«Աւստրալիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 33.
Ք․Ա․ 10-12 հազարամեակներուն Թասմանիան անջատուած է կամ բաժնուած է մայր ցամաքէն եւ որոշ քարէ գործիքներ չեն հասած թասմանցիներուն (օրինակ «Պումերանկի» Ոլրանետի օգտագործումը) (այսինքն՝ Ոլրանետ անգլ.՝ boomerang)<ref>Julia Clark (c.1992) «Aboriginal People of Tasmania», p.3 in ''Aboriginal Australia'', produced by Aboriginal and Torres Strait Islander Commission (ATSIC)ISBN 0-644-24277-9</ref> ։ Վաղ ժամանակներուն Աւստրալիոյ հարաւ-արեւելքը հրաբուխներ ժայթքած են<ref>Richard Broome (1984) ''Arriving'', p.6</ref>։ Աւստրալիոյ հարաւ-արեւելքը գտնուող Վիքթորիա նահանգի՝ Քոնտահ լիճին մէջ գտած են սննդամթերքի պաշարներով բնակավայր<ref>Richard Broome(1984)'' Arriving'', p.8.</ref>։ Դարերով (Makassar) մաքասսարները առեւտուր ըրած են Աւստրալիոյ բնիկներուն հետ՝ յատկապէս Արնեմ Լենտ-ի (Arnhem Land) հիւսիս-արեւելքը գտնուող Եոլնկոյի (Yolngu) բնակիչներուն հետ։
=== Աւստրալիոյ Ծովափի Հետազօտութիւն (1606—1788) ===
[[Պատկեր:Australia discoveries by Europeans before 1813 hy.png|մինի|աջից|300px|Աւստրալիոյ հետազօտութիւնը եւրոպայի ծովագնացներու կողմէն (1812)]]
Որոշ հեղինակներ կը փորձեն ապացուցել, որ եւրոպացիները Աւստրալիա այցելած են աւելի քան 16-րդ դարուն։ Քենեթ Մաքինթայրը (Kenneth Gordon McIntyre) եւ միւս պատմաբանները կը հաւաստիացնեն կամ կը վստահեցնեն, որ [[Փորթուկալ |փորթուկալ]]ացիները գաղտնի կերպով յայտնաբերած են Աւստրալիան 16-րդ դարու 20-ական թուականներուն<ref>McIntyre, K. G. (1977) ''The Secret Discovery of Australia, Portuguese ventures 200 years before Cook'', Souvenir Press, Menindie ISBN 028562303 6</ref> ։ Տիէփ (Dieppe maps) քարտեսի վրայ «Ժաւ-Լա-Կրանտ» «Jave la Grande» գրութիւնները յաճախ հիմք հանդիսացած են «փորթուկալեան յայտնագործման» տեսութեան։ Այսպէս թէ այնպէս, Տիէփ քարտեսը կը վկայէ, որ այդ ժամանակներու աշխարհագրական գիտելիքները այդքան ալ վերջնական տեսք չունէին՝ ինչպէս փաստացի, այնպէս ալ տեսական առումներով<ref name="Robert J. King 2009, pp.1-50">Robert J. King, «The Jagiellonian Globe, a Key to the Puzzle of Jave la Grande», ''The Globe: Journal of the [[Australian and New Zealand Map Society|Australian Map Circle]],'' no.62, 2009, pp.1-50.</ref><ref name="Robert J. King 2009, pp.1-50"/>։
Աւստրալիոյ յայտնագործումը եղած է [[1606]] թուականին, երբ Վիլեմ Եանսզոնը Duyfken նաւով իջած է Աւստրալիա՝՝<ref>J.P.Sigmond and L.H.Zuiderbaan(1979)''Dutch Discoveries of Australia''.Rigby Ltd, Australia. p.19-30 ISBN 0-7270-0800-5</ref> անուանելով զայն Նոր Հոլանտա եւ անուանելով զայն Նիտերլանտի տարածք։ Նոյն թուականին Փետրօ Ֆերնանտես Քիրոսի (Pedro Fernandes de Queirós) սպանական երկրախուզական ճամբոդութիւնը կամ արշաւանքը իջած են Հիպրիտեան կղզիներ (Hebrides Scottish archipelago was the colonial name for the island group island group in the South Pacific Ocean ), եւ ենթադրելով, որ այս հարաւային աշխարհամաս է, այն անուանած են Հարաւային Երկրի Սուրբ Ոգի (Սպան.՝ Austrialis del Espiritu Santo)<ref>{{cite web|url=http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A020311b.htm|title=ADB.online.anu.edu.au|publisher=ADB.online.anu.edu.au|date=|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dWPcEz|archivedate=2012-02-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nla.gov.au/exhibitions/southland/Backgrnd-Imagining_a_South_Land.html|title=NLA.gov.au|publisher=NLA.gov.au|date=|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|dead-url=404}}</ref>։ Աւելի ուշ նոյն թուականին Քիրոսին փոխարինող Լուիս Վաէս տէ Թորեսը (Luis Váez de Torres) նաւով անցած է Թորեսի նեղուցով (Torres Strait) եւ հաւանական է, որ տեսած է Աւստրալիոյ հիւսիսային ափը։
[[Պատկեր:Thevenot - Hollandia Nova detecta 1644.png|մինի|ձախէն|''Նոր Հոլանտայի'' քարտես՝ 1644]]
