«Լեղուց» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Նոր էջ «{{ԱՀ}} '''Լեղուցը''' կամ '''լեղապարկը''' (gallbladder) տանձի ձեւով մկանային պարկանման օրկան մըն է, որ կը ծառայ...»: |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{ԱՀ}}
'''Լեղուցը''' կամ '''լեղապարկը''' (gallbladder) [[Տանձ (արեւմտահայերէն)|տանձի]] ձեւով մկանային պարկանման օրկան մըն է, որ կը ծառայէ [[Մաղձ|մաղձի]] (bile) կուտակման: Ան ունի մօտաւորապէս 8 սմ. երկարութիւն եւ 45 կրամ ծանրութիւն: Լեղուցը կը գտնուի [[Լեարդ|լեարդին]] յատակը: Ան ունի վիզի նման նեղ վերին բաժին մը եւ լայն պարկանման վարի բաժին մը: Վիզը անմիջական կապակցութեան մէջ է լեարդին հետ: Լեղուցը ունի իր ծորանը (duct), որ կը կոչուի լեղուցածորան (cystic duct): Անիկա կը միանայ լեարդի միացեալ ծորանին (common bile duct) եւ երկուքը միասին կը կազմեն մաղձածորանը (bile duct), որ ունի 7-10 սմ. երկարութիւն: Մաղձածորանը կը միանայ շարոյրի (pancrease) ծորանին հետ եւ երկուքը միասին կը բացուին տասներկումատնեայ աղիքին (duodenum) մէջ:
Լեարդը
Լեղուցը կ՛ամբարէ եւ կը խտացնէ լեարդէն եկած մաղձը: Կերակուր ուտելէ ետք եւ կերակրագնդակի (bolus) ստամոքս հասնելէ ետք լեղուցը կը կծկուի եւ կը մղէ իր մէջ կուտակուած մաղձը դէպի լեղուցածորան: Մաղձը կը շարունակէ իր ճամբան եւ խարնուելով շարոյրէն եկած հիւթին հետ, կը հոսի տասներկումատնեայ աղիքին մէջ: Լեղուցէն մաղձի արտահոսքը կը զօրանայ երբ ստամոքս հասած սննդանիւթերը հարուստ են ճարպերով: Կերակուր չուտելու պարագային, այսինքն՝ ծոմապահութեան ընթացքին, մաղձը կը կուտակուի լեղուցին մէջ:▼
Մաղձային աղերը տասներկումատնեայ աղիքին մէջ կը գործեն հոն գտնուած ճարպերու վրայ եւ տեղի կ՛ունենայ անոնց տարրալուծումը եւ ներծծումը: Մաղձային ներկերը կը մնան աղիքներու մէջ: Անոնք չեն ներծծուիր, եւ կարտահանուին կղկղանքին (feces) հետ տալով անոր կանաչ-դեղին գունաւորում մը:▼
▲Լեղուցը
== Մաղձը ==
▲Մաղձային աղերը տասներկումատնեայ աղիքին մէջ կը գործեն հոն գտնուած ճարպերու վրայ եւ տեղի
Մաղձը ունի նաեւ երկրորդական պարտականութիւն մը: Անիկա լեարդին մէջ կը նպաստէ թոյներու, ցպիկներու (bacteria) եւ ժահրերու (virus) մաքրագործումին:
Մաղձին մեծ մասը՝ մօտաւորապէս 90 տոկոսը, կը ներծծուի բարակ աղիքին մէջ եւ կը վերադառնայ լեարդ: Այս շրջանը կը պատահի օրական 10-12 անգամ:
Մաղձի անբաւարարութեամբ տեղի կ՛ունենայ ճարպերու անմարսողութիւն եւ հետեւաբար՝ կրթալ, փքուածութիւն եւ A, D, E, K կենսանիւթերու անբաւարարութիւն:▼
Լեղուցը կը յայտնուի երկու հիմնական հիւանդութիւններով՝ լեղուցի քարեր եւ լեղուցի բորբոքում-լեղատապ ((cholecystitis)▼
Լեղուցի քարերուն 85 տոկոսը կազմուած են քոլեսթերոլէ: Կիներ, գէր անձեր, տարեցներ եւ շաքարախտաւորներ առաւել հակամէտ են ունենալու լեղուցի քարեր: Լեղուցի քարերը ունին երկու գունաւորում՝ սեւ եւ սրճագոյն: Սեւ քարերը կազմուած են կիրէ, bilirubinate-է, calcium bilirubinate-է եւ կիրաղերէ (calcium salts), որոնք կ՛ըլլան պզտիկ եւ կարծր: Անոնք կը պատահին առաւելաբար ալքոլ գործածողներու, երկարատեւ արիւնալուծումի (hemolysis) հարցեր ունեցողներու եւ տարեցներու մօտ: Սրճագոյն քարերը կ՛ըլլան կակուղ-սահուն եւ կազմուած bilirubinate-է եւ ճարպային թթուներէ (fatty acids):▼
