«Թիֆլիս» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
մանր-մունր, փոխարինվեց: → (6) oգտվելով ԱՎԲ |
Չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ր: → ր։ (18) |
||
Տող 5.
==Թիֆլիսի Հիմնումը եւ Անուան Ծագումը==
[[Պատկեր:Abanotubani aerial.jpg|մինի|ձախից|Աբանոթուբանի, Թիֆլիսի հնագոյն թաղամասերէն մէկը]]
Թիֆլիսի անուան հետ կապուած շատ լեգենդներ կան։ Լեգենդներէն մեկուն մէջ կը պատմուի, որ Թիֆլիսի տարածքը եղած է անտառապատ։ Մէկ օր թագաւորը (ըստ տարբերակներէն մեկուն՝ [[Վախթանգ Գորգասալ]]) որսորդութեան ժամանակ կեռնեխ կը վիրաւորուի։ Կեռնեխը կ'իյնայ [[ջուր]]ը եւ բուժուած դուրս կու գայ ու կը փախչի որսորդներէն։ Այլ տարբերակով՝ թագաւորի բազեն իրեն զոհելով կը բռնէ փասիանին ու երկուքը կ'իյնան
Տաք ջուրը բուժիչ յատկութիւն ունէր, իսկ տարածքը բարենպաստ էր։ Ատկէ ոգեւորուելով՝ թագաւորը կ'որոշէ քաղաք հիմնել։
Տող 32.
Վրացական թագաւորութիւնը կը վերածնի հայ [[Բագրատունիներ]]էն սերող [[վրաց Բագրատունիներ]]ու (Բագրատիոնի) շնորհիւ։ Վերականգնուած պետութեան սահմաններուն մէջ, կը մտնէին անոնց տոհմական տիրոյթները՝ [[Տայք]]ը ({{lang-ka|ტაო}}՝ Տաօ), [[Կղարջք]]ը ({{lang-ka|კლარჯეთი}}՝ Կլարջեթի), որոնք միասին կը կոչուէին [[Տայք-Կղարջքի կիւրոպաղատութիւն]] ({{lang-ka|ტაო-კლარჯეთის სამეფო}}՝ Տաո-Կլարջեթի իշխանութիւն) եւ Քարթլին ({{lang-ka|ქართლი}})։ Թբիլիսին մնում էր թագավորության սահմաններից դուրս։ Տայքի Բագրատ կիւրոպաղատը [[963]] թուականին կը հիմնադրէ Օշկվանքը ({{lang-ka|ოშკი}}), իսկ անոր որդին՝ [[Դաւիթ Կիւրոպաղատ]]ը, կը շարունակէ անոր շինարարութիւնը եւ աւարտին կը հասցնէ [[973]] թուականին։ Այդ ժամանակներէն Տայքը եւ [[Գուգարք]]ի արեւմտեան հատուածը՝ Կղարջքը եւ [[Ջավախք]]ը ({{lang-ka|ჯავახეთი}}), կը դառնան Վրաստանի անբաժան մասը։ Գուգարքի արեւելքին մէջ, հայ Բագրատունիներու մէկ այլ պետութիւն կար՝ [[Տաշիր-Ձորագետի թագաւորութիւն]]ը։
[[1037]]-[[1051]] թուականներուն, վրաց թագաւոր Բագրատ IV թագաւորը անընդհատ փորձեր կը կատարէր ազատագրել Թիֆլիսը, բայց երկրին մէջ տիրող երկպառակտութեան պատճառու չյաջողեցաւ։ [[1045]] թուականին, Թֆիլիսի կառավարումը անցաւ օտարներու ձեռքը։ [[1068]] թուականին, [[սելճուկ թուրքեր]]ու սուլթան. [[Ալփ-Արսլանը]] յարձակեցաւ եւ գրաւեց
==Վրաստանի Վերածնունդը եւ Թբիլիսը==
Տող 99.
