'''Ռուպիքս Քիւպ''' ({{Լեզու en|Rubik's Cube}}), Ռուպիքս քիւպ խաղը հնարուած է Հունգարիոյ մէջ<ref>{{Cite web|url=https://www.aztagdaily.com/anhavadali-4-3|title=anhavadali-4|website=Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)|language=en-US|accessdate=2021-12-02}}</ref>։ Եռաչափ ձերային գլուխկոտրուկ-խորանարդ մըն է, որը հունկարացի քանդակագործ եւ ճարտարապետութեան մասնագէտ Էրնէօ Ռուպիք ({{Լեզու hu|Ernő Rubik}}) ստեղծած է [[1974 թուական|1974-ին]]<ref name="sporting">{{Cite book|author=Ուիլիըմ Ֆոթերինկեմ |title=Ֆոթերինկեմի մարզական ժամանակները |publisher=«Անովա բուքս» |year=2007 |pages= 50|isbn=1-86105-953-1}}</ref>։
Սկզբնական շրջանին խորանարդը կը կոչուէր կախարդական խորանարդ ({{Լեզու hu|Bűvösbűvös kocka}})։ 1980-ին Ռուպիքի կողմէն ստանալով արտոնագիր՝ ամերիկեան Ideal Toy Company խաղալիքներ պատրաստող ընկերութիւնը կ'սկսի Ռուպիքս քիւպներ արտադրելու գործընթացին<ref name="encsci">{{Cite book|author=Տայինթիթ Ճոն |title=Կենսագրական հանրագիտարան գիտնականներու համար |publisher=Ֆիզիքային համալսարան |location=Բրիստոլ |year=1994 |pages=771|isbn=0-7503-0287-9}}</ref>, իսկ որոշ ժամանակի ընթացքին, խաղալիքը [[Գերմանիա|Գերմանիոյ]] մէջ մրցանակ կը շահի (տարուայ լաւագույն գերմանական խաղալիք)։ 2009 [[Յունուար]]ին, աշխարհի չորս կողմերը կը վաճառուի 350 միլիոն օրինակ Ռուպիքի խորանարդներ<ref>{{Cite news|author=Ուիլիըմ Լի Ատամս|title=Ռուպիքի Խորանարդ. խճանկարային հաջողութիւն|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1874509,00.html|work=[[Թայմ]] ամսագիր|date=2009-01-28|accessdate=2009 թ․ փետրվարի 5}}</ref><ref>{{Cite news|author=Ալիսթար Ճէյմիսոն|title=Ռուպիքի խորանարդը 360|url=http://www.telegraph.co.uk/lifestyle/4412176/Rubiks-Cube-inventor-is-back-with-Rubiks-360.html|work=The Daily Telegraph|date=2009-01-31|accessdate=2009 թ․ փետրվարի 5 | location=London}}</ref>, եւ ատոր շնորհիւ այն դարձած էր թիւ մէկ խճանկարային խաղը<ref>{{Cite news|title=eGames, Mindscape Put International Twist On Rubik's Cube PC Game|url=http://www.reuters.com/article/pressRelease/idUS147698+06-Feb-2008+PNW20080206|work=[[Reuters]]|date=2008-02-06|accessdate=2009 թ․ փետրվարի 6}}</ref><ref>Marshall, Ray. [http://icnewcastle.icnetwork.co.uk/1000expats/expatsfeatures/tm_objectid=15786140&method=full&siteid=50080&headline=squaring-up-to-the-rubik-challenge-name_page.html Ռուպիքի մարտահրաւերը]. Օգոստոս 15, 2005.</ref> եւ, ընդհանրապէս՝ աշխարհի մէջ թիւ մեկ խաղալիքը։<ref>{{Cite news|title=Ռուպիքի խորանարդն արդէն 25 տարեկան է|url=http://www.independent.co.uk/news/science/rubiks-cube-25-years-on-crazy-toys-crazy-times-461768.html|work=Ինտեփենտենթ|date=2007-08-16|accessdate= Փետրուար 6, 2009 | location=London}}</ref>
Դասական ռուպիքս քիւպներու խորանարդերը ունեն 3×3×3 չափսերը եւ հաւասարապէս կը կրեն խորանարդի վեց գոյները, սովորաբար՝ ճերմակ, [[Կարմիր (գոյն, արեւմտահայերէն)|կարմիր]], [[Կապոյտ (գոյն, արեւմտահայերէն)|կապոյտ]], [[նարնջագոյն]], [[Կանաչ (գոյն, արեւմտահայերէն)|կանաչ]], եւ [[Դեղին (գոյն, արեւմտահայերէն)|դեղին]])։<ref name="encgrow">{{Cite book|author=Մայքլ Դեմփսի |title=Կը մեծնանք գիտութեանն համընթաց|publisher=Մարշալ Քաւենտիշ |location=[[Լոնտոն]] |year=1988 |pages=1245 |isbn=0-8747-5841-6}}</ref> Անոր մեքենականութիւնը այնպէս մըն է, որ հնարաւոր է խորանարդի բոլոր երեսները հանգիստ կերպով պտտեցնել։ Խաղը աւարտելու (լուծելու) համար պէտք է այնպէս մը ընել, որ խորանարդի իւրաքանչիւր երես ունենա համասեռ գոյն։