Լեղուցի քարերը կը մեծնան տարեկան մօտաւորապէս 1-2 մմ.: Քարի մը ծաւալումը եւ ախտանշաններու սկսիլը կը տեւէ 5-20 տարի: Քարերուն մեծամասնութիւնը կը կազմու լեղուցին մէջ, սակայն յաճախ սրճագոյն քարերը կը կազմուին լեղուցածորանին մէջ:▼
== Հիւանդութիւններ ==
▲Մաղձի անբաւարարութեամբ տեղի
▲Լեղուցը կը յայտնուի երկու հիմնական հիւանդութիւններով՝ լեղուցի քարեր եւ լեղուցի բորբոքում-լեղատապ
=== Լեղուցի քարեր ===
▲Լեղուցի քարերուն 85 տոկոսը կազմուած են քոլեսթերոլէ: Կիներ, գէր անձեր, տարեցներ եւ շաքարախտաւորներ առաւել հակամէտ են ունենալու լեղուցի քարեր: Լեղուցի քարերը ունին երկու գունաւորում՝ սեւ եւ սրճագոյն: Սեւ քարերը կազմուած են կիրէ, bilirubinate-է, calcium bilirubinate-է եւ կիրաղերէ (calcium salts), որոնք
▲Լեղուցի քարերը կը մեծնան տարեկան մօտաւորապէս 1-2 մմ.: Քարի մը ծաւալումը եւ ախտանշաններու սկսիլը կը տեւէ 5-20 տարի: Քարերուն մեծամասնութիւնը կը կազմու լեղուցին մէջ, սակայն յաճախ սրճագոյն քարերը կը կազմուին լեղուցածորանին մէջ:
=== Լեղուցի բորբոքում ===
Լեղուցի քարերը կը կազմուին մաղձի խտացումով եւ կարծրացումով: Սակայն յստակ չէ անոնց կազմութեան ճշգրիտ դրդապատճառները: Մէկ կամ մէկէ աւելի քարեր կրնան կազմուիլ զանազան չափերով: Քարերուն մեծամասնութիւնը ինքնաբերաբար լեղուցէն դուրս կը մղուին եւ անցնելով լեղուցածորանէն ու մաղձածորանէն, կը հասնին տասներկումատնեայ աղիք: Մնացեալ քարերը կրնան մնալ լեղուցին մէջ երկար ժամանակ առանց ախտանշանի կամ կը յառաջացնեն երկու բարդութիւններ՝ լեղուցածորանի եւ կամ մաղձածորանի խցում ու լեղուցի բորբոքում:
Ծորաններու անա-կնկալ խցումով կը սկսի ուժգին նոպայական խթացաւ (colicy pain) մը՝ փորի աջ կողմի եւ վերի բաժինին մէջ, որ կը սաստկանայ 15-60 վայրկեանի մէջ եւ կը մնայ այս վիճակի մէջ մի քանի ժամեր: Ցաւը կրնայ կրկնուիլ յաջորդ օրերուն եւ կամ բնաւ տեղի չունենալ: Երկարատեւ խցումով լեղուցը կը բորբոքի եւ տեղի կ՛ունենայ լեղատապ (cholecystitis): Յաճախ քարը կ՛անցնի ծորանէն եւ ցաւը կ՛անյետանայ բոլորովին:▼
==== Ծորաններու խցում ====
Լեղուցածորանի եւ մաղձածորանի խցումով մաղձը կը կուտակուի լեղուցին մէջ եւ լեղուցը կը ծաւալի ու կը բորբոքի: Այս բոլորին հետեւանքով անհատը կ՛ունենայ որոշ ախտանշաններ, ինչպէս՝ բարձր ջերմ, սուր ցաւ, անմարսողութիւն, ուրուածութիւն, ախորժակի նուազում, նողկանք եւ փսխունք:▼
▲Ծորաններու
==== Լեղատապ ====
Երկարատեւ խցումով լեղուցը կը բորբոքի եւ տեղի կ'ունենայ լեղատապ (cholecystitis): Յաճախ քարը կ'անցնի ծորանէն եւ ցաւը կ'անյետանայ բոլորովին:
▲Լեղուցածորանի եւ մաղձածորանի խցումով մաղձը կը կուտակուի լեղուցին մէջ եւ լեղուցը կը ծաւալի ու կը բորբոքի: Այս բոլորին հետեւանքով անհատը
===
Ախտաճանաչում ===
Լեղուցի քարերու եւ բորբոքումի ախտաճանաչումը կը կատարուի լեղուցի գունաւոր նկարահանումով, (cholecystography ), անդրձայնային (ultrasound), համակարգչային (CT Scan) եւ մաքնիսարձագանգային նկարահանումներով (MRI):
Լեղուցի քարերու դարմանումը կը պահանջէ վիրաբուժական միջոցառում, այսինքն՝ լեղուցի վիրահատում, ուր լեղուցին հետ
Լեղուցի բորբոքումը կրնայ անցողակի ըլլալ եւ անիկա կը դարմանուի դեղերով: Սակայն բորբոքումի կրկնութիւններու պարագային լեղուցի վիրահատումը պարտաւորիչ կը դառնայ:
Լեղուցի սուր եւ կրկնուող բորբոքումը կրնայ պատճառ դառնալ շարոյրի բորբոքումին (pancreatitis), որ շատ լուրջ կացութիւն մը կը ստեղծէ:
| |||