1642 թուականին հոլանտացի Ապէլ Թասմանը (Abel Janszoon Tasman) իր կատարած ճանապարհորդութեան ժամանակ յայտնաբերած է Վան-Տիմէնի Երկիրը (Van Diemen's Land) (յետագային անուանուած է Թասմանիա)(Tasmania) , եւ [[Նոր Զելանտան]] (New Zelanda), քանի որ մեծ ներդրում կատարած է Աւստրալիոյ հետազօտման գործին մէջ։ Իր երկրորդ ճանապարհորդութեան ժամանակ ան նաւարկած է Աւստրալիոյ արեւելեան Աւստրալիոյ ծովեզրով դէպի Նոր Կուինիոյ (New Guinea) հարաւային ափ<ref>{{cite web|url=http://adbonline.anu.edu.au/biogs/A020488b.htm|title=ADBonline.anu.edu.au|publisher=ADBonline.anu.edu.au|date=|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dXHsqJ|archivedate=2012-02-02}}</ref>։ Ան զանց առած է Նոր Կուինիոյ եւ Աւստրալիոյ միջեւ գտնուող Թորեսի նեղուցը եւ որուն շնորհիւ իր քարտեսներուն վրայ պատկերուած է արեւմտեան մասը<ref>*{{cite encyclopedia | last=Serle | first=Percival | year=1949 | title = Tasman, Abel | url=http://gutenberg.net.au/dictbiog/0-dict-biogT-V.html#tasman1 | encyclopedia=Dictionary of Australian Biography | publisher=Angus and Robertson | location=Sydney | accessdate=}}
* Edward Duyker (ed.) The Discovery of Tasmania: Journal Extracts from the Expeditions of Abel Janszoon Tasman and Marc-Joseph Marion Dufresne 1642 & 1772, St David’s Park Publishing/Tasmanian Government Printing Office, Hobart, 1992, pp. 106, ISBN 0-7246-2241-1.</ref>։
17-րդ դարու 50-ականներուն հոլանտական ծովագնացներու շնորհիւ Աւստրալիոյ ուրուագիծերը բաւականին ճշգրտօրէն պատկերուած էին քարտէսներուն վրայ։
Բացառելով հոլանտական հետազօտութիւնները, Աւստրալիոյ արեւմտեան ծովեզրը կը մնար չհետազօտուած մինչեւ Ճէյմս Քուքի (James Cook) առաջին նաւարկութիւնը։ Առաջին անգամ հարաւային ովկիանոսը կամ Անտեսանելի հարաւային երկրին բանտարկեալներով եւ մեղապարտեալներով գաղութ ստեղծելու գաղափարը կը պատկանէր Ճոն Քալանտերին։ Ան ըսած է.
{{քաղվածք|Այս աշխարհը մեզ պէտք է տայ բացառապէս նոր բաներ, քանի որ մինչեւ հիմա մենք այնքան քիչ գիտելիքներ ունինք իր մասին, եւ կը թուայ , թէ մենք կը գտնուինք ուրիշ մոլորակին մէջ<ref>''Terra Australia Cognita'', Edinburgh, 1766, Vol.I, pp.10, 20-23.</ref>։|}}
[[1769]] թուականին փոխ-հրամանատար (lieutenant) Ճէյմս Քուքը, ղեկավարելով Ինտեւոր (անգլ.՝ HMS Endeavour) նաւը, ճանապարհորդած է դէպի Թաիթի, որպէսզի տեսնէ «Վեներայի» «Venus» Արուսեակ մոլորակի (transition) անցքը արեւի սկաւառակի վրայով։ Քուքը նաեւ կատարած է ծովակալութեան (admiral) գաղտնի կարգադրութիւններ հարաւային աշխարհամասը յայտնաբերելու գործին մէջ<ref>Andrew Cook, Introduction to ''An account of the discoveries made in the South Pacifick Ocean / by Alexander Dalrymple'' ; first printed in 1767, reissued with a foreword by Kevin Fewster and an essay by Andrew Cook, Potts Point (NSW), Hordern House Rare Books for the Australian National Maritime Museum, 1996, pp.38-39.</ref>։
{{քաղվածք|Կայ պատճառ մը, որ կարելի է պատկերացնել աւելի զգալի չափերու աշխարհամաս կամ երկիր որ կարելի է յայտնաբերել նախկին ծովագնացներու ճանապարհորդութեան վայրերէն դէպի հարաւ ինկած վայրերուն մէջ<ref>Admiralty instructions cited in A.G.L.Shaw (1972)''The Story of Australia''. p.32 Faber and Faber, London. ISBN 0-571-04775-0</ref>։|}}
Ճէյմս Քուքը հետազօտած է Աւստրալիոյ ծովեզրը Endeavour նաւով։ Այդ նաւի պատճէնը կառուցուած է [[1988]] թուականին՝ Աւստրալիոյ բացման երկուհարիւր ամեակի առիթով։
1770 թուականի [[Ապրիլ 19]]-ին Endeavour նաւի անձնակազմը տեսած են Աւստրալիոյ արեւելեան մասը եւ տասը օր անց անոնք կանգ առին եւ տեղաւորուեցան Պոթանի արշիպեղագոսին մէջ (Archipelago)։ Քուքը հետազօտած է արեւելեան ծովեզրը, իսկ ետքը (naturalist) բնագէտ Ճոզէֆ Պենքսի հետ միասին յայտնած են, որ Պոթանիի պայմանները բարենպաստ են, որպէսզի անոր վրայ գաղութ ստեղծուի։
| |||