«Աւստրալիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

«Աւստրալիա» (անգլ.՝ Australia, [əˈstɹæɪljə, -liə] Աւստրալիական Անգլերենով<ref>Ավստրալիական արտասանություն. ''Մաքինթայր բառարան, չորրորդ հրատարակություն'' (2005): Մելպուրն, Մաքինթայր գրադարան։ ISBN 1-876429-14-3</ref>) եզրը առաջացած է լատ.՝ austrālis («հարաւային») բառէն։ Աւստրալիացիներու խօսակցական լեզուով Աւստրալիոյ մասին խօսելու ատեն կ՝օգտագործուիկ՝ օգտագործուի Oz բառը։ «Աւստրալական» ածականի համար Աւստրալիացիները Կ՝օգտագործենԿ՝ օգտագործեն Aussie ([ˈɒzi]) բառը։

Ամենավաղ փաստագրական յիշատակումը «Australia» բառին օգտագործման մասին [[Անգլերէն |անգլերէն]]ով եղած է 1625 թուականին «Աուստրալիա-տել-Էսբիրիդու-Սանտօ-ի մասին տեղեկութիւններ, գրառուած Մասթըր Հալքլայթի կողմէն» (անգլ.՝ A note of Australia del Espíritu Santo, written by Master Hakluyt) գիրքին մէջ, որ հրատարակած է Սամուէլ Փուրչաս-ը (Samuel Purchas) , որպէս Hakluytus Posthumus, ուր [[Սպանիա|սպանական]] Աուստրալիա-տել-Էսփիրիթու-Սանթօ (սպաներէն՝ Australia del Espíritu Santo) անուանումը տրուած էր Նոր Հիպրետներ Արքիփելըկը (archipelago) փոքր կղզիախումբի համար , եւ աղճատուած էր մինչեւ «Australia»<ref>Պուրչաս, հատոր iv, էջեր՝ 1422-32, 1625. Սա կարծես թե Իսպաներեն «Աուստրալիայի» տարբերակն է։ [http://web.archive.org/web/20060822033701/http://www.hispanicfiesta.com.au/pics/pdf_mag_2004/42.PDF] Կոնգրեսի գրադարանի օրինակը կարելի է կարդալ առցանց՝ [http://memory.loc.gov/service/rbc/rbdk/d0404/02951422.jpg]</ref>։

«Australische» ածականը նոյնպէս օգտագործուած է [[Հոլանտա |Հոլանտա]]ցի պաշտօնեաներուն կողմէն [[Պաթաւիա]] (Batavia) շրջան (այժմ՝ [[Ճաքարթա]]), նշելու համար բոլոր նոր յայտնաբերուած ցամաքները 1638-էն սկսած<ref>{{Cite book|url=https://books.google.am/?id=DDNEle_1NzkC&pg=PA299&dq=Australische+1638+batavia#v=onepage&q=Australische%201638%20batavia&f=false|page=299|last=Սքոթ|first=Էրնեստ|origyear=1914|title=Նավապետ Մեթյու Ֆլինդերսի կյանքը|isbn=978-1-4191-6948-9|year=2004|publisher=Կիսինգեր Փաբլիշինգ}}</ref>։ «Australia» բառը օգտագործած է [[Ֆրանսա|ֆրանսա]]ցի գրող- ութոփիստ Գաբրիէլ տը Ֆուանիի (Gabriel de Foigny) անգլերէնի թարգմանուած Ժաք Սատերի արկածները, անոր ճանապարհորդութիւնը եւ Աստրալի Ցամաքի յայտնագործութիւնը»(ֆր.՝ Les Aventures de Jacques Sadeur dans la Découverte et le Voyage de la Terre Australe; 1676)<ref>Սիդնեյ Ջ. Բեյկեր, ''Ավստրալիական լեզուն'', երկրորդ հրատարակություն, 1966 </ref>: Այս եզրը օգտագործած է նաեւ սկովտացի աշխարհագրագէտ Ալեքսանդր Տալրայմփըլի (Alexander Dalrymple) նշելով ամբողջ հարաւային [[Խաղաղ Ովկիանոս |Խաղաղ ովկիանոս]]ը, իր «Խաղաղ ովկիանոսի հարաւային շրջանի ճանապարհորդութիւններուն եւ յայտնագործութիւններուն պատմական հաւաքածոյ» (անգլ.՝ An Historical Collection of Voyages and Discoveries in the South Pacific Ocean; 1771) գիրքին մէջ։ XVIII դարու վերջաւորութեան, այս եզրը կ՝օգտագործենկ՝ օգտագործեն [[Բուսաբանութիւն|բուսաբան]]ներ՝ Ճորճ Շոուի եւ Ճէյմս Էտուըրտ Սմիթը Աւստրալիական մայր ցամաքի նշման համար իրենց «Նոր Հոլանտայի Կենդանաբանութինը Եւ Բուսաբանութիւնը» (անգլ.՝ Zoology and Botany of New Holland; 1793) գիրքին մէջ, ինչպէս նաեւ 1799-ին քարտէսի վրայ, որ կը պատկանէր Ճէյմս Ուիլսընին<ref name="Estensen 2002 p354">{{Cite book|first=Միրիամ|last=Էստենսեն|year=2002|title=Մեթյու Ֆլինդերսի կյանքը|publisher=Ալլեն ընդ Անվին|isbn=1-74114-152-4|page=354}}</ref>։

