուած է Փարիզի արուարձաններէն՝ Պանիէօ (Cimetière parisien de Bagneux)Պանէոյի գերեզմանատան մէջ։ Սակայն , հինգ տարուան ժամկէտը լրանալէ ետք, պայմանագիրը չիչէ նորոգուիրնորոգուած եւ Շուշանեանի աճիւնը կըթաղուած թաղուիէ անյայտ հաւաքական գերեզմանի մը մէջ։ ՊանիէօՊանէոյի գերեզմանատան մատեաններու ցանկին մէջ տակաւին նշուած է Շուշանեանի թաղման առաջին վայրը: Վաղահաս մահուան պատճառով, իրանոր գործերուն մէկ մասը կը մնայ [[Մամուլ|մամլոյ]]մամուլի մէջ ցրուած մնացած է, որոշ գործեր ալ՝ մասամբ կամ լրիւ անտիպ։
== Գործերէն ==
|