* Թիֆլիսի մէջ կը գործէ նաեւ՝ աշխարհի առաւել հին թատրոններէն մէկը՝ [[Թիֆլիսի Պետրոս Ադամեանի անուան պետական հայկական դրամատիկական թատրոն]]ը, որ միակ մշակութային կառոյցն է, որ կը գտնուի Հայաստանի տարածքէն դուրս։ Ան աւելի քան 150 տարեկան է։
* Թիֆլիսի Ս.Ախմեթելիի անուան պետական թատրոնը;
* Թիֆլիսի Վ.Աբաշիդզէի անուան երաժշտական թատրոնը, որ հիմանդրուած է Միխաիլ Չիաուրելիի եւ Դ. Դենիլադզեյի ջանքերով 1934 թ.՝ 1926 թուականէն գործող վրացական “Կոոպթատրոն” երաժշտական-դրամատիկական շրջիկ թատրոնի բազայի հիմքին
* Թիֆլիսի [[Հայտար Ալիեւ]]ի անուան ադրբեջանական դրամատիկական թատրոնը, որ հիմնադրուած է դեռ ցարական ժամանակաշրջանի օրով՝ 1909 թուականին։ 1922 թ.՝ Խորհրդային ժամանակաշրջանին մէջ, ստացած է պետական թատրոնի
* Թիֆլիսի Ցարական թաղամասի
* Թիֆլիսի թատերական
* Վրաստանի Պալաիշուիլիի անուան օփերայի եւ բալետի թատրոնը՝ մայրաքաղաքի խոշոր մշակութային օճախներէն մէկը, որ հիմնադրուած է 1851 թ. եւ կը գտնուի [[Ռուսթավելի]]ի պողոտային
* Թիֆլիսի Ռեզօ Գաբրիադզեյի անվուան տիկնիկային
* Թիֆլիսի պատանի հանդիսատեսի թատրոնը՝ [[Կովկաս]]ի տարածքին մէջ առաջին մանկական թատրոններէն մէկն է, որ հիմնադրուած է 1927 թուականին՝ Նիքոլայ Մարշակի
* Թիֆլիսի Ա.Գրիբոեդովի անուան ռուսական դրամատիկական թատրոնը, որ հիմնադրուած է 1932 թուականին։ Ան կը գտնուի Ռուսթաւելիի պողոտային
* Թիֆլիսի Վերիկո թատրոնը, որ հիմնադրուած է Կոտէ Մախարաձէի եւ Սոֆիկօ Չիաուրելիի կողմէն։
== Յայտնի Թիֆլիսահայեր ==
[[File:005 tbilisi armenians.jpg|150px|մինի|Նշանաւոր թիֆլիսահայերը միասնական լուսանկարի մէջ՝ մինչեւ 1917 թուական]]
* [[Արամ Խաչատուրեան]] - Կոմպոզիտոր, ժողովրդական ազգային մասնագէտ նախկին [[ԽՍՀՄ]]-ի
* [[Յակոբ Յակոբեան (գրող)|Յակոբ Յակոբեան]] –
* [[Նար-Դոս]],
* [[Սայաթ-Նովա]] - նոր շրջանի բանաստեղծ-
* [[Սերգէյ Փարաջանով]] - [[20-րդ դար]]ու խոշորագոյն կինոռեժիսոր, [[ՀՀ ժողովրդական մասնագէտ]] ([[1990]] թ.), [[Ուկրաինա]]յի ժողովրդական մասնագէտ ([[1990]] թ.):
* [[Վիքթոր Յամբարձումեան]] - աստղագէտ եւ աստղաֆիզիքոս, տեսական աստղաֆիզիքայի հիմնադիրներէն
* [[Տիգրան Պետրոսեան]] - աշխարհի [[շախմատ]]ի նախկին
* [[Ակիմ Թամիրով]] – թատրոնի եւ կինոյի ազգութեամբ հայ ամերիկացի
* [[Միքայէլ Թարիվերդիեւ]] - սովետական երգահան, Ռուսիոյ ժողովրդական մասնագէտ, ֆիլմերու երաժշտութեան
* [[Իսահակ Ալիխանեեան]] - դերասան, [[ՀԽՍՀ]] ժողովրդական մասնագէտ ([[1923]] թ.), [[ՎԽՍՀ]] ժողովրդական մասնագէտ ([[1941]]թ.)։
| |||