Աւստրալիոյ յայտնագործումը եղած է [[1606]] թուականին, երբ Վիլեմ Եանսզոնը Duyfken նաւով իջած է Աւստրալիա՝՝Աւստրալիա՝ ՝<ref>J.P.Sigmond and L.H.Zuiderbaan(1979)''Dutch Discoveries of Australia''.Rigby Ltd, Australia. p.19-30 ISBN 0-7270-0800-5</ref> անուանելով զայն Նոր Հոլանտա եւ անուանելով զայն Նիտերլանտի տարածք։ Նոյն թուականին Փետրօ Ֆերնանտես Քիրոսի (Pedro Fernandes de Queirós) սպանական երկրախուզական ճամբոդութիւնը կամ արշաւանքը իջած են Հիպրիտեան կղզիներ (Hebrides Scottish archipelago was the colonial name for the island group island group in the South Pacific Ocean ), եւ ենթադրելով, որ այս հարաւային աշխարհամաս է, այն անուանած են Հարաւային Երկրի Սուրբ Ոգի (Սպան.՝ Austrialis del Espiritu Santo)<ref>{{cite web|url=http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A020311b.htm|title=ADB.online.anu.edu.au|publisher=ADB.online.anu.edu.au|date=|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dWPcEz|archivedate=2012-02-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nla.gov.au/exhibitions/southland/Backgrnd-Imagining_a_South_Land.html|title=NLA.gov.au|publisher=NLA.gov.au|date=|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|dead-url=404}}</ref>։ Աւելի ուշ նոյն թուականին Քիրոսին փոխարինող Լուիս Վաէս տէ Թորեսը (Luis Váez de Torres) նաւով անցած է Թորեսի նեղուցով (Torres Strait) եւ հաւանական է, որ տեսած է Աւստրալիոյ հիւսիսային ափը։

1999 թուականի Աւստրալական հանրաքուէի արդիւնքներով աւստրալիացիներու 55 տոկոսը կողմ էին, որ Աւստրալիան դառնայ [[Հանրապետութիւն|հանրապետութիւն]]<ref name="AEC_results">{{Cite web|url=http://www.aec.gov.au/Elections/referendums/1999_Referendum_Reports_Statistics/Key_Results.htm|title=1999 Referendum Report and Statistics – Key results|publisher=[[Australian Electoral Commission]]|date=8 June 2007|archiveurl=http://www.webcitation.org/659deccrN|archivedate=2012-02-02}}</ref>։ 1972 թուականէն սկսեալ, երբ ընտրուեցաւ Ուիթլեմ Հոֆը<ref>{{Cite news|url=http://www.theage.com.au/news/opinion/whitlam-turned-focus-on-to-asia/2005/11/10/1131578173705.html|title=Whitlam turned focus on to Asia|last=Woodard|first=Garry|date=11 November 2005|publisher=[[The Age]]|accessdate=2010 թ․ մարտի 30 | location=Melbourne}}</ref> եւ մինչեւ հիմա, Աւստրալիան կը զարգացնէ իր յարաբերութիւնները խաղաղ ովկիանոսեան միւս երկիրներուն հետ ՝հետ՝ միեւնոյն ժամանակ պահպանելով ջերմ յարաբերութիւններ Աւստրալիոյ դաշնակիցներուն եւ առեւտրական գործընկերներուն հետ<ref>{{Cite book|title=The Pacific Basin since 1945: A history of the foreign relations of the Asian, Australasian, and American rim states and the Pacific islands|last=Thompson|first=Roger C.|isbn=0-582-02127-8|publisher=Longman|year=1994}}</ref>։

Աւստրալիայի գործադիր իշխանութիւնը կը ղեկավարէ վարչապետ Ճուլիա Կիլլարտ-ը։ Աւստրալիական միութեան թագուհին Էլիզապէթ Բ․-ը` կը համարուի պետութեան ձեւական ղեկավարը։ Թագուհին կը վաւերացնէ նահանգապետ-տեղակալին, որ իրաւունք ունի միջամտելու սահմանադրական ճգնաժամի ատեն, իսկ մնացած ժամանակը ան կը գործէ բացառապէս ներկայացուցչական դերով<ref>Australian Electoral Commission (2000). [http://www.aec.gov.au/_content/what/publications/electoral_events/referendum99/ 1999թ հանրաքվեի զեկույցները և վիճակագրությունը]</ref>։ Նահանգապետ-տեղակալը նաեւ կը ներկայանայ իբրեւ Աւստրալիայի Զինուած ուժերու գլխաւոր հրամանատարը՝ ներկայացնելով թագուհին իր այդ պաշտօնով։ Թէեւ Էլիզապէթ Բ․ թագուհին կը հանդիսանայ ե’ւ Աւստրալիոյ ե’ւ Մեծ Բրիտանիոյ թագուհին, ըստ Աւստրալիոյ Սահմանադրութեան, սակայն իր իշխանութիւնն ու ազդեցութիւնը այդ երկու երկիրներուն մէջ տարբեր կերպով կ՝իրականացուիկ՝ իրականացուի <ref name=HOZ>[http://www.austlii.edu.au/au/cases/cth/HCA/1999/30.html R v Foreign Secretary; Ex parte Indian Association, QB 892 at 928; as referenced in High Court of Australia: Sue v Hill 1999&#93; HCA 30; 23 June 1999; S179/1998 and B49/1998]</ref>։

Նահանգապետ-տեղակալին հրամանով կ՝ընտրուիկ՝ ընտրուի վարչապետը՝ որ կուսակցութեան կամ դաշնակից միութեան ղեկավար է, եւ որ վարչապետ կը դառնայ միայն Ներկայացուցիչներու պալատի մեծամասնութեան աջակցութեամբ։ Միակ դէպքը, որ դարձաւ վարչապետ՝ ծերակուտական Ճոն Կորտընի ընտրութիւնն էր, երբ ձգեց իր պաշտօնը ծերակոյտի կազմէն եւ դարձաւ Ներկայացուցիչներու պալատի անդամ (այդպէս էր նաեւ, երբ ծերակուտական Ճորճ Փիրսը, որ վարչապետի պաշտոօնակատարն էր 7 ամիսներու ընթացքին 1916 թուականին, այն ժամանակ, երբ Ուիլիըմ Հիւզը արտասահման կը գտնուէր)<ref>[http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A110182b.htm|work=Australian Dictionary of Biography|publisher=Australian National University|accessdate=24 Ջորջ Ֆոստեր Փիրս (1870-1952)]</ref>։

Աւստրալիայի նախարարներու գրասենեակը կը նշանակուի Նահանգապետ-տեղակալի կողմէն՝ վարչապետի առաջարկութեամբ<ref name="faq">[http://www.peo.gov.au/faq/faq_16.html Գործադիր կառավարություն]</ref>։ Դահլիճի անդամ հանդիսացող նախարարները կը կոչուին աւագ նախարարներ։ Դահլիճի նիստերուն միայն աւագ նախարարները կը մասնակցին, թէեւ միւս նախարարներն ալ կրնան մասնակցիլ, եթէ օրակարգին դրուած է իրենց գործունէութեան հետ առնչուող թեման։ Նիստերը կ՝ընթանանկ՝ ընթանան վարչապետի նախագահութեամբ<ref name="faq" />։

Ստորին պալատի պատգամաւորները կ՝ընտրուինկ՝ ընտրուին միայն հովանաւորեալ համայնքներէն, 3 տարի ժամանակով՝ պատգամաւորական տեղերու մեծամասնութիւնը սահմանուած է բնակչութեան մեծամասնութիւն համակարգով։ Ոչ մէկ նահանգ չի կրնար ներկայացնել 5-էն աւելի պատգամաւոր։

Սենաթի կազմին մէջ 6 նահանգները կը ներկայացնեն 12 ծերակուտականները, այսինքն՝ իւրաքանչիւր նահանգ 2 սենաթոր։ Սենաթի ընտրութիւնները տեղի կ՝ունենայկ՝ ունենայ կուսակցական ցանկերով։ Սենաթորները կ՝ընտրուինկ՝ ընտրուին 6 տարի ժամանակով, իսկ 3 տարին մէկ Սենատի կէսը կը վերընտրուի։

'''Աւստրալիոյ զինանշան'''ը ինքնին կը ներկայացնէ վահան մը, ուր ձախէն աջ՝ ներկայացուած են նահանգներու զինանշանները՝ Նոր Հարաւային Ուելս, Վիքթորիա եւ Քուինսլենտ։ Վահանի ստորին մասով՝՝մասով՝ ՝ ձախէն աջ՝ Հարաւային Աւստրալիա, Արեւմտեան Աւստրալիա եւ Թասմանիա։